Ներսես Շնորհալի

[Karmir]

Статья перепечатана в журнале "Планета Диаспор" с сокращениями из журнала "Литературная Армения"

Сурен ЗОЛЯН

Неповторимые таги

Нерсес Шнорали (1101-1173)

Католикос всех армян с 1166 г.

Национальное самосознание невозможно без памяти об истоках. А память есть знание. Историческая память народа давно уже формируется носителями знания. Цель этой заметки - привлечь внимание к тагам Нерсеса Шнорали - неповторимым страницам истории средневековой культуры.

Нерсес Шнорали - фигура совершенно исключительная даже на фоне столь богатого незаурядными личностями и талантами армянского средневековья. Исключительная и по разносторонности, и по масштабу своей деятельности, но главное - по оставленному им следу в различных областях. Видный общественный деятель, теолог, педагог, философ, композитор и, прежде всего, поэт. И дело не в универсализме Шнорали, а в исключительной талантливости, именно - одаренности его. ("Шнорали" обычно переводится как "Благодатный", или "Ергох" ("Поющий"), но в несколько модернизированном переводе слово это значит именно "Одаренный"). Верность традиции и решительность в новациях, широта кругозора и вместе с тем очень сильная приверженность взрастившей его почве - вот что поражает и восхищает в Шнорали, в котором как бы воплотился дух Киликийской Армении - страны, возникшей почти что чудом, ставшей оазисом армянской культуры, умеющей хранить свою самобытность и в то же время искусно лавировать в бурных, большей частью враждебных, ветрах Средиземноморья.

У Шнорали с непостижимой естественностью сплетены воедино традиция и новаторство - его творчество как бы подытоживает развитие раннесредневековой армянской поэзии и само является его этапом. Роль Шнорали представляется как некое гармонизирующее начало армянской средневековой поэзии, совмещающее ее различные грани: духовное и светское, лирику и этику, мистику и логику и, шире, раннесредневековую традицию с мироощущением Предвозрождения.

Что представляют собой таги и гандзы? "Таг" - буквально "песня". Это особый ряд духовной гимнографии. Очень трудно охарактеризовать таги и гандзы Шнорали по содержанию. Их тематика задана тем праздником, тем событием, которое и стало поводом для их написания. Их своеобразие проявляется в поэтике. Ключевой мотив тагов Шнорали - это наиболее бытийная для гуманистической культуры проблема жизни и смерти, точнее, смерти ради спасения всех; смерти, попирающей смерть, то есть бессмертия. Смерти, оказывающейся прологом вечной жизни. Структура тага, его композиционная дробность позволила Шнорали излагать события не от третьего лица, лица свидетеля, а от первого - участника. События излагаются в форме диалога - между Христом и Марией, Христом и Адамом.

Фрагмент из тага "Плач на Великий Пяток (пятница)"- это слова Марии, обращенные к распятому сыну:

Господин мой и Сын мой! Кому Ты меня поручаешь,

Мать и служанку Твою? Ты на небо к Отцу уходишь,

Кто о жизни моей позаботится,

Кто Тебя заместит на земле?

Если ярость евреев загасило Твой свет,

Что же со мной, сынок, станет?

Я ждала, что Иисуса Главу венцом увенчают,

И ныне распятым вижу.

Ангелы мне говорили: "Радуйся, о блаженная",

И ныне душой терзаюсь. В час Твоего рожденья

Ангелы ликовали, ныне - бесчестят люди.

Сынок, я Тебя узрела Нагим, к кресту пригвожденным,

И тьма мои очи застит...

А следующая часть тага - это речь Иисуса, обращенная к матери и Иоанну, которому Иисус поручил Марию:

О моя невинная голубка! Не терзайся сердцем

Страхами людскими. Я навеки с тобою,

Я твореньям Моим опора силой Слова Моего

О сердечно любимый Мною!

За твою чистоту душевную

Я Марию даю тебе в матери.

Почитай ее здесь, в согласии с заповедью,

И послушен ей будь,

Как и Я ей послушен был.

Но вот совсем иной диалог между воскресшим Христом и Марией Магдалиной. Ища тело погребенного в саду Христа и не находя его, Мария обращается к тому, кого она принимает за садовника.

Печалясь сердцем, плакала Мария,

Узрев желанного, но не узнав Его.

