Դավթակ Քերթող

[Satenik]

ՈՂԲՔ Ի ՄԱՀՆ ԶԵԻԱՆՇԵՐԻ ՄԵԾԻ ԻՇԽԱՆԻՆ

Աստուածային բանին արուեստաւոր Հոգի,

Յօրինեա իմաստիւ զտխրական երդումս,

Զի սգալի ձայնիւ անդադար ողբասցուք

Ի վերայ դժնդակ կորստեանս մերում:

Բեկումն մեծ, որ եղև արևելից աշխարհիս,

Եւ աղաղակ կործանման հնչեաց ընդ երկիր.

Ազգք և ազինք լուիցեն զբարբառս իմ.

Եւ երկրածինքս ամենայն ողբասցեն ընդ իս:

Գլորեցաւ վէմն կենդանի և հզօր,

Եւ պարիսպն ամրութեան խորտակվեցաւ,

Աշտարակն բանաւոր տապալեցաւ.

Եւ ցանկն շինութեան խրամատեալ քակեցաւ:

Դարձաւ ի դառնութիւն խաղաղութիւն մեր,

Եւ դրունք հինից տեղասցին ի մեզ.

Զի մեծասքանչ տէրութիւնն կործանեցաւ.

Եւ հրաշալի պետութեանն շիջաւ ճառագայթ:

Եկին, հասին ի վերայ մեր անէծք,

Չորս կանխագոյն սպառնայր Եսայի մարգարէն,

Զի զօր աւուրս տօնի տէրութեան նշանին

Դարձուցին մեզ ի սուգ և ի լալիւն դառնութեան:

Զանգիւտ կորստեան փորեցին խորխորատ,

Զի զհովիվն բարի ընկլուզեսցեն ի նմա.

Հոգի մոլորութեան շնչեաց ի նոսա.

Եւ ի նանիր թաքուցին զորոգայթն մահու:

Էր նստեալ որպէս առիւծ ի մորւոջ,

Եւ լռեալ` ի նմանէ սարսէին թշնամիք.

Տեարք տոհմից և իշխանք ամենայն

Երկիւղիւ և սիրով հնազանդէին նմա:

Շարունակելի

[andrej1804]

Поэт Давтак Кертог жил в VII веке. Биография неизвестна. Из сочинений сохранился только «Плач на смерть великого князя Джеваншира». Это стихотворение приводит Мовсес Каганкатваци в своей «Истории Агван», написанной на основе армянских рукописей V—X веков. См.: Мовсес Каганкатваци, История Агван, т. I Париж, 1860 (на армянском языке).

ПЛАЧ НА СМЕРТЬ ВЕЛИКОГО КНЯЗЯ ДШЕВАНШИРА

(Перевод Н. Гребнева)

О всеведущий дух, ниспошли благодать,

Дай мне силы на песню, на плач, на проклятье,

Разумение дай, чтобы внятно сказать

Слово скорбное о невозвратной утрате!

Горе тяжкое плакать заставило нас,

Стон печали над нами пронесся, как пламя,

Пусть все сущее в мире услышит наш глас,

Все живущее слезы прольет вместе с нами.

Нас стена защищала, но пала стена.

Скалы, нас укрывавшие, ныне разбиты.

Нам светила луна, закатилась луна,

Слово твердое рухнуло, нет нам защиты.

Мы не ждали беды, но пришла к нам беда.

Власть добра и надежд победило безвластье.

Свет чудесного царства угас навсегда,

Счастья сад превратился в пустыню несчастья

Это беды и горести нашего края,

Может те, что предрек многомудрый Исайя,

Ибо светлого крестовоздвиженья день

Омрачила беда и страдания тень.

И грядущее стало темно и безвестно,

Дух вражды и безверья туманит наш путь.

Нечестивые вырыли черную бездну,

Чтобы нашего пастыря в бездну столкнуть.

Словно лев, был он грозен, не будучи злым,

Для старейшин родов был опорой и властью,

Ликовали друзья от любви и от счастья,

И от страха враги замирали пред ним.

Был он первым по мужеству и по уму.

