Հովհաննես Իմաստասեր

[Satenik]

ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ ՍԱՐԿԱԻԱԳԻ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐԻ ԵԻ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ԱՍԱՑԵԱԼ ԲԱՆ ԻՄԱՍՏՈՒԹԵԱՆ Ի ՊԱՏՃԱՌՍ ԶԲՕՍԱՆԱՑ ԱՌ ՁԱԳՆ ՈՐ ԶԱՂՕԹԱՆՈՑԱԻ ՆՈՐԱ ՃՌՈՒՈՂԵՐ ՔԱՂՑՐԱՁԱՅՆ ՈՐ ԿՈՉԻ ՍԱՐԵԿ

Արթուն և զուարթուն թըռչուն հըսկող և բարբառող,

Անդառասէր միայնակեաց և ձեռնընդել համբուրասէր,

Կանչող և կարկաչող, ճճուող ձայնիւ պաշտօնասէր,

Արդ` ե'կ ինձ մերձ ի գովութիւն, զի արարչին փառք մեծասցին,

Մեծն ի փոքուդ քարոզեսցի և քաջ արուեստըն ծանիցի:

Ազգաւ թըռչուն մեզ թևաւոր, ի ջուրց բըղխեալ ընդ հոմասեռս,

Բայց տեսակաւ դու անջատեալ ընդ փանաքիս և աննըշանս.

Ի նոյնսըդ յամրաշարժ և զի գեղով անվայելուչ,

Ըստ հասակի յոյժ անարգիկ և յօդայինս վերջադասեալ,

Աղքատ և անհամբար ընդ այլսն և դու ես կոչեցեալ,

Անհոգ և անարար, որպէս ուսաք ի Քրիստոսէ.

Այլ ըստ անձին ես քաջավարժ, բոլոր մասամբ անձնականաւդ,

Խոհեմ և ողջախոհ, իրաւացի և քաջասիրտ.

Իսկ արուեստիւ դու երաժիշտ ամենահնար, անվարդապետ.

Ինքնաբաւ և ինքնուսումըն, վայրաբնակ և անքաղաք,

Անմերձ և մերձաւոր, ուրախարար լըսասիրաց,

Քաղցրաձայն դաշնակաւոր` որպէս կարծեմ ըստ արուեստիդ,

Սաստիկախօս և հարթավանկ, խանդաղատող և ողբերգակ,

Հրամայող և ողոքող, ըզխրատականըս ներադրող,

Սպառնացող և հեզախօս, գըգուող, կոչող և հրաժարող,

Կականող և ձայնարկու, յոյժ խընդացող և զուարճացեալ:

Արդ գիշերըն քեզ ի տիւ, և խաւարն որպէս ըզլոյս,

Տքնասէր, մշտապաշտօն, անմարմնոցըն սարասի,

Յոժարախորժ յաշխատութիւն և վաստակօքըն հանգուցեալ,

Պիտոյիւք ողագունիւք իբր անճաշակ մարմին լըցեալ,

Նըւագօքըն կերակրեալ որպէս ունող զայն զօրութիւն,

Պարպեալ միայն երգոց ընդ գերակայսըն կենդանիս:

Անգիր օրէնք ես միանձանց և կըշտամբիչ հեղգացելոց

Ոչ միով, այլ յոլովիւք, որպէս տեսաք ի նախերգեալսդ:

Ո՜վ պարող դու անձանձիր և կաքաւիչ յոգնանուագ,

Աննշան երևելի, և անպատիւ փառաւորեալ.

Սքանչելի ի քեզ խորհուրդ, որոնց ընրեաց տէր յաշխարհէ.

Բայց չառեր դու զօրութիւն, որով դիւրաւ խօսին լեզուք.

Ոչ մըտեր ի վերնատունն ընդ հրաւիրեալսըն յաւետիսն.

Արդ ուստի՞ իցէ քեզ խօսել յայլալեզուս և յընտանիս.

Ե'կ ուսո' ինձ զի ծանեայց կիսակատար իմաստակիս.

Մի պատճառեր զանբանութիւն դու յօդաձայնըդ վերծանող.

Այնօդ ձայնիւ վարդապետեա, և ըստացիր զիս աշակերտ.

