hravart Posted February 24, 2007 Report Share Posted February 24, 2007 (edited) Մեր Հայրենիք (Նոր Ուղղագրությամբ Հայաստանի Մամուլից Այս տարեմուտին պետական օրհներգը` «Մեր Հայրենիքը», իրավական հիմք չուներ. տնավարի ու պիրատային էր, ինչպես ամեն բան այսօրվա Հայաստանում: Իսկ իրականում ո՞րն է մեր Հայրենիքը: Դատելով ինձ-պեսների դաստիարակությունից ու կրթությունից` մեր Հայրենիքն այն քաղաքներն էին, որ շինել էին Տիգրան Մեծն ու մյուս արքաները, այն գյուղերն էին, որտեղ ծնվել էին դիլանդայիներից մինչև գարեգին նժդեհներ: Օպերայի հրապարակն էր, ուր մինչև վերջերս սավառնում էին հին աստվածների, քրիստոնեական խնկի, սպենդիարյանական երաժըշտու-թյան, 1965-ի ու 1988-ի ազատատենչության գույները: Սկսենք վերջից. Օպերայի հրապարակի գույներն այսօր թաղված են սրճարանների շերտերի տակ: Օպերայի հրապարակում այսօր Նոր Աղդամ է կառուցվել: Այսինքն՝ մեր Հայրենիքը թաղված է Աղդամի տակ: Իսկ Աղդամն ինձպեսների Հայրենիքը չէ: Իսկ գյուղերը, որ երբեմն-երբեմն կարողանում էին թումանյաններ, նժդեհներ ու մաթևոսյաններ ծնել, այսօր դատարկվում են. երազանքը դարձել է Մոսկվա` թեկուզ սպանվելու համար, Լոս` թեկուզ բանտերում հայտնվելու համար, ու Նոր Աղդամ (նախկին Երևան)` թեկուզ գիքորության համար արտագաղթելը: Ավերված են այդ գյուղերի Հավատքի տաճարները կամ, լավագույն դեպքում, պահեստներ ու ռեստորաններ են (հիշենք, թե ինչու Նորավանքը դուրս մնաց մարդկության ժառանգության ցանկից): Սա° է հենց իրական Աղդամը, որ եկել-ծածկել է տակը մնացած մեր Հայրենիքը: Կարող եք համեմատել մեր գյուղերի, ուր հայեր են ապրում հայկական պետության պայմաններում, տաճարների վիճակը և այն տաճարների, որ անգրագիտորեն ներկայացնում է մեր պետության խոսափող «Առաջին ալիքը»: Այնտեղ էլ թուրքն է Աղդամ սարքել մեր Հայրենիքի վրա: Տասը չէ, գտեք գեթ մեկ տարբերություն: Տիգրան Մեծի սարքած չորս Տիգրանակերտերից երեքը գտնվում է Արցախ-Ուտիք հատվածում: Մեր գիտնականները պնդում են, թե հենց Աղդամի տակ հայտնաբերել են դրանցից մեկը: Դա մեր Հայրենիքն է, որ էլի ճակատագրի չար հեգնանքով հայտնվել է Աղդամի տակ, իսկ Պաշտպանության հանրապետական նախարարն ասում է, թե Աղդամն իր հայրենիքը չէ: Իմ Հայրենիքն էլ չէ, Թամանյանինն էլ չէ, Չարենցինն էլ չէ. բա ո՞ւմն է: Ո՞ւմ հայրենիքն է Նոր Աղդամը` Օպերայի այսօրվա հրապարակն ու այսօրվա ամբողջ «Երևանը»: Ո՞ւմ հայրենիքն է այն երաժշտությունը, որ հնչում է Երևանի բոլոր գետնանցումներում, սրճարաններում, տարոնա-դաշքեսանյան երթուղայիններում, Օպերայի կամարների ներքո: Եւ կա՞ արդյոք տարբերություն այդ երաժշտության ու մզկիթի վերածված Կարսի Առաքելոց վանքում հնչող երաժշտության միջև: Եւ սարսափելի կեղծավորություն ու աճպարարություն է Աղդամը միայն Թուրքիայում ու Ադրբեջանում տեսնելը. չէ՞ որ Մասիս սարը, Անին, Աղթամարը... միայն Աղդամ կառուցելու ունակների համար սահմանափակվում է կոնյակ (հուսամ` գոնե ո°չ «Նաիրի») խմելու ու շքեղ ավտոմեքենայով ակոսելու ծիսականությամբ ու բաժակաճառային Կորուսյալ հայրենիքի «գործ դնելով»: Եւ ամենևին պատահականություն չէ, այլ իրերի ընթացքի տրամաբանական արտահայտություն, որ այսօր` պետականության առկայության պարագայում, մենք թեկուզ կարճ ժամանակով չունենք մեր օրհներգը` «Մեր Հայրենիքը»: Իսկ հայրենիքները տարբեր են լինում. Տիգրանակերտից սկսած մինչև Աղդամ, Ազատության հրապարակից սկսած մինչև նրա վրայի երկաթբետոնե շինություններ, մեծատառով գրվողից մինչև փոքրատառով հիշատակվող: Իսկ մեր Հայրենիքն առաջին հերթին Մարդն է, հայ Մարդը, որ այսօր կքած ու թաղված է ժողովրդավարության և արևմտյան արժեքների համատարած վարկաբեկումների` աղդամության տակ. և եթե «Ողջերին մեռելների մեջ ենք փնտրում», ուրեմն իզուր ու մեր կողքով են անցել հազարամյակներն էլ, 1700 տարին էլ, Սարյանի գույներն էլ, Խաչատրյանի հնչյուններն էլ, Նարեկացու աղոթքներն էլ, Տեր-Պետրոսյանի սթափության կոչնակներն էլ, այսօրվա դեռ մարմրելով կայծկլտացող հույսերն ու ազգային երազներն էլ: Այս ամենն այսպես. սակայն փաստ է, որ մեր Հայրենիքն այսօր ամենուր, ընդհուպ մինչև Հայաստանի Հանրապետություն, թաղված է համատարած Աղդամի տակ, ինչպես ժամանակին մեր Սասունցի Դավիթը Մսրա Մելիքի (ընդ որում` հոր կողմից իր եղբոր) քաշած «յոթ ջաղցի քարի» տակ` խորը հորի մեջ: Ու չի բացառվում, որ մի օր, ինչպես էպոսում էր, հնչի Ձենով Օհանի կանչը, ու ընդարմացած Դավիթը գլխի հարվածով փշրի իր Տիգրանակերտի, իր Երևանի, իր երաժշտության, իր Մարդկային հարաբերությունների, իր իղձերի ու տեսլականի վրա յոթ տակ քաշված աղդամներն ու կրկին հառնի: Edited March 14, 2007 by hravart Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted February 26, 2007 Author Report Share Posted February 26, 2007 AZG Daily Culture # 004, 24-02-2007 (http://culture.azg.am?lang=AR&num=2007022405) «ԱՐՏՈՒՅՏՆԵՐԻ ԱԳԱՐԱԿԸ» ԱՐԾՎԻ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ Առաջնախաղը՝ ամենաթրքաշատ մայրաքաղաքում Միջազգային լրատվամիջոցները տեղեկացրին, որ փետրվարի 14-ին Բեռլինի միջազգային կինոփառատոնում առաջին անգամ ներկայացվել է իտալացի հանրահայտ ռեժիսորներ Պաոլո եւ Վիտտորիո Տավիանի եղբայրների «Արտույտների ագարակը» կինոնկարը: Ֆիլմը նախատեսված էր ներկայացնել Կաննի միջազգային կինոփառատոնին, որը տեղի կունենար մայիսի վերջին: Բայց քանի որ ողջ աշխարհը անհամբերությամբ սպասում էր ֆիլմի ցուցադրմանը եւ Բեռլինի կինոփառատոնի նախագահը շատ էր խնդրել Տավիանիներին, որպեսզի ֆիլմը ներկայացվեր Գերմանիայում, ուստի իտալացի ռեժիսորները կատարեցին իրենց ընտրությունը, եւ ֆիլմը ներկայացվեց Բեռլինալեի արտամրցութային ծրագրով: Տավիանիներն իրենք նշել են, որ ցանկացել են ֆիլմն առաջին անգամ ցուցադրել հենց Եվրոպայում, ամենից բազմաքանակ թուրք բնակչություն ունեցող Բեռլինում: «Թուրք ժողովուրդը պետք է դեմ առ դեմ կանգնի պատմությանը եւ ընդունի կատարվածը, ինչպես իտալացի ժողովուրդն ընդունեց ֆաշիզմի վայրագությունները», ասել են Տավիանիները, որոնց իրավաբան հայրը հալածանքների է ենթարկվել Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ: Ինչպես հայտնի է, ֆիլմը նկարահանվել է հայազգի իտալական գրող Անտոնիա Արսլանի համանուն վեպի հիման վրա: Այս գիրքն արդեն թարգմանաբար հրատարակվել է մի շարք լեզուներով (մենք ծանոթացել ենք 2004-ին Ստոկհոլմի «Վալսթրյոմ օֆ Վիլսթրանդ» հրատարակչությունում լույս տեսած շվեդերեն թարգմանության առիթով): Գիրքն արեւմտահայերեն թարգմանությամբ լույս է տեսել Փարիզի «Յառաջ» օրաթերթում, պատրաստ է նաեւ արեւելահայերեն թարգմանությունը (թարգմանիչ՝ Սոնա Հարությունյան): Գրքի հայերեն տարբերակի ստեղծման համար պայման է դրվել, որ երբ Տավիանիներն ավարտեն ֆիլմի նկարահանումը՝ հայերեն տարբերակն արդեն պատրաստ լինի: Եվ այսօր, իրոք, պատրաստ է ֆիլմը, պատրաստ է նաեւ գիրքը: Հեղինակի նախնիները Անտոնիա Արսլանը թոռնուհին է հանրահայտ բժիշկ Երվանդ Արսլանյանի (ծնված 1865, Խարբերդ, մահացած 