К самым дальним пределам неслась его слава,

Поклониться спешили соседи ему,

Восхваляли его все края и державы.

Даже греческий царь, даже юга князья

Домогались с властителем нашим свиданья,

И, гордясь, что они Джеваншира друзья,

Принимали с почтеньем его назиданья.

И в гордыне забыли, что, люди, мы прах,

Что во власти господней и счастья и беды.

Бога мы прогневили, погрязнув в грехах,

И правителя нашего смерти он предал.

Ангел, что охранял его душу и плоть,

От него отдалясь, нас обрек на страданье.

В горький час отвратился от князя господь,

Оставляя насильникам на поруганье.

Лицемер потаенно свой меч навострил,

К убиенью коварно готовясь заране,

И смертельный удар Джеваншира сразил —

Темной ночью погиб он, как моавитяне.

Джеваншир, надо всеми возвысился ты.

Исходили завистники злобой безмерной.

Ты убит был тайком средь ночной темноты,

Ты скончался, израненный немилосердно.

Солнце вмиг изменило извечный свой путь,

Лишь вошла злая смерть в государеву грудь.

Пусть убийца его остается живым,

Пусть он будет для всех ненавистен и страшен.

Птицы певчие пусть не щебечут над ним,

Пусть лишь черные вороны крыльями машут.

Звери хищные пусть поджидают его,

Пусть вовек не найдет он ночлега под крышей.

Пламя Ирода пусть настигает его,

Пусть его пожирают и черви и мыши.

Пусть огонь пожирает его, разгорясь,

Пусть убийцу ничто не спасет от заразы,

И рука, что на славу земли поднялась,

Пусть покроется струпьями смрадной проказы.

Пусть в презренного жабы вливают свой яд,

По ночам пусть с убийцею змеи грешат.

Пусть умрет окаянный, терзаясь жестоко,

Будь он проклят, исчадие зла и порока!

Наш водитель, наш кормчий, наш князь Дшеваншир,

Посмотри, что с твоими сиротами стало.

Разум твой озарял наш неправедный мир,

Нас отвага твоя от беды ограждала.

Как жемчужины, с уст обронял ты слова,

И блистал ты отвагой, носитель величья,

Ото сна пробуждался детенышем льва,

Расправлялся с трусливою утренней дичью.

И разбрасывал кромки овечьих ушей,

Славя господа истовой жертвой своей.

Как ловец, был ты ловче других и смелей,

Сокола твои были всех прочих быстрее,

Ты и спящий мудрее был прочих людей

И во сне управлял колесницей Арея.

Ты лишь взглядом единым умел отличать

Мудреца от глупца и героя от труса.

Нисходила обильно к тебе благодать,

Как священная кровь из ребра Иисуса.

Ты при жизни божественной притчею стал.

Дух бессмертья над смертным тобою витал.

Мир был светел, но темень взяла его в плен,

Как, лишенным тебя, нам поверить в удачу?

В опустевшей стране я потомков сирен,

А не страусов стаи сегодня оплачу.

Сколько дней и недель, сколько б лет ни прошло,

Мы не сможем забыть о великой утрате.

И тебя погубившее черное зло

Тяготеет над нами как бремя проклятья.

Ты, наш пастырь великий, был светел, как день.

Без тебя нам во тьме никуда не пробиться.

И ложится на наши угрюмые лица,

Словно пыль на дороги, бесславия тень.

Буду вечно взирать я на трон опустевший,

Бесконечно в мученьях рыдать, безутешный.

Слезы нас ослепляют, померкнул наш свет,

Перед нами путей утешения нет.

Только пламень печали, любовью зажженный,

Не погаснет в сердцах безутешных друзей.

Нам дымиться бы, как фимиам благовонный,

Чтоб сгореть без следа на могиле твоей.

Ибо здесь без тебя все темно и туманно.

Нашей светлой надеждою был ты один.

Пред тобой прояснялись вершины Ливана,

Волны бурные Тивериадских глубин.

Если ты, наш заступник, не жил бы на свете,

Пред врагами давно бы мы пали без сил.

Без тебя одолел бы нас северный ветер,

Гунн жестокий гранаты бы наши срубил.

