Unregistered - M Posted April 16, 2005 Report Share Posted April 16, 2005 Набирала сама... Так что возможно будут ошибки, опечатки. Quote Link to post Share on other sites
Unregistered - M Posted April 16, 2005 Author Report Share Posted April 16, 2005 Ղողանջ Եղեռնական Խանգարե՞լ: Ինչի՞ համար... Գարուն էր: Չեկած ամառ` Փուլ եկավ երկնակամար, Ձյուն մաղեց մեր բաց գլխին, Ձյուն մաղեց` կրակի՜ պես... -Գարուն ա, ձուն ա արել... Գետերը մեր երերման Հոսեցին` երակի՜ պես -Արունը ջուր ա դառել... Ձորերը շիրիմ դարձան, Վիհերը գերեզմանոց. -Ջուրը մեր տունն ա տարել... Ամեն քար` լուռ մահարանձան, Ամեն տուն` վառման հնոց... -Բնավեր հավք ենք դարձել… Ինչքան բառ` ո՜ղջը մրմունջ, Ինչքան երգ` ո՜ղջը լալով. -Զուլում էր, զուլու՜մ, լաո՛… Թրի դեմ, սրի, հրի` Լոկ մանգաղ, լոկ բահ ու մաճ. -Տնավե՜ր-բնավե՜ր լաճ… Մեր հողը, մեր հայրենին, Մեր երկիրն ամայացավ. -Սե՜վ կապիր, սեվսիրտ մարե… Հինավուրց տոհմիկ մի ազգ Չմեռավ, այլ… մահացավ. -Գարուն ա, ձուն ա արել… Գարուն էր: Ամառ եկավ, Ձագ հանեց ձորում կաքավ, Իսկ հայրը զրկվեց ձագից, Իր պոռթկան թոնրի տաքից, Իր մորից, հորից, յարից, Իր բնից ու աշխարհից. -Գարուն ա, ձուն ա արել… …Ա՛խ, ինչպե՞ս, ո՞նց մոռանալ Արհավիրքն այն օրերի. -Աշխարհում ով մոռանա, Ջուխտ աչքով թող քոռանա... Գառնարած, հովիվ, նախրորդ Ետ չեկան սար-ձորերից… Կեսօրին էլ ո՞վ կերգեր. -Սարերը հով չեն անում, Իմ դարդին դարման անում… Հնձվորը արտում մորթվեց Իր ձեռքի սուր մանգաղով… Խեղճ հարսը էլ ո՞նց երգեր. -Քաղվորին հաց եմ բերում, Բերանը մաց եմ թողում… Ձկնորսը Վանա ծովում Չըփրկվեց ճարպիկ լողով… Աղջիկը զու՜ր էր կանչում -Իմ ծամթել տամ լողվորչուն… Երկրի մեջ մարդ չըմնաց` Մարդ թաղեր մարդու նման… Ա՜խ, մնար մե՛կը գոնե Ու կանչեր. -Դլե յամա՛ն… …Ա՛խ, ինչպե՞ս, ո՞նց մոռանալ Արհավիրքն այն օրերի. -Աշխարհում ով մոռանա, Ջուխտ աչքով թող քոռանա... …Ջահերը վառ մնացին Ժամերգվող եկեղեցում, Ժամկոչին կախ տվեցին Պարանից զանգակատան… Ջաղացից աղուն բերող Ալրոտված խեղճ գյուղացուն Իր սայլը դագաղ դարձավ, Ալյուրը` արնոտ պատան… Մայրը ընկավ` ծիծը թողած Իր փըմփլիկ մանկան բերնում, Ծծի տեղ ցից խրելով` Խեղդեցին մինուճարին… Տատն ընկավ` ձեռքը մեկնած Կըչկըչան հավի թառին – Իր հիվանդ թոռան համար Խորոտիկ ճուտ էր բռնում… Կալի մեջ պապիկն ընկավ – Իր ոսկե թեղն էր էրնում, Որպեսզի տուրքը թուրքին Օր առաջ շուտ վճարի… Ով ծաղիկ հաց էր թխում` Խորովվեց թոնրի ծխում… Ով հասել ուխտատեղի, Վառել էր մոմը դեղին, Մոմի դեմ իջել էր ծունր