hravart Posted February 9, 2007 Report Share Posted February 9, 2007 (edited) Մեղա´յ, Մեղայ Եռագոյնին Սիլւա Կապուտիկեան Նոր կեանք Յուլիս 4, 1991 թւականի համարում յետեւեալ քաղւացքը Յուսաբերից պահած էի իմ թղթերի մէջ, որը գրամէքէնայագրում եմ առ ի տեղեկութիւն նրանց համար ովքեր չեն կարդացած ա´յն: Հայրենի բանաստեղծուհի Սիլւա Կապուտիկեանի հետագայ խօսքը եզրափակիչ մասն է Վիեննական իր տպաւորութիւններուն, որոնք լոյս տեսած էին «րական Թերթ»ի 6 Ապրիլի թիւին մէջ: Այս տողերը գրւած են Վիեննայի Մխիթարեան հայրերու վանքն ու հոն գտնուող թանգարանը այցելելէ ետք: Աւելորդ են բոլոր մեկնաբանութիւնները: Խորհրդածութիւններն ալ կը թողունք մեր ընթերցողներուն: «ՅՈՒՍԱԲԵՐ» Թանգարանի սրահներից մէկում ուշադրութիւնս գրաւեց անկիւնում դրուած մի ցուցանմոյշ՝ Հայաստանի Հանրապետութեան եռագոյն դրօշը: Հաստատ կտաւի հիւսք ունեցող երեք շերտերը անճանաչելիութեան չափ խունացած էին, եզրերի թելերը՝ ծիւրած, քանդուած: Ուղղեկիցներս ասացին , որ 1920 թուականին , Հայաստանում իշխանութիւնը խորհուրդների ձեռքն անցնելուց յետոյ, Հայաստանի նախկին կառավարութինը միաժամանակ հանգրուանել է Վիեննայում, հենց այդ շէնքում , եւ դրպշը այդ օրից էլ մնացել է այստեղ: ես խնդրեցի ինձ լուսանկարել դրօշի կողքին: Մէջս եղած զգացումները բարդ էին ու դժուար բացատրելի... Կեանքիս վերջին երկու-երեք տասնամեակում, արտասահման եղած օրերիս, քանի¯ անգամ եմ հանդիպել այդ դրօշի հետագայ օրինակումներին՝ բազմահոլով եռագոյնին... Եօթանասուն տարի շարունակ այդ որակուել է որպէս Դաշնակցական կուսակցութեան, ուրեմն եւ՝ Խորհրդային Հայաստանիե եւ նրա դրօշի դէմ ուղղուած խորհրդանիշ: Եւ եօթանասուն տարի շքրունակ այդ երկու դրօշները, երկու ըմբշամարտիկի պէս, Սփիւռքի կոչուած մարզահրապարակում կռուի են բռնուել իրար հետ՝ իրենց հակոտնեայ կողմնակիցների խրախուսող կամ այպանող բացագանչութիւնների տակ: Մեզանից ով եղել է արտասահմանում, լաւ գիտի այդ մարզահրապարակի շիկացած նթնոլորտը, եւ որովհետեւ ես շատ եմ եղել այնտեղ, աւելի խորն եմ զգացել այդ շիկացածութիւնը: Յաճախ է պատահել, որ իմ հիւրընկալները խոչընդոտել են ինձ ելոյթ ունենալու այն սրահներում... որտեղ կախուած է եղել եռագոյնը, նոյնիսկ երբ այդ սրահը հայկական վարժարան է եղել: Պատահել է, որ իմ ելոյթներում ու գրքերում քննադատական խօսքեր եմ ասել ե´ւ այդ դրօշի, եւ նրա հովանու տակ գործող կուսակցութեան հասցէին... Ստիխում է եղել դա, թէ համոզում, ևև հեմա դժուար է որոշակիորէն սահմանազատել: Եթէ ճշմարիտը ասենք՝ երկուսն էլ եղել են... Սակայն ես ինձ մխիթարում եմ նրանով, որ յամառօրէն կոտրել եմ դիմացիների դիմադրութինը եւ գնացել եմ այդ հաւաքատեղիներն ու վարժարանները: նացել եմ. եւ որտեղ կախուած է եղել եռագոյնը, ջանացել եմ չտեսնելու տալ, արագօրէն անցնել նրա մօտով, ինչպէս կ´անցնէիր քեզ գաղտնօրէն ձգող հրապուրանքիդ մօտով, երբ կողքիդ քո ամէն մէկ շարժումը վերահսկող կայ... Լաւ իմանալով