Без тебя опускаются руки в бессильи.

Тьма сгущается, нам не дождаться зари.

Покрываются брачные комнаты пылью,

Облачаются в траур земные цари.

Даже тем, кто короной увенчан по праву,

Мишура золотая теперь не нужна.

Тщатся сбросить владыки презренную славу

Ибо суетность славы им стала ясна.

Всем уйти суждено, никому не остаться,

Нам одно лишь даровано счастье судьбой:

Слезы лить по тебе, по тебе убиваться,

Лечь в могилу когда-нибудь рядом с тобой.

[Шалапунька]

На трех языках: грабар, ашхарабар и русский.

Ողբքի մահն Ջեւանիշիրի մեծի իշխանի

Աստուածային բանին արուեստաւոր հոգի,

Յօրինեա՜ իմաստիւ զտխրական երգմունս,

Զի սգալի ձայնիւ անդադար ողբասցուք,

Ի վերայ դժնդակ կորստեանս մերոյ:

Բեկումն մեծ, որ եղեւ արեւելից աշխարհիս,

Եւ աղաղակ կործանման հնչեաց ընդ երկիր.

Ազգք եւ ազինք լուիցեն զբարբառս իմ

Եւ երկրածինքս ամենայն ողբասցեն ընդ իս:

Գլորեցաւ վէմն կենդանի եւ հզօր,

Եւ պարիսպն ամրութեան խորտակեցաւ.

Աշտարակն բանաւոր տապալեցաւ.

Եւ ցանկն շինութեան խրամատեալ քակտեցաւ:

Դարձաւ ի դառնութիւն խաղաղութիւն ,եր,

Եւ դրունք հինից տեղասցին ի մեզ.

Զի մեծասքանչ տէրութիւնն կործանեցաւ,

Եւ հրաշալի պետութեանն շիջաւ ճառագայթ:

Երկին հասին ի վերայ մեր անէծք,

Զորս կանխագոյն սպառնայր Եսայի մարգարէն,

Զի զաւուրս տօնի տէրունեան նշանին

Դարձուցին մեզ ի սուգ եւ ի լալիւն դառնութեան:

Զանգիւտ կորստեան փորեցին խորխորատ,

Զի հովիւն բարի ընկլուզեսցին ի նա.

Հոգի մոլորութեան շնչեաց ի նոսա,

Եւ ի նանիր թաքուցին զորոգայթն մահու:

Էր նստեալ որպէս զառիւծ ի մորւոջ,

Եւ լռեալ` ի նմանէն սարսէին թշնամիք.

Տեարք տոհմից եւ իշխանք ամենայն:

Երկիւղիւ եւ սիրով հնազանդէին նմա:

Ընդ ամենայն երկիր ել համբաւ նորա,

Եւ ի ծագս աշխարհի ծաւալեցաւ անուն նորա,

Զի զհնարիմաց զօրութիւն նորա եւ զհանճարեղ իմաստն

Հանդիսաւոր հնչմամբ գովեցին տիեզերք:

Թագաւորն Յունաց եւ իշխանն հարաւոյ

Տենչանօք խնդրէին տեսանել զտէրն.

Եւ յոգնամեծար ողջունիւ ընդունէին.

Եւ փառօք պսակեալ պատուէին մեծապէս:

Ժամանեցին առժամայն չարիքն մեր,

Եւ զանզեղջ մոլորութիւնն յանդիմանեաց.

Բարկացուցաք զարարիչն գործովք մերովք,

Եւ մատնեաց ի կորուստ զնախագահ տէրութիւնն:

Ի բաց մեկնեցան ի նմանէ պահապանքն,

Եւ օգնութիւնք վարնայինք հրաժարեցան ի նմանէ.

Զի տէր հեռացաւ յաւուրն չարի

Եւ եթող զնա ի կոխան ժանտից:

Լարեաց զաղեղն իւր բանսարկու թշնամին,

Եւ սրեաց որպէս զսուր զնենգիչ սիրոյն.