Ու հայցում էր Աստըծուն, Որ բախշի մի լաճ տղա, Իր արյամբ մոմը մարեց` Չավարտած ՙՏե՜ր, քեզ մեղա՚ -ն… -Գարուն ա, ձուն ա արել… …Խոցեցին ու ջընջեցին, Հատեցին հաստ ու բարակ, Հոշեցին ու տանջեցին, Փշրեցին, տվին կրակ, Վաթեցին արյուն-արցունք, Ներկեցին ձոր ու բարձրունք, Քանդեցին երկինք մի լուրթ, Մորթեցին մի ժողովուրդ, Հացառատ մի ողջ աշխարհ Սարքեցին փշրանք-նշխար, Սու՜րբ նշխար` շա՜ն բերանում,- Ուզեցին մեկ հայ թողնել, Եվ այն էլ… թանգարանում… -Գարուն ա, ձուն ա արել… Quote Link to post Share on other sites
Unregistered - M Posted April 16, 2005 Author Report Share Posted April 16, 2005 Ղողանջ Աքսորի Իզու՜ր Աստծուն պաղատեցին… Ալա՜ն-թալա՜ն, Կեռ յաթաղա՜ն,- Ում որ պետք էր` փողոտեցին, Գազանաբար ճղոտեցին, Խողխողեցին սրածելով. Քարափներից վար ածելով` Դիակներով խեղդվողների Ծանրացըրին հոսք ու հոսանք, Չհարցնելով մանուկ ու ծեր: Եվ ո՞վ կոծեր, Կուրծքը ծեծեր. -Էս ի՜նչ քյաֆուր դարի հասանք… Իզուր Աստծուն աղաչեցին… Թե բյուրերով հայ խաչեցին, Հազարավոր այր ու կանանց, Անդող ձեռքով տեղահարած` Քշեցին… ու՞ր.- Դիել ալ-Զոր: Մերկ ու բոբիկ, խեղճ ու անզոր` Անցան նրանք ավազներով Արաբական անապատի – Մի մահուղի, ուր ամեն քայլ Դիակներով ուղենըշվեց, Եվ նորացավ նո՜ր Գողգոթան` Ահագնացած տասնապատի՜կ… Մեր փրկության աղաղակներն անցան իզուր, Իզու՜ր հնչեց ողջ աշխարհով մի ահազանգ, Որ լոկ դարձավ, վերջ ի վերջո, թառանչ մի սուր. -Էս ի՜նչ քյաֆուր դարի հասանք… …15 թիվ: Ապրիլի 10… Ապրիլական արբշիռ բույրեր, Գարնանային ծաղկածլում, Կանաչների շքահանդես,- Եվ… ծաղկաբույր գիշերվա մեջ Հեռուներից մոտենալով Գաղտնագողի, ծածուկ, անտես Խորշակը նույն, Որ տարել էր միլիոն հայեր, Խորշակը նույն անցավ նաև Պոլսո բոլո՜ր հայ թաղերով` Իր հրեղեն ոտների տակ Խաշխշելով ու թաղելով Վերջին հույսի շունչը մեր տաք… Ահե՜ղ գիշեր, Որ բորբ ներկվեց ո՜չ արևով, Այլ մեր արյա՜մբ, Ու կողոպտեց խորանները հայ կաճառի, Խորանները հայ դպրության սուրբ տաճարի, Բոլոր ճյուղերը կտրատեց Հայ հանճարի Ծաղկուն ծառի, Ու մատյանից հայ մեղեդու Ամենավառ էջը հատեց… Եվ անուննե՜ր, որոնք երեկ Հնչում էին փաղաքշական մասնիկներով Մերձավորի ու մտերիմ բարեկամի սիրող շրթից Եվ հիրավի հպարտության տրոփ պոկում Մի բովանդակ ժողովրդի լեցուն սրտից.