- О садовник! Ты, наверно,

Извлек тело из могилы,

Где мне отыскать Его?

К ней Тот воззвал, Кого она искала:

- Мария! Я есмь жизнь и воскресение,

Зачем Меня, как мертвого, оплакивать?

Но ты пока ко Мне не приближайся,

Еще ты совершенства не достигла,

Еще подобна ты твоей праматери,

Что к дереву знания приблизилась.

И к Богу, моему Отцу по сути

И вашему Отцу - по благодати,

Когда Я вознесусь, снисшедший Дух

Вас громом обновит и удостоит вас

Ко Мне приблизиться.

Драматизм самой ситуации подкрепляется драматизмом внутреннего столкновения тональностей этого тага: воскресший Христос - это уже не тот Христос, которого знала Мария Магдалина: он еще в мире, но он уже не от мира сего. От того блаженного, чистого и вместе с тем несколько холодного и строгого мира, в который Христос уже отошел и к которому дано приблизиться всем его любящим. Это встреча двух миров, земного и небесного, поэтому столь тепло и человечно звучит горькая просьба неведающей Марии и несколько холодно и отчужденно - ответ всеведущего Христа.

Поэзия Шнорали при всей ее философичности и сугубо лингвистической изысканности удивительно предметна, пластична. Поэтому при прочтении его тагов образы сразу приобретают зримые формы, становятся живописной композиционной группой. Шнорали неуловимо и вместе с тем очень четко и неопровержимо предуказывает в своем таге позы и жесты действующих лиц.

Поэтика Шнорали при всей ее традиционности, при всей ее каноничности все-таки не укладывается в рамки характерной для всех средневековых литератур поэтики канона.

Он видит, что канон - это не единая книга, не некий образцовый текст, а модель, допускающая довольно значительный диапазон возможностей. Отсюда - очень близкое к поэтике ХХ века ощущение текста как творимого, а не заданного. Поэтический мир Шнорали не описывается каким-либо единым текстом, ибо каждая ситуация в этом мире живет в различно преломляющих ее текстах. Это очень близко к поэтике ХХ века, к поэтике Е. Чаренца, М. Булгакова и Т. Манна, но вместе с тем традиция эта задана уже Евангелием.

У поэзии Шнорали изумляющая особенность - огромные культурные периоды сконденсированы у него не в объемлющую столетия линию, а в точку, удивительным образом соприкасающуюся со всеми удаленными друг от друга гранями. Современность поэзии Шнорали в ее идентичности армянской национальной культуре - идентичности, столь искомой и столь взыскуемой современностью.

[Satenik]

Շնորհակալություն, Կարմիր, այս թեմայի համար:

Святой Нерсес Шнорали, Нерсес IV Клаеци (1102-1173) - армянский величайший поэт, музыкальный теоретик, композитор, летописец, с 1166 г. католикос. Родился в благородной семье владетельного князя замка Цовк Апирата Пахлавуни. Правнук Григора Магистроса Пахлавуни, младший брат Григора III Пахлавуни. Один из образованнейших людей своего времени. Получил основательное образование в школе при монастыре Кармир, у епископа Степаноса Манука.

С большим уважением и любовью пишет Шнорали об армянских национальных героях, царях-патриотах, стержнем его творчества являются патриотические стремления и идеи, а освобождение родины – главнейшей задачей. Оставил богатое литературное и музыкальное наследие (поэмы, песни, загадки, основанные на армянских фольклорных мотивах, исторических фактах).

В 1166 г. написал обращенное к народу «Соборное послание», содержащее объяснения ряда религиозных вопросов, поучения о каждодневном поведении. Переработал и дополнил Шаракноц (Гимнарий), Патаракаматуйц (Литургиарий), систематизировал годовой цикл армянских церковных песнопений, дополнив его собственными произведениями. Ему принадлежит обширная поэма на евангельскую тему «Сын Иисус» (1152). "Элегия на взятие Эдессы" (1145-46) - одно из лучших произведений средневековой армянский поэзии; духовные песнопения; ок. 300 загадок в стихах, взятых из фольклора.

http://www.publish.diaspora.ru/gazeta/arti...enia019_4.shtml

http://www.armeniancatholic.ru/ru/library/saints/40.html

http://m-m.sotcom.ru/11-13/zolyan.htm

http://www.portal-credo.ru/site/print.php?act=lib&id=933

***

Утро света,

Солнце справедливое,

Роди во мне свет.