1948, Պադուա): Վերջինս, թեեւ բնակվել ֊է Իտալիայում, ցեղասպանությունից հետո կրճատել էր ազգանվան «յան» վերջավորությունը: Ուսանել է Վենետիկի Մուրադ-Ռափայելյան դպրոցում եւ Պադուայի համալսարանի բժշկության բաժնում: Եղել է հայտնի բժիշկներ Շարկոյի, Պեանի եւ Ռուի աշակերտը եւ բարեկամը: Հեղինակել է 74 աշխատություններ՝ քիթ-կոկորդ-ականջի հիվանդությունների վերաբերյալ: Եղել է իտալական եւ այլ երկրների գիտական ակադեմիաների անդամ: Չնայած Վենետիկում գործող Մուրադ-Ռափայելյան վարժարանին, որը ոչ միայն ոչնչով չէր զիջում, այլեւ առավել էր իտալական շատ կրթօջախներից, Երվանդը երբեք չի ցանկացել, որ որդիները հայերեն սովորեն: Ավագ որդին՝ Վարդ (Էդուարդո) Արսլանը (1899, Պադուա- 1968, Միլան), եղել է արվեստաբան, պատմաբան եւ գրականագետ: Ուսանել է Պադուայի համալսարանում, դասավանդել Պադուայում եւ Բոլոնիայում: Աշխատել է նաեւ Կալյարիի եւ Պավիայի համալսարաններում: Հեղինակել է աշխատություններ նկարիչներ Բասանոյի, Ռիչչիի, Գուարդիի, «Չերտոզա» թանգարանի քանդակների մասին: Գրել է նաեւ «Ճարտարապետությունը 568-ից մինչեւ 1000 թվականը» կոթողային ուսումնասիրությունը՝ դառնալով այդ ժամանակաշրջանի գեղարվեստի աշխարհում միակ մասնագետը: Ի դեպ, Վարդ Արսլանը հոդված է գրել Մարտիրոս Սարյանի մասին, որի հայերեն թարգմանությունը տպագրվել է Վենետիկի «Գեղունի» հանդեսում (1927): Անտոնիայի հայրը` Միքայելը կամ պարզապես Քայելը, գնացել է հոր հետքերով եւ ճանաչված բժիշկ դարձել: Նա Մենիեր հիվանդության վիրաբուժական եղանակով բուժման հեղինակն է: Արժանացել է ֆրանսիական «Պատվո լեգեոնին»: Կրտսեր որդին՝ Միքայելը (1904, Պադուա), գնացել է հոր հետքերով: Մասնագիտական կրթությունն ստացել է Մայնի Ֆրանկֆուրտում, Բեռլինում, Փարիզում, Լոնդոնում, Լիոնում եւ Ցյուրիխում: Աշխատել է Պադուայի համալսարանում: Աշխատությունները վերաբերում են քիթ-կոկորդ-ականջի հիվանդություններին: Մի շարք բժշկական գյուտերի հեղինակ է: Բժշկագիտության դոկտոր Միքայել Արսլանը պարգեւատրվել է Իտալիայի առաջին կարգի ոսկե մեդալով եւ ֆրանսիական «Պատվո լեգեոն» շքանշանով: Եղել է Բրիտանական թագավորական ընկերության իսկական անդամ: Հեղինակուհին Անտոնիան եւս հոր հետքերով չի գնացել: Ուսումնասիրել է գերմաներեն, որպեսզի հնագետ դառնա: Այնուհետեւ սովորել է Համբուրգում, Գյոթինգենում, ձեռք բերել հնագետի մասնագիտություն: Սակայն ավարտելուց անմիջապես հետո որոշել է փոխել մասնագիտությունը՝ անցում կատարելով իտալական 19-րդ-20-րդ դարերի գրականությանը: Դարձել է Պադուայի համալսարանում իտալական ժամանակակից գրականության պրոֆեսոր: Այս ընթացքում Անտոնիան շատ է գրել: Երբեմն թարգմանել է Ռեմբոյի, Վեռլենի, Հյուգոյի, Լամարտինի, Բենի, Ռիլկեի, Թրակլի եւ այլոց գործերը: Հրատարակել է քննադատական հոդվածներ եւ երկասիրություններ Բուցատիի, Գոլդոնիի, Էնրիկո Պեայի, Կապուանայի ու վենետիկյան գրականության մասին: Հետագա տարիներին Արսլանին հետաքրքրել են 19-րդ դարի կեսի կին գրողների գործերը: Անտոնիան այս մոռացված ձայների մասին հետազոտական իր ուսումնասիրություններն է ներկայացնում՝ նպատակ ունենալով վեր հանել նրանց լավագույն ստեղծագործությունները: Այս գործունեության արդյունքը եղավ մի շարք կին գրողների գործերի վերահրատարակումը: Անտոնիան շարունակ փնտրտուքի մեջ էր, եւ աստիճանաբար իրեն վերագտել է որպես հայ: Մանկության հանդեպ կարոտը, Երվանդ պապիկի, ինչպես նաեւ եղեռնից վերապրողների պատմությունները, Ֆրանց Վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը», Լեւոն-Զավեն Սյուրմելյանի «Ձեզ եմ դիմում, տիկնայք եւ պարոնայք» վեպերը, կրոնական արարողությունները մեծապես օգնել են Անտոնիային գտնելու իր հայկական ինքնությունը: Այնուհետեւ ծանոթացավ Դանիել Վարուժանի «Հացին երգը» ժողովածուին. նրա աշխատասիրությամբ գիրքը հրատարակեց իտալերեն՝ «Գուերինի» հրատարակչությամբ: Մինչ օրս այն հինգ հրատարակություն է ունեցել: Այնուհետեւ լույս տեսավ Վարուժանի «Ցորյանի ծովեր» ժողովածուի իտալերեն թարգմանությունը (հայերենից թարգմանություններ կատարելիս Արսլանի հետ համագործակցել են Քիարա Հայկանուշ Մեգիկյանը եւ Ալֆրեդ Հեմմատ Սիրակին): Անտոնիան գրել է նաեւ հայկական մի քանի բալլադ (մնացել են անտիպ), որոնցում ընդգրկված են եղեռնին վերաբերող մի շարք դրվագներ: Վերջապես հասունացել է «Արտույտների ագարակի» ծնունդը. Անտոնիան գրում է, քանի որ այլ կերպ չէր կարող վարվել: Նրա անավարտ ճակատագրով ազգականները, որոնց միջոցով Անտոնիան ներկայացնում է եղեռն տեսած համայն հայության ճակատագիրը, նրան կանչում էին, ցանկանում, որ իրենց ձայնին ունկնդիր լինի: Գիրքը լույս տեսավ 2004 թ. Իտալիայում եւ անմիջապես հաջողություն ունեցավ: Մի քանի ամսվա ընթացքում ունեցավ ութ վերահրատարակություն՝ արժանանալով գրական տաս կարեւոր մրցանակների: Թարգմանչուհին «Արտույտների ագարակը» գրքի հայերեն թարգմանությունը վստահվեց իտալաբնակ մեր հայրենակցուհի, բանասիրական գիտությունների թեկնածու Սոնա Հարությունյանին, որն արդեն առիթ է ունեցել ներկայանալ հայ ընթերցողին (նրա թարգմանությամբ 2000-ին լույս է տեսել նաեւ Ալերամո Հերմետի եւ Պաոլա Կոնի Ռատտի դի Դեզիոյի «Հայերի Վենետիկը» գիրքը, որին շնորհվել է «Տարվա լավագույն թարգմանված գիրք» մրցանակը: Սոնա Հարությունյանը ԵՊՀ ռոմանագերմանական բանասիրության ֆակուլտետը գերազանց ավարտելուց հետո նվիրվել է Դանթեի «Աստվածային կատակերգության» հայերեն եւ անգլերեն թարգմանությունների զուգադրական ուսումնասիրմանը՝ վեր հանելով, արժեւորելով այն կարեւոր փաստը, որ մի շարք եվրոպական եւ բոլոր ասիական լեզուներից առաջ Դանթեն հնչել է հայերենով, Վենետիկի Սբ.Ղազար կղզու Մխիթարյան Միաբանության վարդապետների շնորհիվ: Բազմիցս հանդես է եկել զեկուցումներով թե՛ հանրապետական եւ թե՛ միջազգային դանթեագիտական գիտաժողովների ժամանակ, հեղինակ է մի շարք գիտական հրապարակումների: Այժմ Սոնա Հարությունյանը բնակվում է Վենետիկում, դասավանդում է Կա Ֆոսկարի համալսարանում: Թեկնածուական ատենախոսության պաշտպանությունից հետո Վենետիկ վերադառնալով՝ մասնակցեց Կա Ֆոսկարի համալսարանում դոկտորական ատենախոսության մրցույթին եւ կարողացավ հաջողությամբ հաղթել: Ուստի այժմ Սոնա Հարությունյանը շարունակում է իր դանթեագիտական ուսումնասիրությունները դոկտորական թեզի իրականացմամբ: Ապա ձեռնամուխ է եղել հայր Լեւոն Զեքիյանի «Հայաստան եւ հայեր» խոհագրական երկասիրության թարգմանությանը, որը եւս պատրաստ է հրատարակության: Այս երկու կարեւորագույն թարգմանություններից հետո Անտոնիա Արսլանը վստահեց Սոնա Հարությունյանին իր հանրահայտ վեպի թարգմանությունը: Խմբագիրն է ԵՊՀ թարգմանչաց դպրոցի հիմնադիր եւ ղեկավար, թարգմանչուհի, հայ իրականության մեջ առաջին «Աստղիկ» թարգմանչաց հանդեսի տնօրեն, ռոմանագերմանական բանասիրության ֆակուլտետի թարգմանչական ամբիոնի վարիչ, դոկտոր Սոնա Սեֆերյանը: Ֆիլմը 2005 թվականին Տավիանի եղբայրները եւ Անտոնիա Արսլանն այցելել են Հայաստան՝ աշնանը կայացած