Սփիւռքի իրադրութիւնը , ես սկզբում, երբ մեր երեւանեան միտիգներին սկսեց երեւալ եռագոյնը, կողմնակից չեղայ այդ հապշտապ քայլերին: Բայց յետոյ երբ պայթեց կործանարար երկրաշարժը, երբ ակնյայտ դարձաւ, թէ ինչպէս են կայսերապաշտական բնազդները պահպանող Մօսկուան եւ անբարոյ Պաքուն օր-օրի աւելի ու աւելի սաստկացնում մեր ժողովրդի վրայ տեղացող հարուածները, նենգօրէն ջանում տրորել նրան նաեւ բարոյապէս, երբ տեննելով մեր բազմամարդ հանրահաւաքներում, ֆեդայիներին, Անդրանիկին նուիրւած ալեկոծ տօնահանդէսներում ժողովուրդն ինչպիսի կենարար մոլեգնութեամբ եւ ապաւինումով է ծածանում եռագոյն դրօշները՝ որպէս դիմադրելու, երկնային ու երկրային պատուհասներին դիմակայելու եւ իրեն հաստատելու խորհրդանիշ, զգացի, որ, թեկուզ Սփիւռքի ժամանակաւոր տարուբերումի գնով, մեզ անվերապահօրէն անհրժեշտ է այդ խոոհրդանիշը, հոգիները փարատող, մեր պահեստի կարողութիւնները վերականգնող նրա ներգործութինը: Եւ, ահա, հիմա, Երեւանից ու նրա այլազան ալեկոծութինւներից հեռու, խոստովանանքային միայնութեան մէջ, ես կանգնած եմ խունացած, տոհմական մասունք դարձած այդ դրօշի կողքին, որ թւում է, բնօրինական է հետագայ բոլոր Եռագոյնների եւ, ուրեմն, անմասն հետագայ բոլոր եղծում-ներին, համակրանքներին ու հակակրանքներին ու , որ իրապէս տառապածն է, ամէնասուրբն ու ամէնախնկելին, նրա առջեւ խոնարհւում եմ լռելեայն եւ մէջս կարկամած խառնիխուռն, չարտա-սանուող խօսքերից ամէնազօրեղը ներումն հայցելու խօսքերն են, զղջումի ցաւոտ զգացումը՝ իմանցած ճանապարհի այն բոլոր մեղանչումների համար, որ իմը չեն, բայց եւ իմն են այնուամէնայնիւ: Edited March 9, 2007 by hravart Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted February 13, 2007 Author Report Share Posted February 13, 2007 (edited) ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐ ՃԱՆԱՊԱՐՀԻ ԿԷՍԻՆ Սիլւա Կապուտիկեան Ով մարդկային արդարութիւն, Թող ես թքեմ քո ճակատին: Սիամանթօ Ու պօէտներ որ չեն պղծել Իրենց շուրթերն անէծքով, Պիտի գովեն քո նոր կեանքը Նոր երգերով , նոր խօսքով: Յ. Թումանեան Ինչքան տարիքս առաջ է գնում, Ինչքան անցնում են օրերս անփոյթ, Այնքան հոգուս մէջ ամէն ճեղք լցնում, Դո՜ւ ես թանձրանում , իմ հա´յ ժողովուրդ... Այնքան աւելի արմատակալում, խորքե՜րն է գնում սէրս դէպի քեզ, Այնքան աւելի խորքի´ց են այրւում Քո չար ու բարով եւ բախտո՜վ քո թէժ: Այն ո՞ր ջահելն է՝ կեանքով տարւելիս Հասկանում մօրը, թափանցում հոգին. Մօրդ, այդպէս էլ քո ժողովրդին Զգում ես խորունկ տարիքդ առնելիս: ...