Զի հատուցից քեզ փոխարէն ընդ ուսելոյ իմաստութեանն,

Արձակեալ քեզ ներբողեան թողից ըզկնի անապական,

Առ հանդերձեալըն ժամանակ անջնջելի քաջայարմար,

Յորդորականս և վայելուչս, յորմէ օգտին իմաստնացեալքն:

շարունակելի

[Satenik]

շարունակություն

Ձագն պատասխանէ:

Ահա լուայ և գիտացի, զոր իմացար և խօսեցար:

Այժմ հրամայես և մեզ պատմել 'ստ որում ունիս ի քեզ իմաստս,

Ըստ այսպիսում յեղանակի, որ ասել գայ ի կարգի,

Անխոտոր և անսայթաք, թէպէտ անբաւ է զոր թողում:

Ո'չ մեղայ, ո'չ մահացայ, ո'չ կորուսի զոր ընկալայ.

զԱւանդըն պահեցի և տուգանաց ոչ ըզգացի.

Չշինեցի ես աշտարակ, զի յոգնակի դարձեալ մեղայց,

Կամ ընկալայց ըզպատուհաս նըմանապէս բանաւորացդ.

Միոյ շրթան և բարբառոյ, բազմատեսակ բաժանելոյ,

ըզՉար կամացըն միութիւն այնու այնու ի բաց անջատելոյ.

Զի և բազմացն է միութիւն, նըմանապէս պարսաւելի,

Փոխադարձել յոչ բնաւոր, ըստ մեղանացն շահեցման:

Արդ կացի ի բնականին, որոյ պարգևն է յայտնութիւն:

Որ ի լրման ժամանակաց ընծայեցաւ փոքու հօտին.

Ընձեռեցաւ նոցա բազում, զի կոչեսցին բազումքն ի մի.

զՈր միովըն կորուսին՝ հակառակօքըն շահեսցին.

Որպէս և այլ տնտեսականքն, որով կեցաք ի մահուանէ.

ըզՄետս որոգայթից ընդդիմակօք սըխալանացն:

շարունակելի

[andrej1804]

МУДРАЯ БЕСЕДА, КОТОРУЮ ВЕЛ В ЧАС ПРОГУЛКИ ФИЛОСОФ ОВАНЕС САРКАВАГ С ПТИЦЕЙ, ИМЕНУЕМОЙ ПЕРЕСМЕШНИК

(Перевод Н. Гребнева)

Отрывки

О птица, птица божия, скрываемая чащею,

Недремлющая, бдящая под веткою в тени,

То весело поющая, то жалобно молящая,

Хвалу во славу господа с моей соедини!

Ты здесь, лесолюбивая отшельница всесветная,

Живешь, не зная зависти, всех равно возлюбя.

Среди великих малая, средь малых неприметная,

Но могут и великие учиться у тебя.

Среди великих малая, средь малых невеликая,

Но лучше нас понявшая, что в мире все — тщета.

Беспечна, незапаслива, на ветку с ветки прыгая,

Живешь во славу господа — спасителя Христа!

Искусна в песнопении, ты сладко заливаешься.

К тебе не прикасаются ни суета, ни ложь.

Зовешь ли ты кого-нибудь, клянешься ль, отрекаешься,

Ликуешь или каешься,— ты день и ночь поешь.

Ты, дух не осквернявшая и плотью не грешащая,

Вовеки не вкусившая запретного плода,

В заботах неусыпная, всегда к трудам спешащая,

И днем и в ночь безлунную — тебе светло всегда.

Пример святым отшельникам, укор живущим в праздности,

Ты недоступна лености, к злословью не склонна.

Певунья многогласная в своей однообразности,

Ты величава в скромности, в величии скромна.

Одним — способность пения, другим же дар молчания

Дал бог по справедливости, дал в меру наших сил.

Хоть не была ты в горнице на благовествовании,

Разноязыким пением тебя он одарил.

Мудрец из неудачливых, не преуспевший в пении,

Прошу — меня, смиренного, в ученики возьми!

Как плату за учение, создам я сочинение,

Что навсегда останется, читаемо людьми.

Ответ птицы, именуемой пересмешник

Что было мне подарено, в грехе я не утратила.

Не сорвала я с дерева плодов добра и зла.

Я избежала страшного возмездья и проклятия,

Ни башен я не строила, ни бога не кляла.

Горды своею мудростью, грешили вы надменностью,

Один язык дробили вы на сотни языков.