հայ-իտալական բարեկամության օրերին: Երեւանում կայացավ Տավիանիների ֆիլմերի հետահայաց ցուցադրությունը, հանդիպումներ հանդիսականների եւ ընթերցողների հետ: Երեւանցի հանդիսականների համար բացառիկ առիթ ստեղծվեց ըմբոշխնելու իտալական կինոյի կենդանի դասականների «Քաոս», «Հարություն», «Ծիծաղում ես», «Ֆիորիլե», «Փոխադարձ հակումներ», «Արեւ նաեւ գիշերով», «Սան Միքելեն աքաղաղ ուներ», «Մարգագետինը», «Ալլոն զանֆան», «Հայրը՝ տիրակալ», «Good morning, Babylon», «Կարիճի նշանի տակ» եւ մյուս փայլուն կինոնկարները, անձամբ հաղորդակցվելու հմայիչ եւ անմիջական ծերուկ եղբայր ռեժիսորների հետ: Տավիանիներն իրավամբ մեծ տեղ են գրավում իտալական կինեմատոգրաֆի պատմության մեջ՝ քաղաքական ենթատեքստ ունեցող այսպես կոչված «վերածնված նեոռեալիստական» բնույթի ֆիլմերով: Չտեսած ֆիլմի մասին միայն «չոր» ինֆորմացիա են տալիս: «Արտույտների ագարակը» շարժանկարի դիպաշարը հետեւում է երկու հայ եղբայրներին՝ Երվանդին եւ Սմբատին: Առաջինը 13 տարեկանում մեկնում է ուսանելու Իտալիայում, մինչ երկրորդը մնում է գյուղում՝ աշխատելու դեղարանում: Քառասուն տարեկանում միայն Երվանդը որոշում է վերադառնալ հայրենի տուն, որտեղ Սմբատը պատրաստվում է դիմավորել եղբորը: Սակայն վրա է հասնում 1915 թվականը: Անշուշտ, սպասվում է, որ ֆիլմի հարուցած աղմուկը, հատկապես իրեն ոչ մի գնով եղեռնագործ չճանաչող թուրքերի կողմից, գնալով մեծանալու է. դրան կնպաստի նաեւ ֆիլմում առկա մի ենթասյուժե, որ վերաբերում է մի հայուհու եւ թուրք սպայի ռոմանտիկ հարաբերություններին: Կինոնկարում ընդգրկված դերասաններից ամենից հանրաճանաչն են կանադահայ Արսինե Խանջյանը եւ իսպանուհի Պազ Վեգան (հայտնի «Սեքսը եւ Լուսիան» ֆիլմով): Ֆիլմի համար ընտրվել են դերասաններ` իտալացիներ Ալեսսանդրո Պրեցիոզին, Մարիանո Ռիջիլլոն, Իվոն Շոն եւ Լինդա Բատիստան, ֆրանսիացիներ Անդրե Դուսոլիեն եւ Շեքի Կարյոն, իսպանացի Անխելա Մոլինան եւ պաղեստինցի Մոհամմեդ Բաքրին: Ֆիլմը նկարահանվել է իտալերեն, ֆրանսերեն եւ իսպաներեն տարբերակներով: Ֆիլմում հնչում է երեւանցի սիրված դուդուկահար Գուրգեն Դաբաղյանի նվագը՝ Հռոմի սիմֆոնիկ նվագախմբի նվագակցությամբ: Վիտորիո Տավիանիի որդին՝ Ջուլիանոն, մշակել էր հայ ժողովրդական երգեր: «Ով սիրուն, սիրուն» երգի կատարմամբ հանդես է եկել ներկայումս իտալաբնակ երգչուհի Վալենտինա (Վարդուհի) Կարախանյանը (որի կատարմամբ հայկական երգ է հնչել նաեւ իտալական կինոյի մերօրյա մեկ այլ նշանավոր վարպետի՝ Մարկո Բելոկիոյի «Իմ մոր ժպիտը» ֆիլմում): «Արտույտների ագարակը» ֆիլմի համար իտալացի կինոգործիչները ձայնագրել են նաեւ Երեւանի «Հովեր» կամերային երգչախմբի իգական կազմի երգեցողությունը: Ֆիլմը եվրոպական մեծ էկրաններին կսկսի ցուցադրվել մայիսի 4-ից: Արդեն իսկ մամուլը կանխագուշակում է Թուրքիայի կառավարության մեծ վրդովմունքը: Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted March 14, 2007 Author Report Share Posted March 14, 2007 (edited) ԿՈՐՍՎԱԾ ԱՐԺԵՔՆԵՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿ ԵՎ ՏԱՐԱԾՔ Տարածք եմ ասում, որովհետեւ երբեմնի Հայաստանից մնացել է մի տարածք, որտեղ մի բուռ ժողովուրդ օրվա հացի խնդիր է լուծում: Սա իմիջիայլոց... Անդառնալի կորուստների ու մեծ աղետի կանխազգացումն ունեմ: Հայ մարդու իմ դիրքերից, իմ դիտակետից լռելն այլեւս դավաճանություն է, չխոսելն այլեւս ջայլամախաղ է անջրդի ավազուտներում, 15 տարի շունչներս պահած սպասում ենք՝ ինչի՞... ո՞ւմ... Հազարավոր տարիներ այս ժողովուրդը մաքառել է, վիթխարի լարումների, վիթխարի կորուստների գնով հասել է տիեզերական նվաճումների դարաշրջան, որ այսօր աղբամանները փորփրող մուրացիկի տեսքով մեռնի՞ մայթերին, որ հոգեւոր նախճիրի զո՞հ դառնա, որ օտար աշխարհներից բերված անճոռնի ու այլանդակ կենսաձեւերի հնազանդ կրողն ու հլու սպասավո՞րը լինի, որ մշակութային կորուստների անդունդից ու ահավոր անկումներից այլեւս հետդարձ չունենա՞: Միայն այն, թե ամեն օր ինչ աղբ է թափվում մեր գլխին հեռուստաէկրաններից, բավարար է, որ ամեն վայրկյան հայտնվես վերակենդանացման բաժանմունքում: Միայն «գովազդները» բավական են, որ հասցնեն սրտի կաթվածի: Այդքան անիմաստ, անճաշակ, ապաշնորհ, տգեղ արտադրանք եթե դիտմամբ ուզենաս էլ ստեղծել, չես կարողանա: Եվ իրոք, կարծես սկսվել է տգիտության մի մեծ մրցավազք՝ որքան տգետ այնքան լավ: Հիշեցի Չարենցին, որ Մահարու հետ Աստաֆյանով իջնելիս հանդիպում է որբերի խմբի ու շուռ գալով ուրգենին, ձեռքը խփում է ձեռքին. «Ա´յ տղա, էս որբերին ո՞վ հնարեց»: Հիմա ես եմ ուզում հարցնել՝ այս ամենը ո՞վ հնարեց: Եվ ո՞ւր են մեր մշակույթի պարոնայք հսկիչները, ովքե՞ր են վերահսկում այս դաշտը: Մի Հենրիկ Հովհաննիսյան, մի Տիգրան Մանսուրյան, մի Սոս Սարգսյան, մի Արթուր Մեսչյան, մի Ռոբերտ Սահակյանց, մի Աղասի Այվազյան ի՞նչ կարող են փոխել: Մարդիկ տարիներով բան են ասում. ինչո՞ւ լսող չկա: Ինչո՞ւ ձեռնտու չէ նրանց լսելը: Ժամանակին չէինք լսում նաեւ մեր մյուս մեծերին, վերջիններից՝ Հրանտ Մաթեւոսյանին: Տարիներ կանցնեն եւ մենք շատ ենք ափսոսալու, որ մերսեդեսաջիպային այս ժամանակներում չենք լսել նրանց, առաջնորդ չենք կարգել, աշխարհայացք ու բարձր կենսաձեւ բերող նրանց հոգիներին հաղորդակից չենք եղել, աշխարհներ բացող նրանց երկնային ձիրքն արհամարհել ենք: Ուսուցիչ ու ուսուցչապետ չսիրեցինք, անբասիրն ու ազնիվը չփնտրեցինք եւ նյութի տաճարում այժմ էլ հանձնված ենք խելահեղ օրգիայի ու անվերջ պիտի քաղցենք ճոխ սեղանի մոտ, անվերջ՝ բաժան-բաժան, ցաքուցրիվ պիտի մտածել կարողանանք միայն մեր ոտնամանի ու ոտնամանի տակ եղած մի հատիկ հողակտորի մասին միայն, անվերջ դժբախտ պիտի լինենք, եթե նույնիսկ ապրենք հոյակերտ ապարանքներում: Կասեցնել է հարկավոր այս վայրի, բարբարոսական անկումը: Ո՞ւմ դիմես. իշխանությունների՞ն, իշխանավորների՞ն, բայց իշխանավորն ինքը պիտի մշակույթ կրող, մշակույթ դավանող ու մշակույթ խթանող մարդ լինի: Իսկ այդպիսիք մենք ունեցել ենք՝ Ալեքսանդր Մյասնիկյան, Աղասի Խանջյան: Հիշենք Խանջյանի եւ Չարենցի մեծ բարեկամությունը: Ամեն մի նոր գրված բանաստեղծություն նաեւ հայտնվում էր Խանջյանի սեղանին, նրանք գիշերներ էին լուսացնում քննարկելով երկի այս կամ այն հատվածը ու մեծ պոետը նույնիսկ փոփոխություններ էր անում՝ վստահելով Խանջյանի գրական նուրբ հոտառությանը: Այսպիսին պիտի լինի այսօրվա հայ իշխանավորը, պետք է խորապես գիտակցի, որ հայ ժողովուրդը ուրիշ հարստություն չունի, բացի իր հզոր մտավոր ներուժից, որ մենք աշխարհին այլ կերպ չենք կարող ներկայանալ, քան որպես գիտության, արվեստի ու գրականության հանրություն: Ինչո՞ւ արդեն 15 տարի այս հասարակ, աքսիոմատիկ ճշմարտությունը չի ընկալվում, չի խրախուսվում: Ես գիտեմ, որ մենք երբեւէ կդառնանք այս անանց արժեքներին, բայց դա երբ կլինի ու երբ լինի՝ շատ ուշ չի՞ լինի արդյոք... Դարձյալ ուզում եմ հիշել Եղիշե Չարենցին եւ ավարտել իր իսկ խոսքով. - Ա´յ տղա, ամբողջ գիշերն աշխատել եմ, ու շարունակ մտածել, եթե աստված ոչ անի, Աղասին