Երբ ես աչք բացի, իմ գլխի վերեւ Մի կարմիր, կարմիր դրօ՜շ էր բոցւում. Շողում էր վրաս մի նորոգ արեւ, Որ Հոկտեմբերեան արեւ էր կոչւում: Որբ էի թէեւ ու Ամերկոմից Մայրս բերում էր տականք ալիւրի, Բայց հօր փոխարէն գուրգուրում էր ինձ Ջահել մի երկիր՝ աղքատ ու բարի: Լցւած էր շուրջս մի մեծ աղմուկով, Նորի ստեղծման տենդով սխրալի, Մեծանում էի օրերի երգով, Պիօներական խօսք ու թմբուկով, Պա՜րզ էր ամէն ինչ ու հասկանալի: Ինձ համար կեանքը սկիզբ էր առնում Իմ ծնւած օրով, իմ ծնւած օրից, Ինձ համար կար լոկ երկու սահմանում, Բանւոր ու բուրժույ եւ ուրիշ ոչինչ. Բոլոր հին ու փակ դռների համար Ինձ այնքան հեշտ էր գտնել բանալի, Չկար ազգ ու ցեղ, փոքր ու մեծ չկար, Հաշտ էր իմ հոգին, ու հիացքով լի: ... Մեր անցեալ բախտի, դարաւո՜ր մորմոք Այդ ե՞րբ զարթնեցիր իմ երակներում Մագաղաթների փոշու հե՞տ արդեօք Դու թափանցեցիր իմ հոգու հեռուն. Պոկւած վիրաւոր մի աւերակի՜ց, Դու՝խեղւա´ծ խոյակ՝ սրտի՜ս ծանրացար, Թէ՝ քամւելով մեր արցունքոտ երգից՝ Կաթ կաթ ծորացիր, մէջս ծո՜վ դարձար. Իմ խորքերի մէջ կայի՜ր երեւի, Դւինում թաղւած մի սափորի պէս. Եւ տարեցտարի նոր պեղումներից Բացւեցի՜ր ելա՜ր դու արեւերես... Ինձ համար կեանքը սկիքբ էր առնում Իմ ծնւած օրից, իմ ծնւած օրով, Եւ ես իմացայ, իմացայ խռով, Դրանից առաջ եղել աշխարհում Դարեր են եղել անցել աշխարհով... ...Եղել է մի հին, մի հաշտ ժողովուրդ, Ծւարած հողում իր բիբլիական Քարի´ց է քամել իր հացը աւուր Քարի´ն է տւել ձիրքերը իր բիւր Մեղմե՜լ մռայլը ժայռեղեն իր տան Եւ նւիրումով այրւող իր սրտի Կանգնել է վէմե´ր,սիւնե´ր, խոյակներ, Իր քաղաղաքներն ու շէնե՜րն է հիմնել, Իր Մեսրոպատառ գրերն է երկնել, Տաղերգել վասն սիրոյ ու վարդի, Հիւսել իր արդար վիպե՜րգը Դաւթի Եւ մի´շտ՝ իր հոգով, իր հին վիպերգով, Հանապազօրեայ խօսք ու աղօթքով՝ Ապաւինելով ճերմակ իր աստծուն՝ Խաղաղութի՜ւն է երազել անսուտ Աշխարհի´ն, իրե´ն եւ ամենեցո՜ւն... Եղել է մի հին, մե հաշտ ժողովուրդ, Սակայն եղել է աշխարհը անհաշտ՝ Բախւել են կռւի ճամփաները մութ Նրա հեգ հողում ու ձեռքով անգութ Խաչի՜ են հանել հողը խաչապաշտ... Եղել է աւե´ր, աւա´ր, Աւարա՜յր. Ու Բիւզանդիոն ու Պարսի՜կ են եղել, Խորշակի նման փրծել են ցեղեր, Տրորե´լ, տիրե´լ, այրե՜լ վայրաբար, Ու երկտակ բեռը դրսի ու ներսի Հայ շինականին երկտա´կ է բեկել Թէ բարակեկ է հաստը երեսից, Բարակի հոգին, ա՜խ դուրս է եկել... Վերջին եղեռնի դու անվե՜րջ կսկիծ, Այդ ե՜բբ զարթնեցիր իմ երակներում, Վանեցի տատիս կարօտ աչքերի՞ց Եկար փռւեցիր դու իմ աչքերում: Ձգւելով մեր որբ հողերի՞ց արդեօք Ի´նձ փաթաթւեցիր, դու՝ փո՜ւշ ու մացառ, Թէ Կոմիտասըև զմռսւած մորմոք, Քեզ իր հետ բերեց, երբ որ տո՜ւն դարձաւ. Ինձ բաժի՞ն հանեց բեռիցն իր սուգի Հեգ Թէքէեանը՝ հոգնած մահերգու. Թէ տարուբերւող հայոց սփիւռքի Տե՜նդը խաթարեց խաղաղն իմ հոգու. Լեզո´ւն, մեր լեզո՜ն, իր վերջին շնչում, Պանդուխտի շուրթից կախւած հազիւհազ, Օգնութեան կանչով ինձ նա՞ է կանչում Այդպէս տագնապոտ այդպէս սրտամաշ... Ինձ համար կեանքը սկիզբ էր առնոռմ իմ ծնւած օրի´ց, իմ ծնւած օրո´վ, Եւ ես իմացա´յ, իմացա՜յ խռով, Դրանից առաջ եղե՜լ աշխարհում, Տասնըհինգ թի՜ւ է անցել աշխարհով... Օ՜, կիսալուսնով զմռած ու կնքած Վեցհարիւրամեայ գիշե՜ր օսմնեան, Խարխափում էր իմ ծողովուրդն անկար՝ Իր հայրենիքում՝ ինքն օտարական, Եւ փորփրում էր իր հողն ու այգին Սեւը՝ ներս