- Թե կյանք էին` հիմա հանկարծ Մի գիշերում դարձան լեգենդ, Ապրող մարդուց հանկարծ դարձան Մի մտովի կերտված արձան… Ա՜խ, Պերայի Պանկալի թաղ... Այս փողոցի ծանոթ մայթով Երեկ անցավ Սիամանթոն, Որ հանդիպի Վերուժանին` Անց կենալոց Կոմիտասի տան սուրբ սեմը, Եվ հնչյունի ու խոսքերի ձև ստանա Այն ամենը, ինչ կատարյալ ու վսեմ է, Անանձնական ու գեղեցիկ: Ա՜խ, Ղալաթիո եռատաճար եկեղեցի… Քո դարավոր գմբեթի տակ Իրիկնային ժամերգության սուրբ պահերին Պատարագիչ Կոմիտասին չէ՞ որ երեկ Լսում էին հիացմունքով Զոհրապ, Սեվակ… Քանքարալից հազար գլուխ – Փոքր ու ավագ, Միահավաք` Հակվում էին հայ մեղեդու սրբության դեմ Ու հղանում նոր մեղեդիք` Հնչյուններո՜վ, խոսքո՜վ, գրչո՜վ, Արձանակերտ նրբին մուրճո՜վ, Երանգների պնակի՜ մեջ,- Հետո, մեկտեղ ակմբվելով Պանկալթիի այնքան ծանոթ Ու սիրելի տնակի մեջ` Խնդրում էին Վարդապետին Երգել Կռունկ կամ Խնկի ծառ, Երգել Չինար ես… -Չինար ես` կեռանալ մի… Սակայն ինչպե՞ս չկեռանաս, Երբ կացինն է բունըդ տաշում, Երբ սղոցն է ճյուղդ մաշում,- Դե՜, արի և- Կեռանա՜լ մի: Ի՞նչ. -Մեր դռնեն հեռանալ մի՜… Ա՜խ, որ շունը կհեռանար: Իսկ եթե շուն, գայլ ու գազան Կամ անխնա սրի քաշում , Կամ աքսոր են բռնի քշում Ամբողջ մի ազգ` սասա՜ն-սասա՜ն,- Դե՜հ, արի և- …Հեռանալ մի: Ո՞նց. -Յար, աստվա՜ծըդ կսիրե՞ս… Բայց ու՞ր է, ա՜խ, ու՞ր է Աստված: Եթե կույր ու խուլ է Աստված, Եթե “Գթա”-ն զուր է ասված, Նման Աստծուն ո՞նց կսիրես… Ի՞նչ. -Հեռու ես, մոռանա՞լ մի… Ոնց մոռանալ: Ե՜կ, մոռացիր, Որ ապրիլյան այն ահավոր Ու ոճրապարտ լուսաբացին Բարբարոսի խուժդուժ ձեռքեր Սուրբ խորաններ կողոպտեցին` Խորանները հայ կաճառի, Հայ դպրության սուրբ տաճարի, Բոլոր ոստերն անգթորեն կտրատվեցին Հայ հանճարի Ծաղկուն ծառի, Սուրբ մատյանից հայ մեղեդու Բոլոր էջերն ամենավառ Դարձան մոլի հողմին ավար, Մի գիշերում պոկոտվեցին ու զատվեցին,- Շեկ աքսորի սև փակուղուց չազատվեցին Ո՜չ մի հանճար, Ո՜չ մի տաղանդ, Ո՜չ մի քանքար` Ով որ Պոլսում եղեռնական այդ գարնանը կար… Մարդիկ, որոնք կամքով վերին Անցնում էին և պիտի որ անցնեին դեռ Իրենց ճամփան անմահության ու սխրանքի, Բոլո՜րը մեկ` հիմա արդեն Կտրում էին ուղին մահվան, Ճանապարհը աքսրոանքի… Մի-մի քուրմեր` Լեցուն բանիվ ու մեղեդով մեհենական, Հիմա պիտի ըմբոշխնեին Թույն ու լեղին գեհենական… Դե՜հ, բերանդ բեր, Որ չթքի, Եվ քարե սիրտ, Որ չճաքի: Ու ձգվում էր ճանապարհը աքսորանքի. -Քելե՜-քելե՜, խելքի՜դ մեռնեմ, Քո գովական խելքի՜դ մեռնեմ… Ձգվում էր նա հայ բրդագած դիակների ստորոտով, Միջահատված մանուկների թաղում հայցող բլրի մոտով… Մարտիրոսված հայ մայրերի կոնքերը սուրբ Ուզում էին ամոթն իրենց Անապատի փոշով ծածկել, Դեղին փոշո՜վ, Ո՜չ թե փեշով, Որ և չկար, Ինչպես չկար ո՜չ սրբություն, Ո՜չ էլ Աստված… Լլկանքի մեջ նահատակված Անմեղ կույսեր, Ու լույս