թողնի, հեռանա Հայաստանից, ո՞ւմ ընտրենք առաջին քարտուղար, ի՞նչ ես կարծում... (. Մահարի, Չարենցի մեկ օրը): .. Եվ աստված ոչ անի, որ հայ մարդն ուզենա որեւէ իշխանավորի հեռանալը Հայաստանից: ՀՈՎԻԿ ԱՂԵԿՅԱՆ, (նկարիչ) Edited March 14, 2007 by hravart Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted March 19, 2007 Author Report Share Posted March 19, 2007 www.168.am/am/articles/9450 Հայ ընդդիմադիրների ֆարսն ԱՄՆ-ում Արտակ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ | Փետրվար 23, 2007 Կամ ինչպես ծանոթներիցս մեկն առաջարկեց անվանել այս հոդվածը` «Երկուսը քաղաքում» Այն, որ Հայաստանը գավառական երկիր է, կարծում եմ, որեւէ խելամիտ մարդ չի վիճարկի: Ցավալի է սակայն, որ գավառական է ոչ միայն կենցաղը, ժամանցը, այլեւ քաղաքական պայքարը եւ հանրային ընկալումը: Գրեթե ամեն անգամ խորհրդավոր մի հաղորդագրություն է տարածվում ընդդիմադիր գործիչների ամերիկյան այցերի մասին: Ու բոլորին Հայաստանում թվում է, թե Միացյալ Նահանգները «կպած» աշխատում է ընդդիմության հետ: Սակայն իրականում այն, ինչ անում են ընդդիմադիրները՝ նույն գավառական մտածողության արդյունք է: Այս շաբաթ Հայաստանից միանգամից երկու ընդդիմադիր առաջնորդ էր գտնվում Վաշինգտոնում` Արամ Զ. Սարգսյանը եւ Արթուր Բաղդասարյանը: Կհարցնեք՝ ինչպե՞ս ստացվեց, որ այս երկու ընդդիմադիրները հայտնվեցին Վաշինգտոնում: Շատ հեշտ: Տուրիստի կարգավիճակով` բառիս ամենաբառացի իմաստով: Վաշինգտոնում գործում են հարյուրավոր քաղաքագիտական ինստիտուտներ, կենտրոններ, կազմակերպություններ, որոնք ժամանակ առ ժամանակ կազմակերպում են համապատասխանաբար` կոնֆերանսներ, ասուլիսներ, քննարկումներ: Այդ կենտրոնները մասնագիտանում են ինչպես կոնկրետ տարածաշրջաններով, այնպես էլ թեմատիկայով` ազգային բախումներ, էներգետիկ գործակցություն եւ այլն: Այդ իմաստով Հայաստանն իր հարեւաններով ու խնդիրներով «թեմատիկ» եւ «դեմոգրաֆիկ» ճկուն ընդգրկում ունի: Բայց այդ ամերիկացիները ստուգում են գործչի ռեզյումեն, որտեղ գրված է` նախկին վարչապետ, ԱԺ նախկին նախագահ, նախագահի ընտրության ֆինալիստ-թեկնածու: Այդ երկրում պետական պաշտոնների նկատմամբ կա խորը ակնածանք, եւ ամերիկացիները հրավիրյալների «ռանգի» հետ հաշվի են նստում: Քանի որ այսօրվա ՀՀ քաղաքական դաշտի ուղիղ կեսը նախկինում ինչ-որ մի կարեւոր պաշտոն զբաղեցրել է, հետեւաբար՝ ամերիկացիներից հրավեր եւ վիզա ստանալը խնդիր չի հարուցում: Հրավերն ու վիզան լինում է, հայ ընդդիմադիր գործիչները սկսում են մտածել, թե ո՞ւմ հետ կարող են հանդիպել: Հրավերի շրջանակում լինում է ասուլիս, հարցուպատասխան եւ ելույթ: Առավելագույնը` ճաշ: Սակայն ԱՄՆ ուղեւորության «աշխատանքային այցի» ռեժիմը հագեցած ցույց տալու համար պետք են նաեւ քաղաքական հանդիպումներ: Շատ հաճախ դա վերնագրվում է. «հանդիպումներ ԱՄՆ Կոնգրեսում եւ Սենատում»: Իրականում սա կարող է նշանակել միայն` հանդիպում հայկական բանաձեւը պաշտպանող խմբի հետ: Ֆրենկ Փալոունը եւ մյուսները հայ գործիչների հետ հանդիպում են ոչ թե նրա համար, որ նրանք Հայաստանի վերջին հույսն են, այլ` որովհետեւ կոնգրեսականներին դա անհրաժեշտ է իրենց ամերիկահայ ընտրողներին հաշվետու լինելու ժամանակ: Որպեսզի ցույց տան, թե մտածում են Հայաստանի մասին: Սա ամերիկյան քաղաքական կուլտուրայի մի մասն է: Եթե ես Յուտայի ընտրող եմ եւ գնացել եմ Վաշինգտոն, ապա, եթե ուզենամ, կզանգեմ իմ կոնգրեսականին` այցելելու համար: Նա, անշուշտ, ինձ հետ կհանդիպի, կլուսանկարվի, դեռ մի հատ էլ հուշանվեր կտա, որովհետեւ հենց իմ անմիջական ձայնից է կախված նրա վերընտրվելը: Այդ պատճառով, Վաշինգտոնի հայամետ կոնգրեսականներին կարող է հանդիպել քիչ թե շատ ակտիվ ցանկացած հայ գործիչ: Հանդիպումների հաջորդ շղթան հայկական կազմակերպություններն են` Ամերիկայի Հայկական համագումար, Հայ դատի գրասենյակ, Հայ Առաքելական եկեղեցի: Այս կազմակերպություններն ընդունում են հայ ընդդիմադիրներին ոչ թե նրա համար, որ վերջիններից ակնկալում են ցեղասպանության բանաձեւի ընդունման նոր մարտավարություն, այլ` որովհետեւ այդպես եղել է վերջին 70 տարում: Հայի կարոտ են: Ահա այսքանը: Դրանից հետո, ինչպես ասում են, «ինքնադրսեւորման» հարց է. օրինակ, եթե ծանոթ դասախոս ունենան, կարող են զեկույց կարդալ համալսարաններից մեկում, եթե նախօրոք զանգեն եւ պայմանավորվեն, ապա կհանդիպեն Մեյթու Բրայզային: Բայց սա բնավ ոչ մի քաղաքական ազդանշան էլ չէ: Այս պատմության ամենացավալին, իհարկե, հայ գործիչների տարրական անպատրաստվածությունն է: Նրանցից մեկին Պետքարտուղարության ներկայացուցիչը հարցրել էր, թե ինչ է մտածում Ղարաբաղյան հակամարտության մասին, պատասխանն այսպես է հնչել. «Կգանք իշխանության՝ կասենք»: Մանկամտության աստիճանի եւ հանցավորության չափ պրիմիտիվ ելույթներով ու պատասխաններով, այս մարդկանց այցերի իրական նպատակն ինքնահաստատվելն է, որ ամերիկյան քաղաքավարությունն ընդունում են որպես «քաղաքական ազդակ», իսկ լռությունը` «համաձայնության» նշան: Իրականում Վաշինգտոնում, մերոնց պատասխաններից հետո լռում են «չփռթկալու» համար: Կարծում եմ, ամենատպավորիչ «պրես ռելիզը» կունենա Արթուր Բաղդասարյանը: Դեռ ԱԺ նախագահ եղած ժամանակ Բաղդասարյանն ում գոնե հինգ րոպեով հանդիպում էր, ստիպում էր, որպեսզի ԱԺ մամուլի ծառայությունը հաղորդագրություն թողարկեր «հերթական բանակցության մասին»: Պատկերացնո՞ւմ եք, եթե հանկարծ Արթուր Բաղդասարյանը Սպիտակ տուն զբոսաշրջային տուրի տոմս վերցնի ու հանկարծ միջանցքում պատահաբար տեսնի Ջորջ Բուշին... Քաշվանք: Արամ Զ. Սարգսյանը Վաշինգտոնում է ԱՄՆ ազգային ժողովրդավարության ինստիտուտի հրավերով: Սա այն տխրահռչակ կազմակերպությունն է, որ գրասենյակ ունի նաեւ Երեւանում եւ պարբերաբար «թրեյնինգներ» է կազմակերպում ընդդիմության ներկայացուցիչների համար: Արթուր Բաղդասարյանին հրավիրել է ԱՄՆ Ռազմավարական եւ միջազգային հետազոտությունների կենտրոնը: Ինչպես նշված է մամլո հաղորդագրության մեջ, Բաղդասարյանը հանդիպել է Բրայզային, հասարակական մի քանի կազմակերպությունների ղեկավարների եւ «Ներկայացուցիչների պալատի եւ Սենատի հանրապետական եւ դեմոկրատ մի շարք անդամների հետ: Այցի ընթացքում նախատեսված են նաեւ այլ հանդիպումներ պետական եւ քաղաքական կառույցների ներկայացուցիչների հետ»: Ինչպես ասում են` չտո ի տրեբովալոս դոկազատ! Copyright © 2005 168 Hours Weekly. All rights reserved. Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted March 19, 2007 Author Report Share Posted March 19, 2007 www.168.am/am/articles/6806 Մուրացանի կիսանդրին Տիգրան ՊԱՍԿԵՒԻՉՅԱՆ | Օգոստոս 4, 2006 Թեեւ արդեն տասնչորս տարի է անցել, բայց շատ պարզ հիշում եմ մայիսյան այն օրը, երբ մտա «Երկիր» օրաթերթի խմբագրություն՝ Ղարաբաղից տեղեկություններ իմանալու։ Նախորդող օրերին Երեւանում բոլորը խոսում էին, թե ուր որ է մեր զինված ուժերը վերցնելու են Շուշին, ոմանք նույնիսկ կանխատեսում էին պատերազմի ավարտը՝ վկայակոչելով «Ով տիրում է Շուշիին, տիրում է Ղարաբաղին» հայտնի խոսքը։ Խմբագրության սենյակները դատարկ էին։ Գլխավոր խմբագրի առանձնասենյակից ձայներ էին լսվում՝ ծիծաղ ու բացականչություններ։ Պարզ էր. մերոնք վերցրել էին Շուշին։ Մի բաժակ խմելուց եւ իրար շնորհավորելուց հետո, «Երկիրի» գլխավոր խմբագիր Աղվան Վարդանյանն, ով հիմա Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարն է, ինձ խնդրեց օգնել իրենց։ Հիշում եմ՝ պետք է «Երկիրի» համար հարցազրույց անեի ԱԺՄ կուսակցության նախագահ, «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ Վազգեն Մանուկյանի հետ։ Հաջորդ օրը Վազգեն Մանուկյանի տանն էի, եւ, բնականաբար, մեր զրույցը վերաբերում էր Շուշիի ազատագրմանը։ ԱԺՄ-ի առաջնորդն, ով ընդդիմադիր էր այդ ժամանակվա իշխանություններին, նրանց մեղադրում էր Շուշիում տեղի ունեցածին պատշաճ հանդիսավորություն չհաղորդելու համար։ Ասում էր, թե նրանք պետք է փողոց հանեին մարդկանց՝ հնարավորություն տալով արտահայտել իրենց ցնծությունը, որն էլ աստիճանաբար կփոխարկվեր ազգային արժանապատվության։ Եվ շատ էր ափսոսում, որ չարեցին այդ բանը։ 93-ին առաջին անգամ եղա Շուշիում։ Անմարդաբնակ մի տարածք էր՝ անդուռ-անլուսամուտ, այրված տներով։ Կենդանություն ու շունչ չկար։ Քայլում էինք անմարդաբնակ քաղաքի փողոցներով ու մտածում, որ այս քաղաքն անցյալի հետ կորցրել է նաեւ ապագան։ Ամեն ինչ այնքան ազդեցիկ ու տպավորիչ էր, որ ինձ նման մեկը կարող էր այդպիսի ձեւակերպում տալ։ Ես այդ օրն էլ էի հիշել «Երկիրի» խմբագրություն գնալս, հաղթական գործողության լուրն առնելս, հարցազրույց անելու պատվեր ստանալս ու Վազգեն Մանուկյանի տարակուսանքը, թե ինչո՞ւ չենք ցնծում։ Մի քանի տարի անց, երբ Շուշին իբր արդեն բնակեցվել էր, առիթ ունեցա ներկա լինելու Մուրացանի անվան դպրոցի բացմանը։ Սփյուռքահայ մի կազմակերպության նվիրատվությամբ նորոգված հսկա շենքի մոտ կանգնած էին աշակերտները, նրանցից քիչ հեռու՝ ծնողների ու հետաքրքրասերների մոտ երեք տասնյակի հասնող մի բազմություն։ Հանկարծ փոշի բարձրացավ։ Դպրոցի բակ մտան մոտ երկու տասնյակ արտասահմանյան շքեղ մեքենաներ՝ ջիփեր, մերսեդեսներ, BMW-ներ, նիսաններ՝ մի քանի սովետական նիվաների ու վոլգաների ուղեկցությամբ։ Հայաստանի նախագահ Քոչարյանն ու Ղարաբաղի նախագահ Ղուկասյանը եկել էին անձամբ բացելու նորանորոգ դպրոցը։ Երեխաները երգեցին, ուսուցիչները ռազմաշունչ ելույթներ ունեցան, նախագահները հավուր պատշաճի ճառ ասացին եւ՝ մոտենալով պատվանդանին, քաշեցին կիսանդրին ծածկող սավանը։ Երբ կիսանդրին երեւաց, ես հիշեցի աշակերտների եւ ուսանողների մոտ հաճախ կրկնվող մի սխալ։ Երբ հարցնում էին, թե որտեղ է ծնվել Մուրացանը, շատերը թյուրիմացաբար ասում էին՝ Ծովագյուղում, որովհետեւ Սեւանի ափին գտնվող այդ բնակավայրում էին տեսել անվանի վիպասանի կիսանդրին։ Հետո նկատեցի, որ Շուշիում հենց նոր բացված կիսանդրին ինչ-որ տեղ արդեն տեսել եմ։ - Էս արձանն ինձ շատ ծանոթ է,- ասացի կողքիս կանգնած մարդուն, ով՝ ենթադրելով կոստյում-փողկապից, իշխանավորների հետ եկածներից էր։ - Տեսած կլինես,- մի քիչ մտածելուց հետո ասաց մարդն ու ծիծաղելով ավելացրեց,- դեռ երկու օր առաջ Ստեփանակերտում էր կանգնած։ - Մուրացանի փողոցի՞ մոտ,- ճշտեցի ես։ - Հա՛։ - Հիմա էս արձանի պատրաստե՞լն էլ է մտնում դպրոցի նորոգման նախահաշվի մեջ։ - Չեմ կարա ոչինչ ասեմ։ Հետո մարդն ինձ պատմեց, որ տարիներ առաջ Լեռնային Ղարաբաղի մարզխորհրդի նախագահ Գեւորգովը Բաքվի իշխանություններին մեծ դժվարությամբ համոզել էր վիպասանի ծննդավայրում տեղադրել գոնե մի կիսանդրի։ Մուրացանը, հայտնի է, Շուշիում է ծնվել, բայց արձանը տեղադրել էին Ստեփանակերտում։ - Գեւորգովն անձամբ էր հետեւում արձանի պատրաստման ու տեղադրման աշխատանքներին,- ասում էր մարդը։ Վերջին անգամ Շուշիում եղա այս հուլիսի սկզբին։ Կեսօր էր։ Ամայություն։ Ղազանչեցոց եկեղեցու շրջակայքում միակ կենդանի շունչը մոմավաճառ կինն էր, ով իր կրպակում նստած` սպասում էր զբոսաշրջիկների։ Քայլեցի ամայի փողոցներով։ Շուշիի բնակչին էի փնտրում։ Մուրացկան հանդիպեց։ Դե հիմա որտե՞ղ չի հանդիպում։ Հանդիպեց երկրորդ մուրացկանը։ Հետո՝ երրորդը, չորրորդը, հինգերորդը… Հիշեցի Վազգեն Մանուկյանի հետ արված հարցազրույցը՝ հաղթանակի ցնծություն, ազգային արժանապատվություն։ Հետո հիշեցի Շուշիի Ռեալական ուսումնարանի դիմացի մարգագետնում Հայաստանի կամերային նվագախմբի հիանալի համերգը՝ ռեալականի դիմապատը լույսերով ողողված, ազնվագույն գործիքների հնչյունները` գիշերվա պաղ օդի մեջ, մարդկանց ուրախ ու հուզված դեմքերը։ ՀԿՆ-ի ղեկավար Արամ Ղարաբեկյանը լրագրողներին ասում էր, թե Շուշին պետք է դառնա արվեստների միջազգային կենտրոն։ Այս ամենը դժվար թե հիշեի ու դժվար թե գրեի այս հոդվածը, եթե աչքովս չընկներ Շուշիում կատարվող պեղումների մասին պատմող մի հոդված, ուր ասվում է. «Պեղումները միանշանակ ապացուցում են, որ Շուշիի սարահարթը բնակեցված է եղել բրոնզե դարից ի վեր, հայկականության հետքերը նրա տարածքում վավերացվում են Փանահի հայտնվելուց առնվազն հինգ դար առաջ»։ Այս տողերը կարդացի ու հասկացա, թե Մուրացանի՝ Ստեփանակերտում տարիներ շարունակ կանգնած կիսանդրին ինչո՞ւ տեղափոխվեց Շուշի։ Մի հազար տարի հետո այնտեղ պեղումներ անող գիտնականները պետք է գտնեն կիսանդրին ու միջազգային հանրության աչքը խոթեն հայկականության հետքը։ Դա կլինի հավանաբար Բրայզայի, Ֆասյեի ու Մերզլյակովի հերթական վերամարմնավորումից հետո։ Copyright © 2005 168 Hours Weekly. All rights res Quote Link to post Share on other sites
Admin Posted March 19, 2007 Report Share Posted March 19, 2007 Hetakrkir hodvatsneren. Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted March 20, 2007 Author Report Share Posted March 20, 2007 www.168.am/am/articles/6806 Մուրացանի կիսանդրին Տիգրան ՊԱՍԿԵՒԻՉՅԱՆ | Օգոստոս 4, 2006 Թեեւ արդեն տասնչորս տարի է անցել, բայց շատ պարզ հիշում եմ մայիսյան այն օրը, երբ մտա «Երկիր» օրաթերթի խմբագրություն՝ Ղարաբաղից տեղեկություններ իմանալու։ Նախորդող օրերին Երեւանում բոլորը խոսում էին, թե ուր որ է մեր զինված ուժերը վերցնելու են Շուշին, ոմանք նույնիսկ կանխատեսում էին պատերազմի ավարտը՝ վկայակոչելով «Ով տիրում է Շուշիին, տիրում է Ղարաբաղին» հայտնի խոսքը։ Խմբագրության սենյակները դատարկ էին։ Գլխավոր խմբագրի առանձնասենյակից ձայներ էին լսվում՝ ծիծաղ ու բացականչություններ։ Պարզ էր. մերոնք վերցրել էին Շուշին։ Մի բաժակ խմելուց եւ իրար շնորհավորելուց հետո, «Երկիրի» գլխավոր խմբագիր Աղվան Վարդանյանն, ով հիմա Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարն է, ինձ խնդրեց օգնել իրենց։ Հիշում եմ՝ պետք է «Երկիրի» համար հարցազրույց անեի ԱԺՄ կուսակցության նախագահ, «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ Վազգեն Մանուկյանի հետ։ Հաջորդ օրը Վազգեն Մանուկյանի տանն էի, եւ, բնականաբար, մեր զրույցը վերաբերում էր Շուշիի ազատագրմանը։ ԱԺՄ-ի առաջնորդն, ով ընդդիմադիր էր այդ ժամանակվա իշխանություններին, նրանց