արած, սպիտակը՝ դուրս. Եւ իր սրտի մէջ, ինչպէս երդիկից Թոնիրին ընկած բարալիկ մի լոյս, Պահում էր յոյսը ու, թէև վախով, Բայց ստէպ-ստէպ Հիւսիս էր նայում. Եւ դրանից չէ՞ր, որ Ստանբոլում Թալկեաթն առաւել խոժոռւեց ոխով, Եւ համբուրելով այտը Զոհրապի՝ Համբոյրով տւեց մահւան ահազանգ... Օ՜, գարնան ամիս ապրելու ապրիլ, Դու որ բերում ես ծաղիկներ ու կեանք, Ինչո՞ւ դու դարձար մահւան տարելից, Մահով մնացիր մեր պատմութիւնում... Ապրելո´ւ ապրիլ, ահա քո բոյրից Անթաղ դիերի գա՜ղջն է բարձրանում. Ձիւն -սառոյցները գարնան Եփրատի Մեր տաք արիւնի ջերմից են հալչում. Սրահար մանկան սեղմած իր կրծքին՝ Խելագար մի մայր, փախչո՜ւմ է փախչո՜ւմ.... Ապրելո´ւ ապրիլ, Արտամետի մէջ Թերթ-թերթ լալի՜ս է ծաղկած խնձորին. Ետեւից գցած հինգ որբուկներին՝ Քայլո՜ւմ է տատս գաղթի երթի մէջ: Անջուր ճամփէքին ու Երեւանում Սայլը մեռե՜լ է անվերջ ժողովում. Ապրելու ապրի´լ, ինչո՞ւ է մեռնում արնան սպասող մի ողջ ժողովուրդ. արնան օրերին, օրը ցերեկով, Աշխարհին ի տես, աչքի տա՜կ աստծու... Ով արդարութի´ն, ես թքել եմ քո... Բայց կանգնի´ր, կանգնի´ր, կարկամի՜ր լեզու, Ո´չ, ես չե՜մ ծնւել անէծքի համար, Ես միշտ բարեկամ խօսքի՜ եմ սովոր. Ես մանուկ օրից հաւատով, սիրով Զնգուն երգել եմ «Ինտենացիոնալ»... Եւ միթ՞է հիմա ե´ս էլ յիրաւի Շուրթերս պիտի անէծքով պղծեմ, Արաքսից այն կողմ կանգնած հովիվին Սեւ ատելութեամբ հայացքս գցեմ. Թողնեմ որ հտպիտ մի ենիչերի Տասնըհինգ թւին բարձրացրած սրով Ինձ նոյնպէս յաղթի՝ թունաւորելով Ոխո´վ, նղովքո´վ, մոլուցքով վայրի. Եւ ես՝ կորցրած լոյսը իմ հոգու՝ Մոլեգնած կոչեմ մահ ու վրէժի,--- Էլ ինչո՞ւ համար յանուն այդ լոյսի, Մեր Շահումեանը գնաց մեռնելու. Էլ ինչո՞ւ աչքը կարմիր դրօշին՝ Հանգչող Տէրեանը շշնջաց «յարեա՜ւ»... Ուրեմն ինչպէ՞ս, հեղեղներն արեան՝ Թողնել որ ծածկի մոռացման փոշին՝ Խլացնե՞լ սիրտը որ էլ չլսւեն Վրդով ձայները խորքերից յառնած. Փակե՞լ աչքերը, չզգա՞լ, չնդւզե՞լ, Մոռանալո՞ւ տալ, անգամ մոռանա՞լ. Ո´չ, ի´մ ժողովուրդ, դու շա՜տ ես տեսել, Դոը պիտի յիշե´ս, ապրելու համար... Դու պիտի առնե´ս վրէժդ անհուն, Պիտի խաղաղես հոգին քո խռով. Բայց ո´չ արեան դէմ կոչելով արիւն Եւ մահի դիմաց մա՜հ սերմանելով... Ո´չ, ի՜մ լուսաւոր, դու օր այն պահին Երբ ընկած էիր տմարդ հարւածից, Երբ թւում էր թէ աչքերդ մթին Էլ չե՜ն պարզւելու թոյնից ու մաղձից, Քո մէջ ուժ գտար պայծա՜ռ նայելու Մարդկա´նց, ազդերի´ն, զարթնո´ղ աշխարհին. Եւ խոցւած ձեռքով զինագրւելու Եղբայրութեան նոր գաղափարներին. Դու որ մեծերիդ մահը քո հոգում՝ Դեռ սուգերի մէջ՝ Չարե´նց ծնեցիր, Ու ողջակիզւող սիրտդ նետեցիր Կարմիր գալիքի հրի՜ն բորբոքուն, Որ այդ բոցերում, զտւա´ծ, նորոգւա´ծ Նորի՜ց ժայթքեցիր եղեգան փողից,--- Ո՜չ, ուրի´շ է քո հատուցման ուղին. Քեզ, կեա՜նքի ուրիշ ճամփայ է տրւած... Դու պիտի վրէժ առնես ապրելո´վ, Ապրելով յամա´ռ, հազարապատի´կ, Աւերումի տեղ, քո ստեղծելո´վ. Աւեր Վանի դէմ, քո Երեւանո´վ. Աքսորների դէմ՝ խուլ անապատից