Չարչարար խոցոցտմամբ հասոյց ի վերայ,

Որպէս յազգին Մովաբու ի գիշերի սատակումն:

Խարդաւանող խորհրդովք տարեալ մեկուսի,

Եւ անողորմ խոցոցտմամբ վիրաւորեաց զվեհազնն:

Խրոխտէին դու ի վերայ ազգաց տիեզերաց,

Եւ խորագոյն խոցէիր, որք զքեզ արթնացուցանէին:

Իսկ արդ դարձաւ արփին յայլ ճանապարհ,

Եւ խիզախեցին ի վերայ քո որդիք ծառայիցդ:

Ծնունդ չար, որ մեղաւ նմա

Եւ որդի անօրէնութեան, որ չարչարեաց զնա.

Անիծիւք պարուրեալ գնասցէ ընդ երկիր,

Եւ Կայենի երերմամբն վարանալ շրջեսցի:

Կապեսցին շաւիղք փախստեան նորա,

Եւ թռչունք երկնից ճախրեսցին ի վերայ նորա.

Ագռաւք ձորոց սլասցին ի նա,

Եւ գազանք վայրի սպասեսցեն նմա:

Հուրն Հերովդի առաքեսցի նմա,

Եւ ծնցնի ի նմա որդունք ե մունք.

Աղեկէզ տոչորմունք բորբոքեալ ի նմա`

Կերիցեն առժամայն զտիրասպան մարմին նորա:

Ձեռն որ ձգեցաւ ի սպանանէլ զտէրն,

Եւ ոտք, որ կոխեցին զհրաշագեղ պատկերն,

Ուրկածին ախտիւն եռացմամբ զօսացեալ`

Յարեսցին ի նա ցեցք չարակեղ խոցոտմամբ:

Ղօղեալ հանգիցէ ընդ հովանեաւ դժնկի

Եւ կորիւնք իժից մեղիցեն նմա.

Թոյնք քարբից հեղցին զնովաւ,

Եւ սաստկագոյն ուռուցմամբ հերձցեն զնա:

Ճրագ ճշմարիտ խաղաղութեան էր նա մեր

Եւ նաւապետ ցածուցիչ խռովութեան ալեաց,

Անձն քաջին Ջուանշիրի,

Որ զամենայն գերչաց փարատէր զլյուզմունս:

Մարգարատաշարք էին յեռեալ բանք բերանոյ նորա,

Եւ ի մաքրափայլ կեանք վարուց նորին:

Յառնէր ի քնոյ իբրեւ զկորիւն առիւծուց`

Ուծեալ զայգուն յափշտակէր եւ զբլթակս ոչխարաց բաշխէր:

Նիրհէր ի մարմին, այլ հոգւոյն արթնութեամբ

Վարէր զկառս զԱրէսի ի մէջ աստեղցան,

Քաջութեամբ` բերելով զուշիմութեան ծաղիկն:

Շնորհք աստուածապաշտութեան

Յորդահոս շարժմամբ ի կայլակաց կողիցն Յիսուսի.

Ծոց ծովասարաս զհոգւոյն առակ եղեալ

Յանուշիցն արտահոսէր յախորժացն

Հոտոտելաց զհոտ անմահութեան:

Ողբք են ինձ արդեն ոչ հաւերժահարսիցն

Եւ տարմի ջայլեմանց.

Այլ զորդւոցն համբարուց կոծ կսկծագին

Առ զատեալ մնացելոցդ քաղաք մենացեալ:

Չթուեսցին յամս յամանակաց աւուրք դառնաբեր,

Յորում առթեցաւ մահ քո ցաւաբեր.

Եւ չարեօք չորասցի, որ զքեզ չարչարեացն:

Պայծառ քո արփին էր մեզ լոյս անմուտ,

Ո՜ հ թէ զինչ գիշեր խաւար թխպահոծ

Եւ մարմին անլոյս զդէմ քո մեզ կալաւ`

Անփարատ ստուեր զքոյայնօքս արկեալ:

Ջեռնում յիրաւի, տագնապեալ այրիմ`

Մինչ զաթոռ քո բարձրագահ ունայն քեւ հայիմ:

Ռահ մխիթարութեան գնացք քո փակեաց,

Ուստի վշտագին վիրօք աչք իմ

Ծորեն յար զաղբիւրս արտասուաց:

Սիրով քո այրին սիրելիք քոյին.