մեղադրում էր Շուշիում տեղի ունեցածին պատշաճ հանդիսավորություն չհաղորդելու համար։ Ասում էր, թե նրանք պետք է փողոց հանեին մարդկանց՝ հնարավորություն տալով արտահայտել իրենց ցնծությունը, որն էլ աստիճանաբար կփոխարկվեր ազգային արժանապատվության։ Եվ շատ էր ափսոսում, որ չարեցին այդ բանը։ 93-ին առաջին անգամ եղա Շուշիում։ Անմարդաբնակ մի տարածք էր՝ անդուռ-անլուսամուտ, այրված տներով։ Կենդանություն ու շունչ չկար։ Քայլում էինք անմարդաբնակ քաղաքի փողոցներով ու մտածում, որ այս քաղաքն անցյալի հետ կորցրել է նաեւ ապագան։ Ամեն ինչ այնքան ազդեցիկ ու տպավորիչ էր, որ ինձ նման մեկը կարող էր այդպիսի ձեւակերպում տալ։ Ես այդ օրն էլ էի հիշել «Երկիրի» խմբագրություն գնալս, հաղթական գործողության լուրն առնելս, հարցազրույց անելու պատվեր ստանալս ու Վազգեն Մանուկյանի տարակուսանքը, թե ինչո՞ւ չենք ցնծում։ Մի քանի տարի անց, երբ Շուշին իբր արդեն բնակեցվել էր, առիթ ունեցա ներկա լինելու Մուրացանի անվան դպրոցի բացմանը։ Սփյուռքահայ մի կազմակերպության նվիրատվությամբ նորոգված հսկա շենքի մոտ կանգնած էին աշակերտները, նրանցից քիչ հեռու՝ ծնողների ու հետաքրքրասերների մոտ երեք տասնյակի հասնող մի բազմություն։ Հանկարծ փոշի բարձրացավ։ Դպրոցի բակ մտան մոտ երկու տասնյակ արտասահմանյան շքեղ մեքենաներ՝ ջիփեր, մերսեդեսներ, BMW-ներ, նիսաններ՝ մի քանի սովետական նիվաների ու վոլգաների ուղեկցությամբ։ Հայաստանի նախագահ Քոչարյանն ու Ղարաբաղի նախագահ Ղուկասյանը եկել էին անձամբ բացելու նորանորոգ դպրոցը։ Երեխաները երգեցին, ուսուցիչները ռազմաշունչ ելույթներ ունեցան, նախագահները հավուր պատշաճի ճառ ասացին եւ՝ մոտենալով պատվանդանին, քաշեցին կիսանդրին ծածկող սավանը։ Երբ կիսանդրին երեւաց, ես հիշեցի աշակերտների եւ ուսանողների մոտ հաճախ կրկնվող մի սխալ։ Երբ հարցնում էին, թե որտեղ է ծնվել Մուրացանը, շատերը թյուրիմացաբար ասում էին՝ Ծովագյուղում, որովհետեւ Սեւանի ափին գտնվող այդ բնակավայրում էին տեսել անվանի վիպասանի կիսանդրին։ Հետո նկատեցի, որ Շուշիում հենց նոր բացված կիսանդրին ինչ-որ տեղ արդեն տեսել եմ։ - Էս արձանն ինձ շատ ծանոթ է,- ասացի կողքիս կանգնած մարդուն, ով՝ ենթադրելով կոստյում-փողկապից, իշխանավորների հետ եկածներից էր։ - Տեսած կլինես,- մի քիչ մտածելուց հետո ասաց մարդն ու ծիծաղելով ավելացրեց,- դեռ երկու օր առաջ Ստեփանակերտում էր կանգնած։ - Մուրացանի փողոցի՞ մոտ,- ճշտեցի ես։ - Հա՛։ - Հիմա էս արձանի պատրաստե՞լն էլ է մտնում դպրոցի նորոգման նախահաշվի մեջ։ - Չեմ կարա ոչինչ ասեմ։ Հետո մարդն ինձ պատմեց, որ տարիներ առաջ Լեռնային Ղարաբաղի մարզխորհրդի նախագահ Գեւորգովը Բաքվի իշխանություններին մեծ դժվարությամբ համոզել էր վիպասանի ծննդավայրում տեղադրել գոնե մի կիսանդրի։ Մուրացանը, հայտնի է, Շուշիում է ծնվել, բայց արձանը տեղադրել էին Ստեփանակերտում։ - Գեւորգովն անձամբ էր հետեւում արձանի պատրաստման ու տեղադրման աշխատանքներին,- ասում էր մարդը։ Վերջին անգամ Շուշիում եղա այս հուլիսի սկզբին։ Կեսօր էր։ Ամայություն։ Ղազանչեցոց եկեղեցու շրջակայքում միակ կենդանի շունչը մոմավաճառ կինն էր, ով իր կրպակում նստած` սպասում էր զբոսաշրջիկների։ Քայլեցի ամայի փողոցներով։ Շուշիի բնակչին էի փնտրում։ Մուրացկան հանդիպեց։ Դե հիմա որտե՞ղ չի հանդիպում։ Հանդիպեց երկրորդ մուրացկանը։ Հետո՝ երրորդը, չորրորդը, հինգերորդը… Հիշեցի Վազգեն Մանուկյանի հետ արված հարցազրույցը՝ հաղթանակի ցնծություն, ազգային արժանապատվություն։ Հետո հիշեցի Շուշիի Ռեալական ուսումնարանի դիմացի մարգագետնում Հայաստանի կամերային նվագախմբի հիանալի համերգը՝ ռեալականի դիմապատը լույսերով ողողված, ազնվագույն գործիքների հնչյունները` գիշերվա պաղ օդի մեջ, մարդկանց ուրախ ու հուզված դեմքերը։ ՀԿՆ-ի ղեկավար Արամ Ղարաբեկյանը լրագրողներին ասում էր, թե Շուշին պետք է դառնա արվեստների միջազգային կենտրոն։ Այս ամենը դժվար թե հիշեի ու դժվար թե գրեի այս հոդվածը, եթե աչքովս չընկներ Շուշիում կատարվող պեղումների մասին պատմող մի հոդված, ուր ասվում է. «Պեղումները միանշանակ ապացուցում են, որ Շուշիի սարահարթը բնակեցված է եղել բրոնզե դարից ի վեր, հայկականության հետքերը նրա տարածքում վավերացվում են Փանահի հայտնվելուց առնվազն հինգ դար առաջ»։ Այս տողերը կարդացի ու հասկացա, թե Մուրացանի՝ Ստեփանակերտում տարիներ շարունակ կանգնած կիսանդրին ինչո՞ւ տեղափոխվեց Շուշի։ Մի հազար տարի հետո այնտեղ պեղումներ անող գիտնականները պետք է գտնեն կիսանդրին ու միջազգային հանրության աչքը խոթեն հայկականության հետքը։ Դա կլինի հավանաբար Բրայզայի, Ֆասյեի ու Մերզլյակովի հերթական վերամարմնավորումից հետո։ Copyright © 2005 168 Hours Weekly. All rights reserved. Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted April 18, 2007 Author Report Share Posted April 18, 2007 Մեր հնագույն ձեռագրերի պատճեններն արտահանելը հանցանք է http://www.azgdaily.eu/?lang=AR&num=2007041812 Ապրիլի 13-ին կրթության ու գիտության նախարարությունում Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի ինստիտուտ Մատենադարանի եւ ԱՄՆ-ի Մինեսոտա նահանգի Սուրբ Հովհաննես համալսարանին կից Հիլլ թանգարան-գրադարանի միջեւ կնքված համաձայնագիր-պայմանագիրը մեր շատ հայագետների, պատմաբանների, մշակութաբանների համար ռումբի պայթյունի ազդեցություն ունեցավ: Նրանք բոլորը միաբերան պնդում են, որ համաձայնագիրը կնքվել է գաղտնի եւ Մատենադարանի ու նախարարության կողմից դավադրություն է հայ մշակույթի հանդեպ: Պայմանագրի համաձայն, Մատենադարանի ձեռագիր ժառանգությունը թվայնացվում է, պատճենահանվում եւ ... տեղափոխվում ԱՄՆ: Ըստ շրջանառվող լուրերի, այս ամենը Հիլլ թանգարանի վրա նստել է ընդամենը 5-6 մլն ԱՄՆ դոլար: Դրա դիմաց նա ստանում է բառացիորեն ամեն ինչ, եւ ԱՄՆ-ում ստեղծվում է մեր Մատենադարանի ողջ հարստության պատճենը: Մատենադարանի ձեռագրերի արտահանման այս տարօրինակ ձեռնարկի դեմ ըմբոստացող գիտնականներն ամենեւին դեմ չեն թվայնացման գաղափարին, սակայն համոզված են, որ անթույլատրելի է աշխարհի որեւէ անկյունում Մատենադարանի կրկնօրինակն ստեղծելը: Նրանց գլխավոր փաստարկներից մեկը հետեւյալն է. Մատենադարանի 14 հազար ձեռագրերից ընդամենը 900 ձեռագիրը գիտական նկարագրություն ունեն, եւ ոչ ոք չգիտի, թե դեռ ինչպիսի անակնկալ գանձեր են պարունակում դրանք: Նման գործարքը նշանակում է հայագետներին զրկել մեր ժողովրդի պատմությունը, լեզուն ու մշակույթը տեղում ուսումնասիրելու հնարավորությունից: Հայագետները ծիծաղելի են համարում Մատենադարանի տնօրենության արդարացումները ձեռագրերի հեղինակային իրավունքը Մատենադարանին վերապահելու վերաբերյալ, քանի որ ողջ աշխարհում դեռ չեն ստեղծվել էլեկտրոնային մշակույթում հեղինակային իրավունքի խախտումները վերահսկելու մեխանիզմներ: «Գործարքը պետք է կասեցնել, պնդում են նրանք, հայագիտության կենտրոնը չի կարելի տեղափոխել Ամերիկա»: «Ազգի» վաղվա համարում կներկայացնենք ճանաչված գիտնականների կարծիքներն ու մեկնաբանությունները համաձայնագրի վերաբերյալ, որ այս օրերին ցնցել է ողջ հայագիտական աշխարհը: ԿԱՐԻՆԵ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ Quote Link to post Share on other sites