Рожденный от отца,

Слово тебе угодное

В душе моей роди.

Сокровищницу милостыни,

Затаенную сокровищницу,

Пусть я найду.

Двери милостыни

Открой мне, верующему,

К ангелам приобщи.

Союз троицы,

Оберегающий живущих,

И мне свою милость яви.

Разбуди, помоги мне, боже,

Разбуди меня, дремлющего,

Чтобы уподобился ангелам я.

Отец, не имеющий начала,

Сын единосущный

И здравствующий святой дух!

Прими меня, милосердный,

Прими меня, милостивый,

Человеколюбивый, прими.

Царь славы,

Дарующий отпущения,

Прости мне мои прегрешения.

Проповедующий добро,

Одари меня словом,

Первой проповедью одари.

К тебе я обращу свой взор,

К тебе, господь миролюбивый,

Исцели меня, уврачуй.

Мне, умирающему, будь жизнью,

Во мраке я живу, будь светом,

От хвори излечи.

Тебе открыта мудрость,

Одари меня, темного,

Светлой премудростью одари.

Из существа отца рожденный,

Мне, покрытому тенью,

Свет славы открой.

Животворящий спаситель,

Вызволи меня, умершего,

Останови меня, падающего.

Утверди меня верой,

Утверди меня надеждой,

Любовью утверди.

Молю тебя голосом своим,

Руки к тебе простираю,

Даруй мне добро.

Искусный кормчий,

Укрепи меня, потерянного,

Светом лампады своей укрепи.

Луч славы,

Мне, поспешающему,

К небу пути укажи.

Введи меня,

Единородный,

В дом чистой свадьбы введи.

В час славы своей,

В день страшного суда,

Меня, Иисус, не забудь.

Обновляющий ветхое,

И меня обнови,

Вновь меня наряди.

Одаряющий добром,

Даруй мне прощение,

Искупление даруй.

Возрадуй меня, господь,

Скроблю из-за души,

Душу мою спаси.

У тех, кто сеет зло,

Плоды злого семени

Умертви, господь, умертви.

Награждающий благом,

Отпущение грехов –

Мне даруй.

Даруй глазам моим влагу,

Я горючие слезы пролью,

Беззакония свои сотру.

Сладостной манной, господь,

Душу мою утоли,

Пути света укажи.

Иисус, именуемый любовью,

Камень моего сердца

Любовью своей смягчи.

Милостью своей,

Своею жалостью,

Возроди меня, утверди.

Жажду видеть тебя,

Жажду мою утоли,

Лик свой яви.

Учитель небесный,

Да не отвергнут небожители

Ученика твоего, меня.

Росу твоей крови

Мне в душу оброни,

И возликую я.

Изнеможен я от грехов,

Молю изнеможенный,

Добра мне пожелай.

Спаситель всех,

От бремени грехов

Спасти меня спеши.

Искупающий беззакония,

Спаси меня, псалмопевца,

Чтоб пел тебе славу.

(перевод Л. Мкртчяна)

[PARABELLUM]

Satenik

[Satenik]

Hazar barev qez, eghbayrs!

[andrej1804]

НЕБО

(Перевод Н. Гребнева)

Небо я, будучи раз навсегда сотворенным,

Неизреченно раскинулось сводом бездонным.

Отделены, как заметил еще Моисей,

Верхние воды от нижних стихией моей.

Соединило навечно пространство небесное

Оба начала: телесное и бестелесное.

Ибо, подобно стихии телесной, я зримо,

Как естество бестелесное — неощутимо.

Я покрываю собою четыре стихии,

Те, из которых возникли все твари живые.

Кроме всего, воплощаю я нечто такое.

Что различают не глазом, а только душою.

Я — полукругло, от прочих предметов отлично,

Хоть и в движеньи всегда, я всегда безгранично.

Сущему в мире — всему я конец и начало.

В пропастях я и на кручах — преград не встречало.

Я неподвижным кажусь — неподвижность обманна.

Вдаль я стремлюсь, лишь в движеньи своем постоянно.