հարսեր, Ջանում էին լանջերն իրենց Ծածկել հողով անապատի, Դեղին հողո՜վ, Ո՜չ թե քողով, Որ և չկար, Ինչպես չկար ո՜չ սրբություն, Ո՜չ էլ Աստված… Դե՜հ, շրթունք բեր, Որ չանիծի, Դե՜հ, բեր բռունցք, Պրկված կռու՜փ, Որ չդառնա քինահարուց կրքի խոյանք Ու մխրճվի երկնքի մեջ` Իբրև՞նզովք, Ո՜չ, ի՞չ նզովք- Իբրև Աստծու և երկնքի լիրբ հասցեին Մի առնական թունդ հայհոա՜նք… Իսկ աքսորի ճանապարհը վախճան չուներ: -Քելե՜-քելե՜, բերնի՜դ մեռնեմ, Քո անուշիկ ձենի՜դ մեռնեմ… Ավերակված հայ շեներից, Իբրև նշան կենդանության, Ահազարհուր ոռնում էին անբուն շներ^ Հիմարաբար չըմբռնելով, Որ այսուհետ Շունը մարդուց ավելի է գերադասված Նրանց կողմից, Որ կոչվում են մարդ ու Աստված Բեկված սնե՜ր, Այրված շենե՜ր, Եվ մարդկանցից գերադասված անտուն շնե՜ր, Որ երեկվա իրենց տիրոջ Լուռ դիակն են նախ հոտոտում, Ոռնում` կարծես այրվող ցավից, Ոռնու՜մ, վնգու՜մ, Մե՜կ օր, երկու – Հետո` մղված ծանր սովից` Երեկ իրենց կերակըրող ձեռքն են ուտում, Գռմռոցով իրենց տիրոջ դին հոշոտում… Իսկ աքսորի ճանապարհը վախճան չուներ, Այլ հանգրվան… -Կայնե՜, կըսե՜մ, կայնե՜, ուշ է, Ոտըդ բոբիկ` ճամփեն փու՜շ է… Աքսոր քշվող մեկ այլ քարավան, Մեկ այլ վայրի հրամանով, Մեկ այլ տեղում Պառկոտել է իրար կողքի: Յաթաղանի պաղբոց շողքից Զու՜ր ես գոցում աչքերը քո, խե՜ղճ Վարդապետ, Դու չես նայում, բայց տեսնում է Սիամանթոն, Որ կողք-կողքի պառկածներին Փողոտում են մեկ-մեկ հերթով` Դեռ չսպանված թշվառների Ահից սառած Աչքի առաջ: Չէ՜, Վարդապե՜տ, չե՜ն փողոտում, Այլ ճղոտում Ու ձգելով կիսակենդան` Դուրս են թափում Միայն նրանց… աղիքները: Ի՞նչ հասկանաք: Չե՜ք հասկանում, Թե կիսամեռ այս հայերի աղիքներով Ինչի՞ համար, ի՞նչ է անում Շնաբարո այս խուժանը. Որ գործում է մեծ եռանդով, Որ քրքրում ու տնտըղում, Աղիքներում… ի՞նչ է պեղում: Տատամսելով ուսն է թոթվում Մահատիպար Սիամանթոն, Ու Սևակը Զոհրապին է Հարցումհայաց աչքով անում: Չէր կռահի և աչալուրջ Վարուժանը, Եթե վայրի նույն խուժանը Իր տենչանքը չվերածեր հատ-հատ խոսքի. Ճղոտում են մարդկանց այսպես, Ու դեռ ապրող իրենց զոհի երակներում Փնտրում են – ի՞նչ – փընտրում… ոսկի՜, Ոսկեդրամ, որ, մի գուցե, կուլ են տվել… Ճանապարհն այս դժողքային Կարող էր և անվերջ տևել, Բայց սարսափի օրն է մթնում, Եվ քարվանը արդա՜-արդա՜ր, Եվ քարվանը դատապարտյա՜լ Չանկըրըի բանտն է մտնում: Բանտ թուրքակա՜ն Եվ պատրաստված… հայի՜ համար. Քստմնելի լլկանքների՜ Անպատվության, Ոչ թե արդեն երազելի մահի՜ համար,- Մի բախտ դժխեմ, Մի անողորմ ճակատագիր- Հիմա արդեն ո՜չ անմարմին, ո՜չ էլ անգո, Այլ զնդանի դռան առաջ պատահակած Թուրք ասկարի արյունազարկ կերպարանքով… Եվ այդ պահին. -Տէ՜ր, ողորմեա… Առավել, քան երբևիցե, Եվ ավելի, քան այլուրեք, Այնքա՜ն տեղին, ժամանակին, Ա՜խ, Վարդապե՜տ, գութ է հայցում Տխրալալուկ ամբողջ մի ազգ Քո սևասուգ սուրբ բերանով. -Տէ՜ր, ողորմեա՜… Եվ զնդանում նեղ ու անձուկ Պղպջում է մի լայն փղձուկ, Մի տաք փղձուկ տղամարդկանց, Որ եղեգան իրենց փողով Թունդ են հանել սիրտը դողով. Որ սրտառունչ իրենց տողով Ու երգերով իրենց թովիչ` Գարնա՜ն նման լոկ վըրդովիչ, Ծայր են տվել շիթ արցունքի – Ո՜չ թե ցավի կամ տրտմության, Այլ հուզառատ հիացմունքի՜… -Յաղագըս հարց, եղբարց մերոց Որք են տարեալ ի գերութիւն. Տէ՜ր, ողորմեա՜… Իսկ հայրերը արդեն չկա՜ն, Եղբայրներին թուր ու ձգան Վերջ են տվել սար ու ձորում, Ու ջրի պես և ջրի հետ Տաք արյունն է նրանց ծորում… -Շիջո՜ զհուր վառ հնոցի Փրկեա՜ զմեզ, ամենագու՜թ… Բայց աղոթքից այդ ի՞նչ օգուտ, Թե հնոցի Ահեղ բոցին Կուր է տված հայոց աշխարհն, Ազգը հայոց` ցախի պես խառն… -Հայցեմք ի քեն արտասուելով Եվ պաղատեմք զայս ասելով. Տէ՜ր, ողորմեա՜… Ի՞նչ էր պահում վաղը նրանց` Հանճարավոր այս մեծ արանց, Ի՞նչ մի վախճան բարբարոսի – Անշուշտ` զոհի՜, Ո՜չ հերոսի… -Ընկալ զմեր աղաչանքըս, Լու՜ր, գթառա՜տ, և ողորմեա՜… Ա՜խ, թե լսեր ու գթառատ եթե լիներ` Գազանադեմ այս խուժանին նա կղինե՞ր Ու շա՞ղ կտար դաշտ ու սարին` Ակնից – Արճեշ, Վանից – Կարին… -Ցո՜յց մեզ զքո ողորմութիւն, Տուր աշխարհիս խաղաղութիւն… Խաղաղությու՜ն… Եթե այսպես գնար քիչ էլ, Մեկ էլ տեսար` Խաղաղությունն իրոք իջե՜լ, Վեր է ածել շեն աշխարհը մի շիրմատան, Ուր այլևըս չեն էլ ճարվի ապրող մարդիկ, Որ բյուրավոր հանգչողներին երանի տան… -Տէ՜ր, ողորմեա… Ո՜չ, Վարդապետ, ո՜չ, չողորմաց, Իսկ քեզ պատժեց պատժով մի նոր` Չառավ հոգիդ, Ինչպես առավ Նրա՜նց հոգին, Որոնք մյուս օր` Շիկադեղին անապատի Ավազի պես ծարա՜վ-ծարա՜վ, Աստվածային աչքերում` սով, Չսնվելով նույնիսկ հույսով, Անգամ թրից կամ գնդակից չխոցվեցին, Այլ պարզապես… այլ պարցապես… քարկոծվեցի՜ն… …Ի՞նչ էր արդյոք այն պատճառը, Որ քեզ զատեց Եվ անջատեց Քո բախտակից ու սրտամոտ Ընկերների դժխեմ բախտից` Քարկոծվողի սուղ դրախտից Քեզ նետելով մի լայն դժոխք, Ուր ոչ մա՜հ կար, Ո՜չ կյանքի շողք: Ա՜խ, նրանցից ինչի՞ համար քեզ զատեցին, Քեզ, այդքան ուշ, ինչի՞ համար ազատեցին: Ազատեցի՞ն: Ի՞նչ ազատել… Եթե դա՞ էր ազատվելը… Quote Link to post Share on other sites
Recommended Posts
Join the conversation
You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.