Vahe Avetian Posted April 18, 2007 Report Share Posted April 18, 2007 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆ ՈՒ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԼՈԲԲԻՆ ՄՍԽՈՒՄ ԵՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ Այժմ արդեն կարող ենք վստահաբար փաստել, որ ամերիկայի հայկական լոբբին կատարելապես ձախողեց մի կարեւոր խնդիր, որ արժեր գոնե հետապնդել Հայաստանի համար ճակատագրական դիտվող 2007 թվականին: Դա Հայաստանի ժողովրդավարացման գործընթացին նպաստելու հնարավորությունն էր, որ հայկական լոբբին մսխեց Ռիչարդ Հոգլանդի վրա: Չգիտես ինչու, արտերկրի հայկական կազմակերպությունները, այդ թվում եւ Ամերիկայի հայկական կազմակերպությունների զգալի մասն իրենց առաջնային խնդիրը համարում են ոչ թե համաշխարհային մարտահրավերներին ադեկվատ հայկական պետության հզորացումը, այլ պատմական էմոցիաներին հագուրդ տալը, որը փորձում են ներկայացնել իբրեւ քաղաքական հաշվարկ: Առավել ցավալի է, որ հայկական պետության ղեկավարությունն էլ իր քաղաքականությունը կառուցում է դրսի հայկական կազմակերպությունների ռազմավարության մոտիվներով, մինչդեռ նորմալ տրամաբանությունը հուշում է, որ պետական քաղաքականությունը պետք է թելադրեր լոբբիստական կազմակերպությունների մարտավարությունը: Այսինքն, պետության շահը պետք է առաջնորդեր լոբբիստներին, ոչ թե պետությունն առաջնորդվեր լոբբիստների վիրտուալ շահով, որի բարոյական կողմից բացի, որեւէ այլ կողմ առ այսօր չի հաջողվել հստակ ուրվագծել: Այդ մասին շատ է խոսվել ու գրվել, եւ թերեւս մեկ անգամ էլ անդրադառնալն իսկապես կարող է այս պահին լինել ավելորդ, քանի որ կան առավել առարկայական խնդիրներ, որ կանգնած են պետության առաջ: Իսկ այդ խնդիրները, որքան էլ որ տարօրինակ չթվա, մեզ շարունակում են հիշեցնել դրսից: Իսկ եթե հիշեցնում են, ապա կնշանակի, որ դրա կարիքը կա: Այսինքն տեսնում են, որ մեր մի ականջից ասածը դուրս է գալիս մյուս ականջով: Բայց աշխարհը թերեւս դեռ չի ձանձրացել մեզ ինչ որ բան բացատրելուց, եւ երեւի թե դեռ հույսեր կապում է Հայաստանի հետ: Ահա եւ մեզ քաջ հայտնի Դանիել Ֆրիդը օրերս հերթական անգամ հիշատակեց Հայաստանի խորհրդարանի ընտրության մասին ԱՄՆ դիրքորոշումը: Կոնդոլիսա Ռայսի տեղակալն ասաց, որ ԱՄՆ իհարկե չի ակնկալում, որ Հայաստանի ընտրությունը կլինի կատարյալ, բայց առաջընթաց սպասում է: Բայց առավել հատկանշական է այն ձեւակերպումները, որ տվել է Ֆրիդը փաստացի հայկական սփյուռքի եւ հայկական պետության հարաբերության կապակցությամբ: Ինչպես տեղեկացնում է Ռեգնումը, Ֆրիդն ասել է, որ հաշվի առնելով Ամերիկայում հայկական սփյուռքի հզորությունը, ինչպես նաեւ Հայաստանի կապերը Արեւմուտքում, մեր երկիրը պետք է գերազանցեր Վրաստանին: «Բայց հարու՞մ է արդյոք Հայաստանը ժողովրդավարական բարեփոխումներին: Դա հռետորական հարց է: Ես պատասխան չեմ սպասում, բայց արժե մտածել այդ մասին», ասել է Ֆրիդը: Դրանից նախ պետք է անել ամենից կարեւոր հետեւությունը: Փոխանակ նպաստելու Հայաստանի խորհրդարանի ընտրության օրինական ու արդար ընթացքի համար ԱՄՆ կառավարության հնարավորինս մեծ աջակցություն ապահովելուն, Ամերիկայի հայկական լոբբին արեց ամեն ինչ, որպեսզի ԱՄՆ նախընտրական կարեւորագույն շրջանում Հայաստանում նոր դեսպան չունենա: Հասկանալի է, որ եթե ԱՄՆ-ին խիստ անհրաժեշտ լիներ, ապա դեսպան կնշանակվեր: Բայց հայկական լոբբին պետք է առաջնորդվեր ոչ թե ԱՄՆ, այլ Հայաստանի անհրաժեշտություններից ելնելով: Իսկ Հայաստանի պարագայում կա երկու անհրաժեշտություն` իշխանական Հայաստանի եւ քաղաքացիական Հայաստանի: Իշխանական Հայաստանի համար իհարկե նոր դեսպանները ոչնչով անհրաժեշտ չեն: Նրանք կամ պետք է ընդհանրապես չլինեն, կամ լինեն հները, որոնց հետ համակարգը հասցրել է լեզու գտնել: Իսկ ահա քաղաքացիական Հայաստանի շահը պահանջում էր, որ ԱՄՆ-ն իր վերահսկիչ ֆունկիցայով մասնակից դառնա ընտրությանը: Դրա համար կա առնվազն երկու կարեւոր պատճառ: Նախ, ԱՄՆ մասնակցությունը խիստ անհրաժեշտ է Ռուսաստանի միակողմանի մասնակցությունը հավասարակշռելու համար: Եվ երկրորդ, Հայաստանի իշխանական վերնախավը, առավել եւս ունենալով ՌԴ վերնախավի բացահայտ աջակցությունը, կարող է փոքր ինչ «ամաչել» միայն Արեւմուտքից, այլապես վերջնականապես թքած կունենա Հայաստանի հասարակության վրա: Ահա թե ինչու քաղաքացիական Հայաստանի շահը պահանջում էր ԱՄՆ ավելի մեծ հետաքրքրությունն ու մասնակցությունը մեր ընտրական գործընթացի դիտարկմանը: Իսկ ինչ է քաղաքացիական Հայաստանը: Քաղաքացիական Հայաստանը դա Հայաստան պետությունն է, այն պարզ հիմնավորմամբ, որ ՀՀ Սահմանադրությամբ Հայաստանի իշխանության տերը ժողովուրդն է, այսինքն քաղաքացին: Եվ ստացվում է, որ Ամերիկայի հայկական լոբբին փոխանակ սպասարկելու Հայաստանի պետության շահը, աշխատել է ինչ որ այլ խմբերի կամ վիրտուալ պետության շահի համար: Բայց ամենից էականն այն է, որ Հայաստանի իշխանությունն էլ քաջալերել է այդ, փաստացի հակապետական աշխատանքը: Թեեւ եթե Հայաստանի իշխանությանը դժվար է ժողովրդավարության մասին մտածել, երբ դեռ այդքան սոցիալական հարցեր կան լուծելու, ապա բնական է, որ հայկական լոբբիին էլ ժողովրդավարության մասին դժվար է մտածել, երբ դեռ այդքան կոնգրեսականներ կան հայ դատի ծիրին մեջ Կոնգրեսի հայկական հանձնախումբ ներգրավելու: Չէ որ դա ոչ պակաս սոցիալական խնդիր է: ՋԵՅՄՍ ՀԱԿՈԲՅԱՆ Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted May 16, 2007 Author Report Share Posted May 16, 2007 ՀԱՆԴՈՒՐԺԵ՞Լ, ԹԵ ՉՀԱՆԴՈՒՐԺԵԼ ՆԿԱՐՎԵԼԻՔ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԸ Չորորդ Իշծանությւն Թիվ 81, 12 Մայիսի, 2007 www.chi.am Այսօր տեղի է ունենում Հայաստանի Ազգային ժողովի «ընտրությունների» արարողությունը: Որ այդ ընտրություններն արդեն իսկ կեղծված են՝ հասկանալի է բոլորին: Այդ առումով այս ընտրություններն իսկապես բացառիկ են, որովհետեւ քարոզարշավի ընթացքում կուսակցություններից շատերը բառացիորեն գովազդում էին իրենց բաժանած ընտրակաշառքը եւ համապատասխան կադրեր ցուցադրում: Մարզերում իրավիճակն ահավոր է: Այնտեղ ընտրակաշառքը բաժանվում է այնքան բացահայտ եւ այնպիսի ծավալներով, որ դրամի շրջանառությունը կտրուկ ավելացել է, եւ նույնիսկ խանութպաններն են արձանագրել, որ սոցիալապես անապահով խավն առեւտուր է անում հիմնականում 10 հազարանոց թղթադրամներով: Եվ այնուամենայնիվ, փորձը ցույց է տալիս, որ այս իշխանությունների նկարած թվերը մեծապես կախված են լինում ոչ թե նրանից, թե ինչ ծավալի կեղծիքներ են կարողացել իրականացնել, այլ այն բանից, թե ինչ ակտիվություն են ցուցաբերում ընդդիմադիր ուժերը: Ասվածի լավագույն ապացույցը 2003թ. նախագահական ընտրություններն էին: Ընդդիմությունը վճռականորեն փողոց ելավ, հարյուր հազար մարդ հավաքվեց հրապարակում, եւ իշխանությունները չհամարձակվեցին Ռոբերտ Քոչարյանին առաջին փուլով հաղթող ճանաչել: Ուրիշ բան, որ հետո Ստեփան Դեմիրճյանը որոշեց գնալ տուն՝ թեյ խմելու, ժողովուրդը ցրվեց, եւ իշխանությունները Քոչարյանի համար 67 տոկոս «կրակեցին»: Անկասկած, ճիշտ այդպես է լինելու նաեւ այս ընտրությունների դեպքում: Քոչարյանն արդեն երեք հեռուստաընկերությունների եթերով «կրակել է» ապագա խորհրդարանի իր «տեսլականը», բայց կհամարձակվեն իշխանությունները կատարել այդ հրահանգը թե ոչ՝ պարզ կդառնա ընդդիմության պահվածքից: Քոչարյանն ինքը, իհարկե, շատ լավ հասկանում է դա, դրա համար էլ իր «տեսլականում» իշխանական կուսակցությունների անունները հատ-հատ շեշտել է, բայց «կառուցողական ընդդիմության» անունները չի ասել. թող բոլորը մտածեն, թե իրենց նկատի ուներ, եւ իրենց խելոք պահեն: Այնպես որ՝ այս ընտրությունների արդյունքների դեպքում «կառուցողական ընդդիմության» դերը չափազանց մեծ է: Իրականում ոչ մի նշանակություն չունի, թե օրինակ ՀԺԿ-ն, «Ազգային միաբանությունը» կամ «Ժառանգությունը» 7 տոկո՞ս կստանա, թե՞ 70: Ինչ թվեր էլ նկարվեն այդ կուսակցությունների դիմաց, միեւնույն է, ակնհայտ է, որ ընտրություններն արդեն իսկ կեղծված են (կեղծման գործընթացն ամիսներ է տեւել): Հետեւաբար, խնդիրը բոլորովին այլ է: Այն է՝ 5 տոկոսը հաղթահարած ընդդիմադիրները կպայքարե՞ն ընտրությունների արդյունքները չեղյալ հայտարարելու համար, թե՞ ձեւի համար կեղծիքները դատապարտող մի քանի «լայթս» հայտարարություններ կանեն ու կգնան ամառային վաստակած հանգստի: Առայժմ ամեն ինչ խոսում է «վաստակած հանգստի գնալու» տարբերակի օգտին, որովհետեւ համենայն դեպս ծանրակշիռ ընդդիմադիր ուժերն այդ հարցին հստակ պատասխան չեն տալիս՝ պատճառաբանելով, թե իրենց դիրքորոշումը պարզ կդառնա մայիսի 12-ից հետո: Տպավորությունն այնպիսին է, իբր մինչեւ ընտրությունների օրը իշխանություններն ամեն ինչ արել են օրենքի շրջանակներում: Մինչդեռ ակնհայտ է, որ եթե նույնիսկ այսօր ամեն ինչ հարթ ընթանա, միեւնույն է՝ կասկած չկա, որ ընտրությունների արդյունքները լեգիտիմ լինել չեն կարող: Մի խոսքով, վաղը պարզ կդառնա՝ համեմատաբար ծանրակշիռ ընդդիմադիր ուժերն իսկապե՞ս պատրաստ են վճռական քայլ կատարել Հայաստանի ժողովրդավարացման ճանապարհին, թե՞ պատրաստվում են ըմբռնումով մոտենալ իշխանությունների «մենթալիտետին» ու եւս հինգ տարի ընդդիմություն աշխատել: Չմոռանանք, որ ամիսներ տեւած բացահայտ ընտրակեղծիքները կատարվել են ժողովրդի աչքի առաջ՝ հենց նրանց են ընտրակաշառք առաջարկել, նրանց են քշել հանդիպումների, նրանց են սպառնացել ազատել աշխատանքից եւ այլն: Հետեւաբար, այդ կեղծիքներին ըմբռնումով մոտենալը «կառուցողական ընդդիմության» համար քաղաքական ինքնասպանության պես բան է: Ստեփան Դեմիրճյանը 2003-ին որպես նախագահի թեկնածու 33 տոկոս ձայն «ստացավ», երկու ամիս անց ՀԺԿ-ն 17-18 տոկոս ստացավ, հիմա 5 տոկոսի համար է պայքարում: Էլի կան այդպիսի կուսակցություններ, չթվարկենք: Բայց այս ընտրությունները եզակի շանս են տալիս՝ քաղաքական ինքնասպանության տեւական գործընթացը կանխելու համար: ԱՆԴՐԱՆԻԿ ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ Quote Link to post Share on other sites
hravart Posted May 16, 2007 Author Report Share Posted May 16, 2007 (edited) ՀՀԿ-Ն ԿԱՐՈՂ Է ՂԵԿԱՎԱՐԵԼ ԱՌԱՆՑ ԿՈԱԼԻՑԻԱՅԻ Առավոտ 14 Մայիսի, 2007 http://www.aravot.am/2007/aravot_arm/May/14/aravot_index.htm Ըստ մայիսի 12- ին կայացած ընտրությունների՝ Հանրապետական կուսակցությունը կստանա առնվազն 60 պատգամավորական մանդատ (41 համամասնական, 15 մեծամասնական, եւս 4 ընտրատարածքներում շանսեր ունի հաղթելու): «Բարգավաճ Հայաստանը»՝ 24 կամ 25 մանդատ (18 համամասնական, 6 կամ 7 մեծամասնական): ՀՅԴ-ն կունենա 16 համամասնական տեղ: Ընդդիմությունից ՕԵԿ-ը, ըստ ամենայնի, կստանա 10 մանդատ (8 համամասնական, 2 մեծամասնական), իսկ «Ժառանգությունը»՝ 7 պատգամավոր: Մեկ հոգի էլ ԱԺ-ում կունենա «Դաշինքը»: Հաշվի առնելով, որ գրեթե բոլոր մնացած անկուսակցական պատգամավորները կոճակ են սեղմելու գործադիր իշխանության հրահանգով, կարելի է պնդել, որ ՀՀԿ-ն հեշտությամբ կկարողանա ԱԺ-ում անցկացնել ցանկացած որոշում պարզ մեծամասնությամբ՝ 66 ձայնով: Սակայն շատ հավանական է, որ «հանուն ներքաղաքական կայունության»՝ ԲՀԿ-ն եւ ՀՅԴ-ն որոշ կրճոններ, այնուամենայնիվ, կստանան՝ երկրորդական պաշտոնների տեսքով: Սրտին մխիթարանք Ամեն ինչի մեջ, նույնիսկ հայաստանյան ընտրություններում, պետք է տեսնել լավ կողմեր: Օրինակ, որ ընտրությունները հերթական անգամ կեղծվեցին, դա, իհարկե, վատ է: Բայց որ դրանք կեղծվեցին առանց կոպիտ եւ բացահայտ բռնությունների (առայժմ), դա, անշուշտ, լավ է: Իսկ ընդհանրապես` իշխանության վերարտադրման խնդիրն ավելի բարդ է, քան թվում է առաջին հայացքից. առանց ապահովված, գիտակից քաղաքացիների մեծամասնության իշխանությունը միշտ էլ ձեւեր կգտնի վերարտադրվելու: Նույնիսկ եթե օրը մեջ հեղափոխություն տեղի ունենա: Հիմնականում համաձայնելով ընտրություններին՝ ընդդիմության կողմից տրված բացասական գնահատականներին, ուզում եմ շեշտել երկու, իմ կարծիքով, դրական հանգամանք. 1. Խորհրդարանում չի լինի Ժողովրդական կուսակցությունը: Դա նշանակում է, որ ծայրահեղ լյումպենացված զանգվածը Հայաստանում 60 հազարի չի հասնում: Որ կոպիտ եւ անմակարդակ պոպուլիզմը, որը զուգակցվում է բարձրագույն իշխանավորների հասցեին որեւէ քննադատության բացակայությամբ, մեր երկրում չունի լայն սպառում: Որ «ես իշխանություն չեմ, ես ընդդիմություն չեմ, ես մեջտեղն եմ» բանաձեւը զուրկ է քաղաքական բովանդակությունից. քաղաքական գործիչը կարող է լինել կամ իշխանություն (տիրապետել իշխանական լծակներին), կամ՝ ընդդիմություն (ձգտել դրանց): Ի դեպ, երբ Ռոբերտ Քոչարյանի ստեղծած «Բարգավաճ Հայաստանն» է ասում, որ նա ոչ իշխանություն է, ոչ ընդդիմություն, դա ավելի զավեշտական է, քան ԺԿ-ի դեպքում, որովհետեւ ԲՀԿ-ի ղեկավարը թերեւս բոլոր գործարարներից շատ է տիրապետում իշխանության կողմից տրված տնտեսական լծակներին: ԺԿ-ի խորհրդարան չմտնելը նաեւ ապացուցում է, որ մարդկային դավաճանությունը միշտ չէ, որ վարձատրվում է: Նկատի ունեմ այդ կուսակցության ցուցակում հայտնված նախկին ՕԵԿ-ականներին: 2. ԱԺ-ում այլեւս չի լինի ՄԱԿ-ը: Թեեւ այդ կուսակցության գաղափարները միանգամայն առաջադիմական են, ՄԱԿ-ի լիդերների` հասարակության, նաեւ լրագրողների հետ շփման ոճը բացարձակապես ազատական չէ. չգիտես ինչու, այդ կուսակցությունում կարծում են, որ գրեթե բոլոր մարդկանց հետ պետք է խոսել մեծամիտ-ուսուցողական, ամենագետի տոնով: ՄԱԿ-ի դեպքում աչքի է զարնում նաեւ երեսպաշտությունը. հայտարարել, որ ամեն ինչ անելու են արդար ընտրությունների համար եւ վերջին օրերին աջուձախ ընտրակաշառք բաժանել՝ սկզբունքայնության վառ դրսեւորում չէ: Edited May 16, 2007 by hravart Quote Link to post Share on other sites
Recommended Posts
Join the conversation
You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.