Hovhannes_Yerevan Posted August 7, 2011 Report Share Posted August 7, 2011 Էթնիկ հայերի այժմյան իրավիճակը Արևմտյան Հայաստանում Quote Link to post Share on other sites
Hovhannes_Yerevan Posted August 7, 2011 Author Report Share Posted August 7, 2011 Վերականգնել Դերսիմի հայերի ինքնությունը, մկրտել իսլամացած դերսիմցիներին... 18:38 07/02/2011 Դերսիմցի, արմատներով հայ Միհրան Փրկիչ Գյուլթեքինն առաջին անգամ է Հայաստանում: Նա հայապահպանման ծրագիր է նախաձեռնել, որի իրագործումը սկսել է հենց իրենից: Միհրանը նախ դավանափոխ է եղել, մկրտվել, ապա իրեն առաջադրվածներից ընտրել է Միհրան Փրկիչ անունը: Ինչպես "Ուրբաթ" մամուլի ակումբում հրավիրված ասուլիսի ժամանակ տեղեկացրեց Արեւմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոնի նախագահ Հայկազուն Ալվրցյանը` մեր դերսիմցի հայրենակիցն իր անունն ընտրել է ոչ թե "ստեղծագործական առաքելության" իմաստով, այլ Փրկիչը եղել է Դերսիմի հայկական գյուղերից մեկի անունը: Վերականգնել Դերսիմի հայերի ինքնությունը, մկրտել իսլամացած դերսիմցի ընտանիքների անդամներին. այս առաքելությամբ դեռ նախորդ տարի Միհրան Փրկիչ Գյուլթեքինը ստեղծել է "Դերսիմի հայերի դավանանքի եւ փոխօգնության" միությունը: Հայաստանում Միհրանը նպատակ ունի նախ հայերեն սովորել, ապա ավելի խորությամբ ուսումնասիրել հայկական մշակութային հարստությունները: "Որպեսզի կարողանաք ինձ լավ հասկանալ` պետք է մեր պատմությունը քիչ թե շատ հասկանաք", ասուլիսի ժամանակ ասաց Միհրան Փրկիչը` ներկայացնելով Դերսիմի եւ այնտեղ բնակվող հայերի պատմությունը: Հայոց պատմական Ծոփք նահանգի մաս կազմող Դերսիմը գտնվում է Վանա լճից հյուսիս-արեւմուտք, հյուսիսից` Երզնկան է, հարավից` Խարբերդը, արեւելքից` Բինգյոլ-Մուշը եւ արեւմուտքից` Սեբաստիան: Երեք կողմից շրջապատված է Եփրատ գետով: 17-րդ դարից սկսած` Բինգյոլի, Սեբաստիայի, Երզնկայի ու Խարբերդի շրջաններում ապրող հայերը, չդիմանալով օսմանյան թուրքերի ճնշումներին, հաստատվել են Դերսիմում եւ կրոնափոխվելով ընդունել ղզլբաշություն: Հայոց ցեղասպանության օրերին դերսիմցիները մասնակից չեն դարձել հայերի դեմ ջարդերին: Նրանք իրենց գյուղերում ապաստան են տվել ջարդերից ճողոպրած 30-40 հազար հայերի: Այսպիսով, 1915 թ. Հայոց ցեղասպանության տարիներին, իրոք, բազմաթիվ հայեր (տարբեր տվյալներով` 20-50 հազար) ապաստան են գտել Դերսիմի ալեւիների մոտ: Դերսիմի ալեւի հայերը իրոք կան, գոյություն ունեն, նրանք, ի տարբերություն համշենահայերի, ունեն ազգային հզոր ինքնագիտակցություն, արմատներին վերադառնալու մեծ ուժ ու պատրաստակամություն: Տարբեր աղբյուրների համաձայն, այս ոչ մեծ շրջանում մինչ օրս պահպանվում է 107 եկեղեցի եւ 50 վանք: Գործող եկեղեցի Դերսիմում այսօր չկա, իսկ քահանաները շրջիկ են: Միհրան Փրկիչի ներկայացմամբ, Դերսիմում արդեն երրորդ սերունդն է, որ ապրում է ավանդույթներից ընդհանրապես կտրված: Իսկ բոլոր դերսիմցիների ցեղատոհմերի մեջ հայկական արմատներ կգտնեք, ասաց Միհրան Փրկիչ Գյուլթեքինը: Միությունն արդեն 80 գրանցված անդամ ունի, որոնք բոլորը սպասում են դավանափոխության իրենց հերթին: Ինչպես մեկնաբանեց Միհրան Փրկիչը, թուրքական իշխանությունները դժվարությամբ են համաձայնում մարդկանց դավանափոխությանը եւ ըստ այդմ դատական գործընթացը դժվար ու երկար է ընթանում: Իսկ ընդհանրապես Դերսիմում դեռ վախի մթնոլորտ գոյություն ունի, եւ մարդիկ դժվարությամբ են խոստովանում իրենց ծագման մասին, սակայն բազմաթիվ դերսիմցիներ փորձ են անում պաշտոնապես վերադառնալ իրենց արմատներին: ԱՆԱՀԻՏ ԱՍԱՏՐՅԱՆ Quote Link to post Share on other sites
Hovhannes_Yerevan Posted August 8, 2011 Author Report Share Posted August 8, 2011 Թուրքիայի Դերսիմ նահանգում հայաստանյան «Մարաթուկ» համույթի` հուլիսի 27-31-ը անցկացրած «Մնձուրի՝ բնության և պաշտամունքի» փառատոնի օրերին Հայաստանից մեկնած արվեստագետներն ու մտավորականները գրառել, ձայնագրել ու տեսագրել են ստիպողաբար կրոնափոխ եղած բազմաթիվ հայերի պատմություններ։ Այս մասին այսօր լրագրողներին պատմեց «Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոնի» ղեկավար Հայկազուն Ալվըրցյանը։ «Լսեցինք բազմաթիվ հուզիչ, ահավոր, ողբերգական, երբեմն էլ՝ զավեշտալի պատմություններ»,- ասաց նա։ Լրագրողների խնդրանքով Ալվըրցյանը պատմեց դեպքերից մեկը. «Մարաթուկ»-ը եղել էր մի գյուղում, որտեղ նաև հայեր են ապրում, և համագյուղացիների խնդրանքով խմբի մի քանի անդամներ այցելել են մի հիվանդ հայի, որը վերջերս կաթված է ստացել և չի կարողանում շարժվել կամ խոսել, վիճակը ծանր է։ «Մեզ ներկայացրին այս մարդու պատմությունը՝ արկածներով լեցուն, մշտապես գոյությունը պահպանելու կռիվների մեջ, մշտապես ծպտված էր ապրել»,- նշեց Ալվըրցյանը։ Մահամերձ հայի սնարի մոտ «Մարաթուկ»-ը երգել էր «Հայր մերը». «Երգի ընթացքում նրա բիբերն այնքան լայնացան, կարծես ակնակապիճներից դուրս պիտի գային»,- պատմեց Ալվրցյանը՝ նշելով, որ տեսարանը աննկարագրելի ազդեցություն էր թողել և´ իրենց, և´ համագյուղացիների վրա, որ նայում էին հուզմունքով և սարսուռով։ Quote Link to post Share on other sites
Recommended Posts
Join the conversation
You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.