Ջավախքը 21-րդ դարի

[MiG-35]

http://www.yerkir.am/arm/index.php?sub=new...mber=17&id=6647

Ջավախքը 21-րդ դարի մարտահրավերներին ընդառաջ

Հայաստանի եւ Ջավախքի շուրջ երկու տասնյակ հասարակական եւ երիտասարդական կազմակերպությունների, կուսակցությունների ուսանողական եւ երիտասարդական կառույցների ներկայացուցիչներ, գիտնականներ էին փետրվարի 14-ին մասնակցում Երեւանում ՀՅ Դաշնակցության ՙՆիկոլ Աղբալյան՚ ուսանողական միության նախաձեռնած ՙՋավախքը 21-րդ դարի մարտահրավերներին ընդառաջ՚ խորագրով մեկօրյա խորհրդաժողովին:

ՀՅԴ ՙՆիկոլ Աղբալյան՚ ուսանողական միության ատենապետ Իշխան Սաղաթելյանը իր խոսքում նշեց, որ երիտասարդությունը չպետք է անտարբեր լինի Ջավախքի իրավիճակի նկատմամբ, հատկապես այն դեպքում, երբ այսօր Վրաստանի իշխանությունների կողմից տարվում է Ջավախքը հայաթափելու քաղաքականություն:

ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի տնօրեն Աշոտ Մելքոնյանն իր ողջույնի խոսքում կարեւորեց այն փաստը, որ խորհրդաժողովը տարբերվում է այն բանով, որ Ջավախքի հիմնախնդիրների հետապնդման եւ լուծման էստաֆետն իր ձեռքն է վերցրել երիտասարդությունը:

ՙԱյս մտահոգությունը պետք է անցնի նաեւ մեր պետական մարմիններին՚,- նկատեց Ա. Մելքոնյանը` ափսոսանք հայտնելով, որ ՀՀ անվտանգության հայեցակարգում արտացոլված չէ Ջավախքի հիմնախնդիրը. ՙՑավոք, Հայաստանում չենք պատկերացնում այս հիմնախնդրի քաղաքական էությունը: Մեր անվտանգությունը չխաթարելու համար նախ պետք է պահպանել Ջավախքի ներկայիս ժողովրդագրական պատկերը, նպաստել, որպեսզի կանխվի արտագաղթը, ստեղծվեն աշխատատեղեր՚,- ընդգծեց պատմաբանը:

Իսկ ՙի՞նչ քայլեր պետք է անեն ՀՀ իշխանությունները՚ հարցին Ա. Մելքոնյանը պատասխանեց, որ նրանք չպիտի խուսափեն Վրաստանի իշխանություններին որոշ առաջարկներ ներկայացնելուց:

Ինչո՞ւ Ջավախքում Հայաստանը չպետք է ունենա ներկայացուցչություն եւ այդ պատճառով Ջավախքի հետ հաղորդակցվի Թբիլիսիի միջոցով, իսկ այնտեղ մեր եռագույնի ծածանումը կարող է հոգեբանական ազդակ լինել, կամ ինչո՞ւ Հայ Առաքելական եկեղեցու վրացական թեմը Վրաստանում պաշտոնական կարգավիճակ չունի, ինչո՞ւ Հայոց պատմությունը հայկական դպրոցներում պետք է ֆակուլտատիվ ուսուցման կարգով դասավանդվի: ՙՄեր իշխանությունները թող դիմեն, իսկ եթե մերժվեն, մենք կիմանանք` ինչն ինչ է՚,- նկատեց պատմաբանը:

Պետք է կասեցվի հայաթափումը

ՙՀՀ անելիքները Ջավախքում հայապահպանության եւ զարգացման հարցում՚ թեմայով զեկույցում բանասիրական գիտությունների թեկնածու Հայկազուն Ալվրցյանը զգուշացրեց Ախալքալաքը շրջանցող` Կարս-Թբիլիսի-Բաքու երկաթգծի կառուցման վտանգի մասին` դրանում տեսնելով ՙԹուրքիայից դեպի Ադրբեջան զենք տեղափոխելու լավագույն միջոց՚: ՙԿարս-Թբիլիսի-Բաքուն սպառնում է դառնալ պանթուրքիզմի նոր ճանապարհ, որը ոչ միայն կշրջափակի Հայաստանը, այլեւ կհայաթափի Ջավախքը, որի արդյունքում Հայաստանը կհայտնվի100 տոկոսանոց թուրքական շրջափակման մեջ՚,- ընդգծեց նա:

Վրացական իշխանությունները, ըստ բանախոսի, փորձում են ՙսոցիալականացնել ջավախահայերի քաղաքական հիմնահարցերը՚, ինչը հանգեցնելու է պայթյունավտանգ իրավիճակի. ՙԱյս բոլորը կատարվում է ոչ միայն քաղաքակիրթ Արեւմուտքի, այլեւ Հայաստանի իշխանությունների աչքի առաջ՚:

Այնինչ, Հայաստանը պետք է մասնակցի Ջավախքի կրթական ծրագրերին, Ջավախքում պետք է հիմնվի ԵՊՀ-ի մասնաճյուղ, խրախուսվի ներդրումային քաղաքականությունը, պետք է առանձին հիմնադրամներ լինեն, որոնք կօգնեն հայ մանկավարժներին, ինչպես դա անում է Վրաստանի նախագահի հատուկ հիմնադրամը Ջավախք գործուղված վրացի ուսուցիչների դեպքում: ՙՍա միջամտություն չէ Վրաստանի ներքին գործերին, սա թույլատրվում է ինչպես Վրաստանի Սահմանադրությամբ, այնպես էլ միջազգային բոլոր չափանիշներով՚,- ասաց Հ. Ալվրցյանը:

Նրա խոսքերով` Հայաստանի իշխանությանը մաս կազմող ՀՅԴ-ն ջանք չի խնայում միջազգային կառույցներում, ԵԽ-ում, ԱՄՆ Սենատում այս հիմնախնդիրը բարձրացնելու համար, նաեւ ՀՅԴ Հայ Դատի գրասենյակների միջոցով, ՀՕՄ-ի աջակցությամբ ծրագրեր է իրականացնում Ջավախքում: Բայց այս շրջանակը, ըստ նրա, պետք է մեծանա եւ ստանա պետական աջակցություն:

ՙՋավախքի ինքնավարությունն իբրեւ նրա զարգացման նախապայման՚ զեկույցում Ա-ԻՆՖՈ լրատվական գործակալության տնօրեն, պատմական գիտությունների թեկնածու Խաչիկ Ստեփանյանը նկատեց, որ բոլոր միջազգային չափանիշներով որեւէ տարածքում ժողովրդագրական պատկերը փոխելու արհեստական քայլերը հակաիրավական են: Նրա խոսքերով` եթե Վրաստանի նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին իր երկիրը համարում է ժողովրդավարական, ապա չպետք է խորշի Ջավախքին ինքնավարություն տալու առաջարկից:

ՙՄենք Վրաստանը պատկերացնում ենք որպես դաշնային պետություն, որտեղ Ջավախքը պետք է ունենա ինքնավարություն՚,- ասաց Խ. Ստեփանյանը` ավելացնելով, որ դա կարող է լինել հանրաքվեի կամ ընդհանուր ստորագրահավաքի միջոցով: Նա կարեւորեց հայերենին Ջավախքում պետական լեզվի կարգավիճակի շնորհման անհրաժեշտությունը, ինչպես նաեւ քաղաքական իրավահավասարության խնդիրը:

ՙԱյս երկու պայմանների գոյությամբ կարող է մեղմանալ ջավախահայերի զայրույթը Թբիլիսիի դեմ՚,- հայտարարեց նա: Խորհրդաժողովում ներկայացված այլ զեկույցներում անդրադարձ եղավ Ջավախքի պատմամշակութային հուշարձանների վիճակին եւ նրանց պահպանման խնդրին, ինչպես նաեւ Ջավախքի ինքնավարության իրավական հիմնավորումներին:

Եղան նաեւ հաստատումներ

Խորհրդաժողովի ավարտին ՙՆիկոլ Աղբալյան՚ ուսանողական միությունը տարածեց հաղորդագրություն, որում նշված հաստատումների հետ համաձայնեցին խորհրդաժողովի մասնակիցները:

ՙԽորհրդաժողովը մտահոգությամբ արձանագրեց, որ բացարձակ մեծամասնությամբ հայերով բնակեցված Սամցխե-Ջավախք երկրամասը դուրս է մնացել պետության տարրական հոգածությունից, ինչն էլ երկրամասում բազմաթիվ քաղաքական, ընկերային-տնտեսական, կրթամշակութային հիմնախնդիրների տեղիք է տալիս:

Մտահոգված լինելով տարածաշրջանի կայունությամբ եւ Վրաստանի տարածքային ամբողջականության պահպանմամբ` ջավախահայությունը միաժամանակ հետամուտ է սեփական իրավունքների պաշտպանությանը, որը նրան տրվում է Վրաստանի գործող օրենսդրությամբ, ինչպես նաեւ Վրաստանի` միջազգային ատյաններում ստանձնած պարտավորություններով:

Վրաստանի կազմում ջավախքցիների ինքնավարության օրինական պահանջը նրանց անկապտելի իրավունքն է, եւ այն չպետք է անհանգստացնի ո°չ Վրաստանի, ո°չ էլ Հայաստանի իշխանություններին: Վրաստանի կազմում ջավախքցիների ինքնավարության պահանջը նրանց ազատ ապրելու, սեփական լեզվով եւ մշակույթով զարգանալու երաշխիքներ է ապահովում, ինչը, անկասկած, կնպաստի Վրաստանում կայունությանն ու զարգացմանը:

Ելնելով կողք-կողքի խաղաղ ապրելու անհրաժեշտությունից` Վրաստանի, ինչպես նաեւ Հայաստանի իշխանությունները պարտավոր են միասնաբար օր առաջ կարգավորել Ջավախքում տիրող կացությունը, մեղմել երկրամասում տիրող ընկերային-տնտեսական լարվածությունը, խթանել կրթամշակութային կյանքի զարգացումը, իսկ համայն հայությունը պարտավոր է նեցուկ կանգնել Ջավախքի հայությանը ընկերային-տնտեսական, կրթամշակութային եւ այլ բնագավառներում:

Խորհրդաժողովին մասնակից Հայաստանի ուսանողական եւ երիտասարդական կազմակերպությունները պատրաստ են իրենց բաժին մասնակցությունը բերելու այս նպատակների իրականացման աշխատանքներին՚,- ասվում է հաղորդագրության մեջ:

Կարինե ՄԱՆԳԱՍԱՐՅԱՆ