Նորից տուն դարձող քո քարաւանո´վ Դու պիտի ապրես այսպէ´ս, սրանո՜վ: Շէնիքի հանդում մորթւած որբի տեղ՝ Աշնակցի հարսի տասնըչորս որդո´վ, Մշոյ դաշտի մէջ սեւցած խոփի տեղ՝ Քո տրակտորո՜վ, քո ծուփ-ծուփ արտո´վ, Մարութայ սարի մարած բոցի տեղ՝ Եոթն աշխա՜րհ ծնող՝ քո յօթ կայանով, Տաթե՜ւի կուրցա´ծ դպրանոցի տեղ Բիւր ակնով նայող քո Բիւրականո´վ Հայոց արցունքաշ «կռոնկի՜» տեղակ Սարէ-սար փռւած սեւ սուգի՜ տեզակ Յախո´ւռն, կենսայո´րդ, սիրտը թո՜ւնդ հանող, Հանճարիդ լոյսը աշխարհին տանող Քո սէգ Սարեանո´վ, Խաչատրեանո´վ,--- Դու պիտի ապրես այսպէ´ս, սրանո´վ: Ոխի, մոլուցքի, մշուշի դիմաց՝ Քո սիրող, փարող, երազող սրտո´վ. Դաւի, արշաւի, բիրտ ուժի դիմաց՝ Ազնիվ դաշինքի քո հին կարօտով. Օտարականի պիտակի դիմաց՝ Օտարի դատին իր կեանքո´վ կանգնած, Շիտա՜կ, շողշողո՜ւն քո Մանուշեանով, Դու պիտի ապրես այսպէ´ս, սրանո´վ: Պատմութեան երթում՝ անդուլ, հանապազ Առաջինների շարքո՜ւմ քայլելով, Պատմութեան հանդէպ՝ երեսդ միշտ պարզ՝ Քո ողջ էութեամբ նորի´ն փարւելով,--- Քո մաքառելո´վ, Քո հաւատալո´վ, Դու ի՜մ ժողովուրդ, դու ապրե´լ ես, կա՜ս, Այսպէ´ս ապրելով... Թող որ օրերս՝ իմ ճամբակէսին Ծանրանան այսպէս խոհով ու խոկով, Թող որ ալիքւի՜ իմ ողորկ հոգին Քո անցեալ ցաւով, քո դժւար բախտով, Ու վարդագոյնին քո Երեւանեան Մերթ ստւեր ընկնի՜ քո Արարատից, Արեւ օրերիս անձրե´ւ կաթկթի, Ծիածանիս մէջ ամպերը մնա´ն,--- Դու՝ աներջանիկ, բայց մեծ սիրոյ պէս, Դու ուրախ ժամիս՝ մորմո՜ք մշտակէզ, Հոգուս պարապը, ափէ-ափ լցնող,--- Դո´ւ տխուր ժամիս՝ բերկրանք մշտաշող, Ինձ հարստացնո´ղ, ինձ ազնւացնո´ղ Եւ ինձ հաստատող դու միա՜կ իմ «ես»,--- Եթէ լցւած եմ՝ լցւած եմ քեզնով: Թող որ փոխարէն գոռ մի անցեալի Թագով ու թախտով, զօրով ու զօրքով, Դու թողել ես ինձ՝ այրո՜ղ, բորբոքո՜ղ Հայոց պատմութիւն՝ աղէտներով լի,--- Բայց դրա դիմաց ինձ տւել ես դու Քո վերապրումի բերկրանբն անսպառ. Բերկրանքն՝ ամէն մի նոր քարիդ համար Կրկնակի´ խինդով ուրախանալու. Բերկրանքն՝ աշխարհը զգալու խորքի՜ց Եւ հասկանալու ամէն ինչ խորո´ւնկ. Ժիր մանուկիդ մէջ՝ բացի մանուկից Տեսնելու կեանքդ յաւերժող խորհուրդ. Պարզ կոնեակիդ մէջ՝ հողերին ուրիշ Հողիդ կորովը համբաւող աւի՜շ, Ձեռքսեղմումի մէջ այլազգի հիւրիդ՝ Եղբայրութեան տօն ու խորհրդանի՜շ,--- Դու եղբայրութեան սեղանի կողքին Դարիդ նոր խօսքը քո լեզւո´վ ասող Դարիդ նոր բախտը քո բախտո´վ կիսող Քո Արագածից հրթիռ ու երկինք Սեւ բիբլիական քո աչքով տեսնող Դարիր չյոգնած որոնո՜ղ հոգի Ես ժառանգո՜րդըդ քո երգ ու վէրքի Եթէ հպարտ եմ, հպարտ եմ քեզն՜վ: Հպա՜րտ եմ որ դու քարտէզի վրայ Քո արիւնով ես մերւած կարմիրին, Որ զաւակներիդ վերջին ընտրանին Մի վերջին անգամ զոհեցիր նրա՜ն Որ արիւն տալով, արիւն առնելով Նորոգւո՜ւմ ես դու՝ խառնւած նորին. Թէ զօրանում է ուրիշը տարո´վ, Դու զօրանում ես ժամո´վ օր-օրի´ն. Այդպէս մահւան դուռն հասած ու դարձած Տկար կազմւա՜ցքն է բուռ ապաքինւում. Դու հազար ձեռքով ապրելուն կառչած Հազար տեզերից