Եւ զսէր քո անմոռաց ի մտի ունին.

Ո՜ հ, թէ խունկ անուշութեան

Բուրեալ լինէաք քո գերեզմանին:

Վերացաւ մեր թագ, վերացաւ աթոռ.

Եւ փառքս վայելչութեան ընդ քեզ թաղեցաւ:

Տիբերիական ծոցք Լիբանոս լերամբք

Յագուրդ առնուին քեւ ի տես միակի

Ակամբ կալեալ զօձիսն հողմոյն հիւսւսոյ

Զքեզ միշտ խնդրեն`առ ոչ երեւելդ

Տապարաւ Հոնաց զկոտորումն նռնենեաց առնեն:

Րամք թագաւորաց քեւ սուգ զգեցան.

Առագաստք հարսնաց խիստ փոշոտեցան:

Ցաւին ե ցաւին եւ դառն արտասուեն,

Իւսեալ տառապին.

Զերթ ձագամեռ հաւ յանապատ նստին:

Փութան մերկամալ զայս փառք անարգեալ.

Քեւ զսնոտութիւն նորին նոր ուսեալ,

Տէ չունի երբեք ումեք աստ մնալ:

Քաղցր էր զայս ասել եւս եւ միշտ հեծել,

Բայց քաղցրագոյն եւս ընդ քեզ մեռանել:

[Шалапунька]

Մեծ իշխան Ջիվանշիրի մահվան ողբերգը

Աստվածային խոսքի շնորհատուր հոգի,

Դե հորինիր ողբի իմաստալի երգեր,

Զի սգալի ձայնով ողբի ու մորմոքի

Դժնի կորուստն ենք մեր սգում մենք կարեվեր:

Բեկումն Արևելից - մեծ կործանումն այն սև-

Ողջ երկիրը լցրեց աղաղակով հավետ,

Ազգեր, ցեղերն ամեն թող իմ խոսքը լսեն,

Երկրածիններն ամեն թող ողբ ասեն ինձ հետ:

Գլորվեց մեր վեմը` կենդանի և հզոր,

Եվ պարիսպներն ամուր իսպառ խորտակվեցին,

Տապալվեց և փլվեց Աշտարակը խոսող,

Եւ շինության կապերն ամեն բզկտվեցին:

Դարձավ թույն ու լեղի մեր խաղաղ կյանքին, ավա՜ ղ,

Եվ ավազակ ցեղեր տեղացին մեզ վրա,

Կործանվեց երկիրը մեծասքանչ ու խաղաղ,

Հանգավ մեծ տերության ջահը այն հուրհրան:

Եկան, վրա հասան մեզ անեծքներն այն չար,

Որով սպառնում էր Եսայի մարգարեն,

Զի տոնական օրով Տերունական խաչի

Սուգն ու արցունքն աղի լոկ մեզ բաժին հասավ:

Զետեղեցին անհետ կորստյան խոր փոսեր,

Որ հովիվին բարի անդունդները նետեն,

Մոլորության հոգուց առան զազիր դասեր`

Մահու որոգայթներ լուռ լարելով մոր դեմ:

Էնպես էր նա նստած` առյուծն էր իր գահին,

Թշնամիներն իր դեմ սարսում եին լալկված,

Եվ իշխաններն ամեն, տոհմատերերը հին

Խոնարհ էին նրան` սիրով գլխահակված:

Ընկավ երկիրն ամբողջ նրա համբավը մեծ,

Եվ աշխարհներ թևեց լույս անունը նրա,

Նրա միտքը ուժեղ և հանճարը գովեց

Տիեզերքը համայն` երկրագնդի վրա:

Թագավորը հունաց և հարավի արքան

Տենչում էին տեսնել իրենց մեծ իշխանին,

Ընդունելով նրան խոնարհությամբ այնքան,

Փառք ու պատիվներով միշտ պսակում էին:

Ժանտատեսիլ թափվեց մեր գլխին մութ չարիք,

Անզեղջ հանդիմանանք` մոլորության պահին,

Մենք բարկացրինք Աստծուն - պատգամները չարինք-

Նա կորստյան մատնեց երկրի նախագաին:

Իսպաո անհետացան պաշտպանները նրա,

Եվ նա զրկվեց անգամ վերին օդնութկունից`

Երբ որ տերը լքեց նրան երկրի վրա,

Թողնելով, որ լլկվի ժանտագործի թույնից:

Լարեց իր աղեղը թշնամին բանսարկու,

Նենգությունը սրեց` ինչպես սուրն են սրում,

Իջավ նրա վրա խոցոտմամբ ահարկու.

Ոնց Մովաբի ցեղը ջնջվեց մի գիշերում:

Խարդախ մի խորհրդով նրան տարավ թաքուն

Եվ խոցոտեց անխիղճ այդ վեհագոյն մարդուն:

Խրոխտ էիր դու միշտ համայն ազգերի մեջ

Եվ քեզ արթնացնողին դարձնում էիր գերիդ,

Հիմա արեգակը փոխեց ընթացքն անշեջ,

Եվ ի վեր ելան քո դեմ որդիք ծառաներիդ:

Ծնունդն այն ոճրապարտ, մեվավորը այն նենգ,

Անօրենի որդին, որ չարչարեց նրան,

Թով անեծքով պատած գետնի տակը անցնի,

Կայենի պես մոլոր շրջի երկրի վրա:

Կապվեն թող ճամփեքը, որով պիտի փախչի,

Երկնի գիշակները գլխին թող պտտվեն,

Ագռավները թող գան նրա լեշի կանչին,

Վայրի գազանները նրանով թող բտվեն:

Հերովդեսի հրով թող կործանվի նա էլ,

Թող որդեր ու մկներ մարմնի մեջ ծնվեն,

Թող աղեկեզ ցավերն անդուլ բորբոքվելով,

Իր տիրապան մարմինն անեն ծվեն-ծվեն:

Ձեռքն այն, որ մեկնվեց և տիրասպան դարձավ,

Այն ոտքը, որ կոխեց պատկերն հրաշագեղ,

Եռբորածին ախտով թող բռնվեն ի ցավ

Եվ ցեցերին դառնան բնակարան ու կեր:

Ղողված, թող դժնիկի հովհանու տակ հանգչի,

Եվ իժերի ձագեր թող քրքրեն նրան,

Թող քարաբ օձի թույնը հեղի մարմինն ամբողջ

Ուռուցքներ ու ճաքեր մաշկի վրա եռան:

Ճրագն էր ճշմարիտ նա մեր խաղաղության,

Ալյաց ընդվզումը մեղմող մեծ նավապետ,

Այդպիսին էր խիզախ անձը Ջիվանշիրի,

Որ ոսոխն սանձում ու շպրտում էր ետ:

Մարգարտաշար էին լեզվին եռում,

Մաքրափայլ էր կյանկը, վարքը` լուսամեծար,

Արթնանում էր իբրև առյուծասիրտ կորյուն,

Որս էր հափշտակում և բաժանում մարդկանց:

Նիրհող մարմնի մեջ միշտ արդուն էր հոգին,

Եվ Արեսի կառքը քշում էր աստղերի մեջ`

Ուշիմության վարդը բերելով իր ձեռքին.

Շնորհքն էին դրանք Աստծո պաշտամունքի,

Որ կայլակում էին Քրիստոսի կողմից,

Իր ծովակերպ ծոցը, ինչպես որ Սուրբ Հոգին,

Անուշահոտ բույր էր արձքկում իր խոսքից`

Անմահության հոտեր տալով ռունգ ու քիմքին:

Ողբերն ինձ համար էլ ջրի փերիների

Կամ ջայլամաց տարմի

Ողբ չեն, այլ մայրերի կսկծագույն կոծյուն

Առ մենավոր քաղաքն` ավեր, որդեկերույս:

Չհիշվեն և գուցե օրերն այս դառնաբեր,

Որոնց մեջ կատարվեց քո մահը ցավաբեր. -

Բայց չարով թող չորվեն տանջողները քո չար:

Պայծառ քո արևը լույս էր անշիջելի.-

Ո՜հ, ի՜նճ սև գիշերվա խավար էր թխպահոծ,

Ծածկեց մարմինն անլույս քո դեմքն անջնջելի

Եվ անփարատ ստվեր նա մեզ վրա նետեց:

Ջերմախտով տառապում, այրվում եմ հիրավի`

Երբ նայում եմ թափուր պատկերին քո գահի:

Ռազմիկ էիր դու քաջ, և երթդ դադարեց,

Ուստի` իմ աչքերը - կսկծագին վերքեր -

Դարձել են արցունքի աղբյուրներ վշտամեծ:

Սիրելիները քո այրվում հազարակի

Եվ հիշում են ողբով սերը քո անմոռաց.

Ո՜հ, թե կարենայինք պոխվել անուշ խնկի

Եվ ծխալով բուրել գերեզմանիդ վրա:

Վերացավ մեր թագը, աթոռը վերացավ.

Քեզ հետ փառքը մեր վեհ սև հողի գիրկն անցավ:

Տիբերական ծովը, լեռները Լիբանանի

Հագուրդ էին առնում քո` միակիդ տեսքից,

Հիմա` աչքը օձին հյուսիսային հողմի,

Քեզ են փնտրում: Չկաս: Ծառերը կտրատվում,

Նռներն են արյունում հոնաց տապարներց:

Րամք փեսայոց, ավա՜ղ, երա՜մ-երա՜մ-երա՜մ

Փեսաներին պատեց սուգը չարաբաստիկ.

Հարսների առագաստը փոշոտվել է սաստիկ:

Ցավում են, ա՜խ, ցավում դառը արտասուքով.

Հյուծվելով տառապում են`

Ոնց ձագամեռ հավքեր` անապատում սգո:

Փառքից այս անարգյալ շտապում են փրկվել.

Զի քո մահով տեսան իմաստն ունայնության,

Թե` մեզանից ոչ ոք չի մնալու այստեղ:

Քաղցր է կրկին ողբալ և արտասուք վաթել,

Բայց ավելի քաղցր է քեզ հետ հողը մտնել:

[Шалапунька]

Плачь на смерть великого князя Джеваншира

О всеведущий дух, ниспошли благодать,

Дай мне силы на песню, на плач, на проклятье,

Разумение дай, чтобы внятно сказать

Слово скорбное о невозвратной утрате!

Горе тяжкое плакать заставило нас,

Стон печали над нами пронесся, как пламя,

Пусть все сущее в мире услышит наш глас,

Все живущее слезы прольет вместе с нами.

Нас стена защищала, но пала стена,

Скалы, нас укрывающие, ныне разбиты.

Нам светила луна, закатилась луна,

Слово твердое рухнуло, нет нам защиты.

Мы не ждали беды, но пришла к нам беда.

Власть добра и надежд победило безвластье.

Свет чудесного царство угас навсегда,

Счастья сад превратился в пустыню несчастья.

Это беды и горести нашего края,

Может, те, что предрек многомудрый Исайя,

Ибо светлого крестовоздвижения день

Омрачила беда и страдания тень.

И грядущее тало темно и безвестно,

И дух вражды и безверья туманит наш путь.

Нечестивые вырыли темную бездну,

Чтобы нашего пастыря в бездну столкнуть.

Словно лев, был он грозен, не будучи злым,

Для старейшин родов был опорой и властью,

Ликовали друзья от любви и счастья,

И от страха враги замирали пред ним.

Был он первым по мужеству и по уму.

К самым дальним пределам неслась его слава,

Поклониться спешили соседи ему,

Восхваляли его все края и державы.

Даже греческий царь, даже юга князья

Домогались с властителем нашим свиданья,

Принимали с почтеньем его назиданья.

И в гордыне забыли, что, люди, мы прах,

Что во власти господней и счастья и беды.

Бога мы прогневали, погрязнув в грехах,

И правителя нашего смерти он предал.

Ангел, что охранял его душу и плоть,

От него отдаляясь, нас обрек на страданье,

В горький час отвратился на князя господь,

Оставляя насильникам на поруганье.

Лицемер потаенно свой меч навострил,

К убиенью коварно готовясь заранее

И смертельный удар Джевншира сразил -

Темной ночью погиб он, как моавитяне.

Джеваншир, надо всеми возвысился ты.

Исходили завистники злобной безмерной.

Ты убит был тайком средь ночной темноты,

Ты скончался, израненный немилосердно.

Солнце вмиг изменило извечный свой путь,

Лишь вошла злая смерть в государству грудь.

Пусть убийца его остается живым,

Пусть он будет для всех ненавистен и страшен.

Птицы певчие пусть не щебечут над ним,

Пусть лишь черные вороны крыльями машут.

Звери хищные пусть поджидают его,

Пусть вовек не найдет он ночлега под крышей.

Пламя Ирода пусть настигает его,

Пусть его пожирают и черви и мыши.

Пусть огонь пожирает его, разгораясь,

Пусть убийцу ничто не спасет от заразы,

И рука, что на славу земли поднялась,

Пусть покроется струпьями смрадной проказы.

Пусть в презренного жабы вливают свой яд,

По ночам пусть с убийцею змеи грешат.

Пусть умрет окаянный, терзаясь жестоко,

Будь он проклят, исчадие зла и порока!

Наш водитель, наш кормчий, наш князь Джеваншир,

Посмотри, что с твоими сиротами стало.

Разум твой озарял наш неправедный мир,

Нас отвага твоя от беды ограждала.

Как жемчужины, с уст обронял ты слова,

И блистал ты отвагой, носитель величья,

Ото сная пробуждался детенышем льва,

Расправлялся с трусливою утренней дичью.

И разбрасывал кромки овечьих ушей,

Славя Господа истовой жертвой своей.

Как ловец, ты был ловче других и смелей,

Сокола твои были всех прочих быстрее,

Ты и спящий мудрее был прочих людей

И во сне управлял колесницей Арея.

Ты лишь взглядом единым умел отличать

Мудреца от глупца и героя от труса.

Нисходила обильно к тебе благодать

Как священная кровь из ребра Иисуса.

Ты при жизни божественной притчею стал.

Дух бессмертья над смертным тобой витал.

Мир был светел, но темень взяла его в плен,

Как, лишенным тебя, нам поверить в удачу?

В опустевшей стране я потомков сирен,

А не страусов стаи сегодня оплачу.

Сколько дней и недель, сколько б лет не прошло,

Мы не сможем забыть о великой утрате.

И тебя погубившее черное зло

Тяготеет над нами как бремя проклятья.

Ты наш пастырь великий, был светел, как день.

Без тебя нам во тьме никуда не пробираться.

И ложится наши угрюмые лица,

Словно пыль на дороги, бесславная тень.

Буду вечно взирать я на трон опустевший,

Бесконечно в мученьях рыдать, безутешный.

Слезы нас ослепляют, померкнул наш свет,

Перед нами путей утешения нет.

Только пламень печали любовью зажженный

Не погаснет в сердцах безутешных друзей.

Нам дымиться бы, как фимиам благовонный,

Чтоб сгореть без следа на могиле твоей.

Ибо здесь без тебя все темно и туманно.

Нашей светлой надеждою был ты один.

Пред тобой прояснились вершины Ливана,

Волны бурные тивериадских глубин.

Если ты, наш заступник, не жил бы на свете,

Пред врагами давно бы мы пали без сил.

Без тебя одолел бы нас северный ветер,

Гунн жестокий гранаты бы наши срубил.

Без тебя опускаются руки в бессилье.

Тьма сгущается, нам не дожидаться зари.

Покрываются брачные комнаты пылью,

Облачаются в траур земные цари.

Даже тем, кто коронной увенчан по праву,

Мишура золотая теперь не нужна.

Тщатся сбросить владыки презренную славу,

Ибо суетность славы нам стала ясна.

Всем уйти суждено, никому не остаться.

Нам одно лишь даровано счастье судьбой:

Слезы лить по тебе, по тебе убиваться,

Лечь в могилу когда-нибудь рядом с тобой.