Грешили вы гордынею, не знали вы смиренности

И с каждым шагом множили число своих грехов.

В своих чертогах каменных отмеченные скверною,

Природу невзлюбили вы, и ваша в том вина.

Я ж, птица, от рождения была природе верною,—

За верность откровеньями ее награждена.

Вы как единство созданы, но противоборением

Разобщены вы, смертные, на множество частей.

А мы, созданья малые, велики единением,

Спастись нам помогающим от пагубных сетей.

Философ оправдывает ответы птицы, именуемой пересмешник, и проявляет к ней снисходительность

В суровом осуждении права ты, птица, может быть.

Хотя он и загадочен, нам мир природы мил.

Но, грешных от рождения и прегрешенья множащих,

Нас от природы истинной создатель отдалил.

О птица, птица божия, твое мы слышим пение.

Перед твоею песнею ничтожна песнь моя.

Но звучным щебетанием, суровым осуждением

Мешаешь размышлениям о тайнах бытия.

Смущаешь ты укорами покой мой, птица малая,

В минуту обретения душою высших благ.

Ты в строгом обличении все, чем грешил, бывало, я,

Склонна преувеличивать, как будто я — твой враг.

Я трачу дни короткие на обретенье мудрости,

Ищу пути, которые предначертал творец.

Зачем же дух мой алчущий ты обвиняешь в скудости?

Тобою оклеветанный, не враг я, но истец,

И как истцу пристало мне порочить обвиненного,

Скажи: коль, птица певчая, сродни ты соловью,

Что не поешь в пустыне ты, от мира отрешенная,

А средь людей построила ты келию свою?

Искусники великие: Орфей — певец из Фракии,

И Арион прославленный, и Амфион из Фив,

Хоть пели восхитительно, но признаю, однако, я,

Что птичье пенье сладостней в тиши лесов и нив.

У всех твоих сородичей есть мастерство врожденное,

Да и тебе такое же природою дано,

Но что ж ты лес покинула и, чем-то привлеченная,

Мое жилье приметила и здесь кружишь давно?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Философу, обвиняя, отвечает птица, именуемая пересмешник

Постигший мудрость многую, напрасно ты винишь меня,

От века мы — исконные владетели земли.

А вы, созданья высшие, но все ж владыки пришлые,

За грех из рая изгнанны, на землю вы пришли.

Земля сия бескрайная нам отдана в наследие,

Чтоб жили и плодились мы, не ждя иных наград.

А вы, желая многого, утратили последнее,

На небеса позарившись, вы заслужили ад!

Разбогатеть мечтали вы, да стали духом нищие,

Попрали слово божие, низвергнуты во прах.

Попали в преисподнюю, как ни стремились к высшему,

Идя за искусителем, погрязли вы в грехах.

Братоубийцы злобные, ходить вам неприкаянным,

И не услышат ангелы ваш вопиющий глас.

Вы, люди, слуги божий, роптали на Хозяина,

И, слуги ваши кроткие, мы обличаем вас,

Наказанным изгнанием за вашу суть лукавую,

Вам с нами жить, с безгрешными, и ныне и всегда.

Отвергшим пищу чистую, вам пищу есть кровавую,

У нас обитель общая и общая беда,

Рассудком наделенные, стоящие над безднами,

Вы поминутно множимым грехом осквернены.

За ваши прегрешения мы — твари бессловесные,

Созданья неразумные страдаем без вины!

За ваши прегрешения, невыполненье должного,

Созданья бессловесные, мы горестно живем.

Нет лекаря искусного, и крова нет надежного,

И нашу пищу скудную находим мы с трудом.

Познали мы лишения за ваши прегрешения.

Вы землю нашу заняли, за грех сюда попав.

Ничтожны ваши доводы и ложны обвинения,

Ответствуй же по совести — кто виноват, кто прав?

Сопоставление двух речей и признание философом своего поражения

Ты поразила мудростью сужденья непреложного,

Искусно ты оспорила все вымыслы тщеты.

И, мудреца ничтожного, меня, поэта ложного,

Своею речью краткою разубедила ты.

[Unregistered - M]

շարունակություն

ԻՐԱՒԱՑՈՒՑԱՆԷ ՎԱՐԴԱՊԵՏՆ ԶԴԻՄԱԴՐՈՒԹԻՒՆ ՁԱԳՈՒՆ ԵՒ ԱՌՆՈՒ ՈՃ ԱՄԲԱՍՏԱՆՈՒԹԵԱՆ

Զայս ասաց պատճառ բազմանըւագ եղանակացն

Թռչունըն քաղցրախօս ի հարցանելըն մեր ըզնա.

Թէպէտ բազմացըն միութիւն, թէպէտ միոյն տարբերութիւն,

Բնականին ի բաց դրութիւն վասն սղալման առ վեհագոյնսն.

Նըմանապէս են պատուհաս, որպէս գիտեմք ի բնութենէ,

Ուսայ ես դեգերմամբ եւս ի բազմաց ամաց հետէ.

Զի տըքնեցայ զօր ամենայն եւ ըզգիշերըն բովանդակ

Առ իմաստըս ցանգութեամբ, նաեւ սիրովն, որ առ հանճար:

Զայս ասաց եւ հաստատեաց, որպէս կընիք իւրոցն իրաց.

Յանդիմանեաց ըզմեզ ուղիղ, եւ ինքն օդովըս սըլացաւ,

Ի բարձրութիւն ոստոյն նըստաւ` ըզհայրենին բարբառելով.

Աղաղակաւ զիս ձանձրացոյց, եւ չօգտեցայ ի խոկմանէն.

Տըրտմեցայ եւ զուարճացայ ի մէջ երկուցըն պաշարեալ

Յանուանէ զնա կոչեցի եւ խօսեայ դատաստանաւ,

Հարցի եւ քըննեցի եւ պարտեցայ ի յաղթութեանն:

Ասացի ընդ անմեղին, որ ճարտար էր առ իս բանիւ,

Գաղտնեօք ներհակ ձայնիւ ջանայր յաղթել ինձ ի մարտին.

Ասեմ` Ընդէ՞ր դու զիս նեղես ըզխորհեցողս իմաստութեան.

Ուշի մըտացս իմոց յաղթես անդըլակի ճճուողութեամբդ.

Խորհրըրդոցն այլայլութեամբ ըզդեգերանս անշահ առնես,

Ըզհայեցուածըս բաժանես, լընուս զականջըս խռովութեամբ.

Ընդ որս եւ միտքս արտաբերին` ոչ յամելով առ իս ինքնեան,

Վազեն արտաքս իբրեւ ընդ ծերպս եւ բնաւ արգել ոչ ունելով:

Ի գիւտն քո փութամ եւ ըզգըտեալըն մոռանամ,

Ի շահաւէտ ճառից զըրկիմ առ ի շահել զոչ ճահելիդ,

Յանապատի աստ գամ նըստիմ, զի օգտեցայց հանդարտութեամբ,

Ասացի՜ց եւ իմացայց, իզ մի' եղէց ընդվայրատանջ,

Աշխատեցայց անշահաբար ունայնասոյր աստանդութեամբ,

Բազմադիմի վնասուն ձըգմամբ, որ հանդիպի ի մէջ մարդկան,

Դու նեղես զիս անձանձիր, որպէս գըտեալ յինէն վընաս,

Դատախազես աղաղակաւ, որպէս օրէն է զըրկելոց,

Ատենաբար առ դատաւորն սաստիկ զինէն ամբաստանես.

Կամ թե կարծես զիս թըշնամի օտարապէս քեզ մատուցեալ:

Զորմէ սիրեմըդ տըրտնջեմ, զի աստ կրեցի, զոր ասացիդ.

Նաեւ այսու եւ աշխատիմ, զի մուրհակաւ ամբաստանեմ,

Յոլով ժամըս պարապեալ ի գրով ձեռին ըզքէն տըրտունջ

Ըզկարեւորսըն մոռացեալ, որով ապրէ անձն եւ մարմին,

Ըզմերձն առ նոյնըս խափանեալ, որով լինի իմաստանալ,

Զուգել մեծաց եւ անուանեաց, նաեւ վերին իսկ զօրութեանցն:

Արդ` ես ո՛չ երբէք ծանեայ զիս վարեցեալ յորս ասացիդ,

Բայց աւելեօք ամբաստանեմ, զի ծանիցի ոսոխութիւնն,

Որպէս սովոր են զայս առնել, որ յատենի են դասեցեալ,

Զի բանքըն զօրասցին եւ մարթասցեն առնուլ օճան:

շարունակելի