կեանքո՜վ ես լցւում. Ո´չ, չե՜մ հաւատում, այս երկնքի տակ Քո հին երակին չկա´յ սպառում,--- Ես բարակ մի թել հիւսւածքում քո տաք, Եթէ ապրում եմ, քեզնով եմ ապրում... Քեզնով եմ ապրում, Եւ ես բանաստեղծ, Օրհնում եմ բախտս յետին այս երգով, Որ աշխարհի մէջ, երկնքի ներքոյ Աշխարհը թողած՝ ծնւել եմ այստե´ղ Ու որդի՜ն եմ քո... 1956-60 թթ. Edited May 9, 2007 by hravart Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted February 13, 2007 Author Report Share Posted February 13, 2007 ՀՈՂ ՀԱՅՐԵՆԻ (Դասական Ուղղագրութեամբ) Սիլւա Կապուտիկեան Ուղեկիցս ծերունի էր մի բարեդէմ. Կողքին երկու թոռներն էին թուխ ու սիրուն. Երբ իմացաւ հայ եմ՝ դէմքի բարին արդէն Դարձաւ մի տաք երջանկութիւն: Այնուհետեւ Մոսկւայից մինչ Երեւան Նա խօսում էր, ապա լսում, լսում սիրով՝ Շաբաթներով ջրի կարօտ մարդու նման Հայերենը ըմբոշխնելով: Ոսկերիչ էր: Ադանացի: Ալիքները նրան Փարիզ էին նետել: Ապրում է լա´ւ: Ոսկերիչի ոսկի՜ ձեռքեր, Ուր էլ լինեն՝ չեն ծանգոտի: Բայց ի՞նչ օգուտ, - ծերը նայում է թոռներին, Ու ձայնի մէջ կարծես թէ ծուխ է խտանում, Խորթանո՜ւմ են զաւակները, ձեռքից գնում, Թառամում է հայրենի բառը շուրթերին - Ինքը ծեր է , ոտքի մէկը՝ գերեզմանում, Դէ´հ, այսօր կայ, վաղը չկայ... Իրենից ետ, ո՜վ իմանայ, Պիտի յիշե՞ն հայրենիքը ու հարենին... Դրա համար հաւաքել է ուժերը ողջ Ու թոռներին Հայաստան է բերել այցի. Տեսնեն թսղ գէթ, ու ճանաչեն, ու թող զգա՜ն, Ու հող ունեն ու ժողովուրդ, լեզու ու տոհմ, Եւ հոգու մէջ, գէթ մի կանթե՜ղ պահեն դարձի... Ինքնաթիռը խրւեց գիրկը Հահաստանի, Խառնւեցին ամպ ու Սեւան. Յետո~յ, յետո՜յ Մեր նրբազգաց երկինքն ահա Ամպի ճերմակ վարագոյրը քաշեց մի կողմ, Որ Երեւանը երեւա´յ... Ծերուկն էլ չէր խօսում ինձ հետ£ Շփոթահար՝ Մէկ թոռներին մօտն էր տանում ու մէկ՝ թողնում,, Մէկ խօսակցում էր նրանց հետ, մէկ՝ մոռանում, Եւ ինքնասոյզ՝ պատուհանին գամւում նորից: Իսկ թոռները, պատանեկան մի աշխոյժով Այս ու այն կողմ էին վազում զւարթաձայն, Մէկ աջ, մէկ ձախ պատուհանին կպչում ուժով, Ֆրանսերէն կանչում իրար ու ցոյց տալիս,- «Օ'՜, Աղաղատ... Օ՜, Եղեւան...». Ֆրանսերէ՜ն. Դո´ւ Հիւգոյի հրեղէն խօսք, Ու Վեռլենեան մարմանդ անձրեւ, Հնար լինէր, կնստէի՝ առաւօտից մինչ երեկոյ, Կլսէի՜, դիւթւածի պէս, քաղցրահնչիւն բառերը քո, Որպէս շղարշ երաժշտութիւն, որպէս Ռաւէ՜լ... Ֆրանսերէ՜ն. Ուրեմն ինչո՞ւ պատանեկան այս շուրթերից Քո բառերը այսպէս խորունկ խոցում են ինձ, Եւ այլափոխ արտաբերումը Աղաղատ Թւում է ինձ գերեալ սարից մի աղաղակ, Մի խոր, մի նոր տագնապի կա՜նչ՝ գերեալ սարից, Ախ, այս անգամ առեւանգւած քեզնով արդէն... Վարում արդէն Երեւանն էր՝ Շառագունած արեգակից եւ իր քարից, Երազի մէջ երեւացող քաղաքի պէս Անիրական եւ իրական... Եւ իջնում էր ինքնաթիռը, իջնում էր ցած՝ Կարօտած ու տագնապալից, Զոյգ վիթպարի թեւը բացած՝ Պատրաստւելով իջնել, դիպչել, փարւե՜լ հողին... Իսկ ծերունի՜ն, Նա թոռներին ամուր գրկած, Դեռ պլլւած պատուհանին՝ Վա՜ր էր նայում լացակալած իր հայացքով, Հայացք չէր դա, այլ պաղատանք, կանչ ու մրմո՜ւնջ, Բոբիկ եկած ուխտաւորի յոյս ու աղօթք, Այլեւ պահա´նջ, Այլեւ բողո´ք, Հող´ հայրենի, Դու՝ Արշակի կերկեր լեզուն զօրացնող շո՜ւնչ, Փռւի´ր, փռւի՜ր ոտքերի տակ այս հեգ մանկանց, Ու թող յանկարծ, Աւանդական նոյն հրաշքո՜վ մեր հայրերի, Քեզ դիպչելով՝ խօսե´ն նրանց շուրթերը մունջ Հայերենով մի արքենի, Հո´ղ հայրենի... 1960 թ. Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted February 13, 2007 Author Report Share Posted February 13, 2007 ԿԱՑԻՆՆ ՈՒ ԾԱՌԸ (Նոր Ուղղագրությամբ) ՍԻԼՎԱ ԿԱՊՈՒՏԻԿՅԱՆ Ասում են, երբ փայտահատը՝ կացինն առած Մոտենում է, որ ճյուղատի ծառը կանգուն, Ծառն զգում է կացնի շունչը մահատարած, Ծառն զգում է, ինչպես մարդն է ահը զգում: Ծառն զգում է եւ օրհասի իր բնազդով Ճյուղերի մեջ, ճյուղերից ներս՝ լարված ցավից. Հավաքում է հյութերը ողջ, սաղմ ու ավիշ Ու մղում վար, արմատներն է մղում տենդով: Զուր են սրում կացինները, զուր են սրում, Կարծում են, թե այդ ես, որ կաս՝ թույլ ու հլու: Բյուր անգամներ ճյուղատել են քեզ դարերում, Բյուր անգամվա դու փորձ ունես ընձյուղելու... ՍԻԼՎԱ ԿԱՊՈՒՏԻԿՅԱՆ Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted March 12, 2007 Author Report Share Posted March 12, 2007 ԴԵՌ ՀԱՎԱՏԱ՜Յ (Դասական Ուղղագրութեամբ) Սիլւա Կապուտիկեան Դու՝ փորձաքար իմ ժողովուրդ,, Ինռքան էլ որ խոր մոլորվես, Երկրպագես կուռքերին սուտ, Ես մօր նման ներում եմ քեզ: Դու՝ տաքգլուխ Սասնա Դաւիթ, Դու՝ իմաստուն Սասնա Մհեր, Թէկուզ և ծեր ու ալեհեր, Բայց մնում ես դու միամիտ: Հաւատացիր, թէ յիրաւի Գարին դարձաւ ընկուզաչափ, Ու դուրս եկար քարանձաւից Ու խաբւեցիր դու չարաչար: Այնքան դառն է կեանքդ ու գորշ, Ու գալիքդ իրականում, Որ փակում ես աչքդ ու քո Խաբկանքին ես ապաւինում: Ու տեսնում ես ամէն ի´նչ վառ, Թև ես առնում չեղած տեղից, Նորոգւում ես բնազդաբար Ու յառնում ես մոխիրներից: Քո խաբւելն է քեզ պահպանում, Ու հին խօսքդ՝ «Աստւած կտայ». Դու՝ միֆերով ապրող մանուկ, Դեռ հաւատա՜յ, դեռ հաւատա՜յ ... ԴԵՌ ՀԱՎԱՏԱ՜ (Նոր Ուղղագրությամբ) Սիլվա Կապուտիկյան Դու՝ փորձաքար իմ ժողովուրդ,, Ինչքան էլ որ խոր մոլորվես, Երկրպագես կուռքերին սուտ, Ես մոր նման ներում եմ քեզ: Դու՝ տաքգլուխ Սասնա Դավիթ, Դու՝ իմաստուն Սասնա Մհեր, Թեկուզ եվ ծեր ու ալեհեր, Բայց մնում ես դու միամիտ: Հավատացիր, թե հիրավի Գարին դարձավ ընկուզաչափ, Ու դուրս եկար քարանձաւվից Ու խաբվեցիր դու չարաչար: Այնքան դառն է կյանքդ ու գորշ, Ու գալիքդ իրականում, Որ փակում ես աչքդ ու քո Խաբկանքին ես ապավինում: Ու տեսնում ես ամեն ի´նչ վառ, Թև ես առնում չեղած տեղից, Նորոգվում ես բնազդաբար Ու հառնում ես մոխիրներից: Քո խաբվելն է քեզ պահպանում, Ու հին խոսքդ՝ «Աստված կտա». Դու՝ միֆերով ապրող մանուկ, Դեռ հաւատա՜, դեռ հաւատա՜... Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted May 8, 2007 Author Report Share Posted May 8, 2007 ԷՐՎՈՒՄ ԵՄ, ԷՐՎՈՒՄ Սիլվա Կապուտիկյան 1960 Ես նրան տեսա իր մոլեգնության գերագույն պահին. Հևիհև ռիթմից դեմքը փոխված էր - այլայլված, դեղնած. Ականջը դոփող եղանակի տակ մի անմարդկային Ծռմըռվում էր նա: Իսկ երբ ցավագար պատեֆոնն արդէն մարեց շընչաբեկ, Դեռ քըրտնաթաթաթախ երգապընակը ես ձեռքս առա. Երգապընակը... Նրա երեսին տընաբույս մի ձեռք Խև րոք-ն-րոլի ձայնագրություն էր կպցրել բարակ: Քաղանթի տակից մեր գըրերն եին մանրիկ երևում, Մեր երգն եր այնտեղ - "Էրվում Եմ, Երվում"... Մըթնեցին ասես աչքերս հանկարծ, Սեղմվեց հոգիս վիրավորանքից, զայրույթից, ցավից. Թված, որ այստեղ, այս սենյակներում Իմ Կոմիտասը - հրիցծ ու սրից հազիվ փըրկըված Մի երորդ անգամ մեռնում է ցավից... Դու, երիտասարդ! Դու, որ նըշաձև սև աչքեր ունես և ունքեր կեռման, Որ գեղեծիկ ես Արայի նըման, Խորհել ես արդյոք, թե ինչքան՝էր պետք քո հին հայրերին Զոհաբերություն, ոգի և գորով, Որ մեր այդ երգը - Գողթան գուսանի դողդոջ շուրթերից Դըժվար դարերի թոհուբոհերին Տոկար ու հասներ ճարտարարվեստի դարին այս նորոգ Ու դառնար խոսուն մի երգապընակ... Եւ հիմա, հիմա դու հեշտ ու հանգիստ, անտարբեր սըրտով Խեղդել ես նըրան ցելուլոիդի լըպրծուն շերտով, Տըրորել խենել այդ երաժշտության սըմբակների տակ... Ոչ, կանգնիր, կանգնիր, Մի թողնիր, որ մեղկ այդ ալիքները կեսգիշերային - Ովկիանոսների այն ափիծ եկած, Քեզ - քաշած իրենց ալեպըտույտում - պոկեն քո ծառից, Եւ դու - շյուղի պես մի հողմահալած - Անտուն, անարմատ հածես աշխարով, Չորանաս, ընկնես հեռու մի հողում: Մի թողնիր, որ այն, ինչ որ դարերում Թըշնամին անել ջարդով ու սըրով, Չը կարողացավ Արվի խոսքերի փաղաքուշ փայլով, Ժըպիտով սիրուն, Երգով, համբույրով ու գուրգուրելով... Պոկիր, շուտ պոկիր երգապընակից Կըրակե շապիկն այդ կանաչավուն. Լըսում ես, օտար թաղանթի տակից Հարազատ մի ձայն կանչում է ցավով,-- "Էրվում Եմ, Էրվում"... Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted May 8, 2007 Author Report Share Posted May 8, 2007 ԱԲՈՎՅԱՆ ՓՈՂՈԾ Սիլվա Կապուտիկյան 1946 Մի պայծառ ճամբա, մի զվարթ փողոց - Շուրթին անունը մեր Աբովյանի, Զգվում է, փռվում - ծառով, ծիծաղով Կանաչ սրտի մեջ մեր Երևանի. Բացվել են ուրիշ շքեղ փողոցներ, Ու սերունդներ են եկել ու անցել, Բայց նա ինչպես հին ու առաջին սեր Նորից ամենից թանկն է մնացել. Տխրում է հոգին - իր գիրկն ենք գնում, Երբ ուրախ ենք մենք այնտեղ ենք կրկին Երբ մտերմի է սիրտըորոնում Այնտեղ ե գտնում իր որոնածին. Ու յերբ մթնում է մեր միտքը բարի Հայոց հինավուրց բախտի մռայլով Մեզ սփոփում է նրա մայթերի Կենդանությունը, աշխոյժը խռով. Ասես երակն է աշխարհի հայոց Որ բաբախում է հավերժ կենդանի Մի պայծառ ճամբա, մի զվարթ փողոծ Շուրթին - անունը մեր Աբովյանի... Quote Link to post Share on other sites
Recommended Posts
Join the conversation
You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.