Горы высокие, что вас страшат крутизною,

Скаты, глубокие пропасти — все подо мною.

Не прерывая движения ни на мгновенье,

Небо, я вечно в своем бытии и движеньи.

СОЛНЦЕ ИСТИНЫ

(Перевод Н. Гребнева)

Солнце истины пламень любви запалило,

Лед неверия, камень греха растопило.

И ростки показались на древе сознанья,

Исторгая пьянящее благоуханье.

И на грешной земле зацвели, зашумели

Дерева, что в раю красовались доселе.

И доселе мерцавшие в небе светила

Провиденье на грешную землю спустило.

Призывает спаситель на пир свой небесный

Верных воинов рати своей бестелесной,

Но и смертные мученики и провидцы

К бестелесному сонму должны приобщиться.

Укрепили их дух, укротили сомненье

Муки господа, чудо его воскрешенья.

И явились на пир вереницы гостей

В одеяньях, окрашенных кровью своей.

Обессмертил великий господь естество

Смертных латников воинства своего.

НА РАСПЯТИЕ ГОСПОДНЕ

(Перевод В. Брюсова)

Тот жаждал на кресте, как человек простой,

Кто создал океан, наполненный водой.

Самаритянку тот «дай мне испить» просил,

Кто всю вселенную бессмертьем напоил.

И сотник римских войск, желчь с уксусом смешав,

Чрез губку напоил царя небесных слав.

Днем солнце было мглой затем облечено,

Что слово вечное землей оскорблено.

И громким голосом господь с креста к отцу

«Или! Или!» воззвал и предал дух творцу.

Завета Ветхого порвался завес — в миг,

Когда в мучениях даятель жизни ник.

Земля потрясена была до глубины;

Рассеклись камни скал, гроба потрясены;

Темница страшная, воскол######ся ад,

Тьму душ окованных он выпустил назад:

От гласа мощного того, кем жизнь дана,

Была свобода им в тот час возвращена.

Сей жизнедатель наш когда во ад сошел,

Он свет затеплил тем, кого в тюрьме обрел,

На небо верхнее из бездны их вознес

И с бестелесными — их водворил Христос;

Их свету причастил в чертоге без греха,

Во царстве свадебном святого жениха,—

Там, церкви-матери, где первенцы царят

И Авраамовых наследников где град,

Где праведных ряды пред господом отцом

Ликуют без конца о женихе святом,

С отцом и святым духом, в век веков, псалом

Распятому за нас мы славу воспоем.

ВСЕМ УСОПШИМ

(Перевод В. Брюсова)

Когда архангел возгремит трубой

И воззовет на Страшный суд всю плоть,

В тот страшный день всех помяни, господь,

Усопших со святыми упокой.

Когда с Востока, славой золотой,

Твой лик блеснет, чтоб сумрак побороть,

В тот страшный день всех помяни, господь,

Усопших со святыми упокой.

Ты книгу тайн разверзнешь пред собой,

И задрожит от ужаса вся плоть.

В тот страшный день всех помяни, господь,

Усопших со святыми упокой.

[Шалапунька]

Ооой, Господи: классно Спасибо Кармиру, Сатеник, Андрею

[Unregistered - M]

Ա. ՏԱՂ ԱՒԵՏԵԱՑ, ՆԵՐՍԷՍ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ

Նոր երկինք յերկրի, արփւոյն պարունող,

Ծագողին ծագող:

Երրակի ունող աւետեաց ձայնիւ

Անմահից պետին:

Րոպէիցըն տիպ համայնից հոգւոց

Գոլով արեւելք:

Սըրտի մաքրելոյ զթափանցիկ լուսոյն

Ծագելով նըշոյլ:

Էին աննիւթի հիւթ պարունակող,

Նիւթեալ առ ի քէն:

Սիրատունկ ծառոյն սաղարթից բողբոջ

Ի քէն ընձիւղեալ:

Իսկական Բանին գիր քո մելանաւ

Արեամբ պարագեալ:

Գեղմն ունակ ցաւղոյ Գեդէոն ետես,

Երգէ եւ Դաւիթ:

Ուրախ լե՛ր դըշխոյ, հարսըն պանծալի

Անմահ փեսային:

Վեհին անեղի էից եղակի

Եղակ վերըստին:

Երբին անկէտի կէտ ժամանակեայ,

Սկիզբն անըսկըզբան:

Սաւս խընկաբերին, նոր դրախտ Ադենի,

Ծառ կենաց պըտղոյն:

Տիրական որթոյն Հաւր տընկագործի

Երկիր բանաւոր:

Աբրահամին աւետ Սահակաւ տըւեալ

Ի քէն կատարումն:

Սառա ամլութեամբ, նորահրաշ ծնընդեամբ

Տիպ քո կուսութեանդ:

Տապանակ կտակի, սափոր ոսկի լի

Նոյն մանանայիւ:

Վէմ առանց ձեռին ի լեռնէդ հատեալ,

Կոյսդ անհայր ծընեալ:

Անկէզ մորենի Մովսեսի տեսեալ,

Ըզքեզ ծանուցեալ:

Ծընող ծնիցելոյն, անմայրըն յառաջ

Անհայր ծնանելով:

Անըստուեր լուսոյ խորան նոր Սինայ,

Տաճար Սաղիմայ:

Ծիր ծայրագունին, ծաւալումն արփւոյն

Յոգիս նըշողից:

Նըստելոյն ընդ Հաւր արքային փառաց

Հուպ մայր մըշտակաց:

Ի բարձրունս առ նոյն լեր մեզ բարեխաւս

Սուրբ կոյս Մարիամ:

[Unregistered - M]

Բ. ՓՈԽ

Իմանալի սերովբէ,

Բանին աթոռ քերովբէ.

Խորան լուսոյ արքային,

Հարսըն մաքուր փեսային:

Նոր բուրաստան ծաղկերանգ,

Ողկուզաբեր բարունակ,

Դրախտ Տեառն դարձեալ քեւ տըւաւ

Մաւրն Եւայի, որ մեղաւ:

Րոտեալ զերկունս տըրտմական,

Փոխադրեցեր բախճական

Ուրախութիւն երկայնոցս,

Հարսն ի յերկրէ երկայնոց:

Մայր կենդանեացըն հոգւոց,

Զոր նախահայրըն ծանոյց.

Երկոտասան վըստակաւ

Վէմն առ ի քէն շնորհեցաւ:

Ծըրար քառիցըն խընկոց.

Հոգւոյն յոգիդ խառնելոց,

Իմաստութիւն, զաւրութիւն,

Արդարամէտ մաքրութիւն:

Նարդոս, զըմուռ ծովային,

Եւ կինամոն կընդըրկին,

Թագապաճոյճ զարմազան

Զըմրուխտ եւ կայծ կարկեհան:

Ո՜վ դու քաղաք կենդանի,

Տաճար շինեալ Քրիստոսի.

Րաբուն Բանին Յիսուսի,

Ծընող մարմնով ի յերկրի:

Որով հայցեմք մայր լուսոյ,

Զերգող երգոյս եւ զխընդրող,

Սըրբել ըզմեզ ի մեղաց

Լեր բարեխոս անմոռաց.

Ի զըւարթնոց կայանին

Երգել ըզփառս ընդ նոսին,

Երրորդութեան անեղին

Յաւետ ի նոյն միշտ էին:

[Unregistered - M]

Գ. ՏԵԱՌՆ ՆԵՐՍԻՍԻ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ, Ի ՍՈՒՐԲ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ ԿՈՅՍՆ

Նոր ծաղիկ ցուցաւ ի նորատունկ բուրաստանի,

Նոր արեւ հարաւի

Նորազուարճ առաւաւտի:

Երփնատիպ սաղարթ տերեւախիտ կանաչազուարճ

Հողմով Հոգւոյն շարժեալ,

Քաղցրիկ աւդով վայրաբերեալ:

Րախճանայ դրախտն Եդեմայ նոր ծառ կենաց տնկեալ ի նմա

Ի յաբրահամեան

Յեսսեան արմատ դաւթիազարմ:

Սքանչելեաւք Կոյսն յըղացաւ զԷմմանուէլն ըստ Եսայեայ,

Ծընեալ զՀաւր համագոյն`

Մեզ համագոյ գոլ ըստ մարմնոյ:

Էն ի միշտ էէն անժամանակ ծընեալ անմայր,

Նոյն ժամանակաւ

Ի կոյս մաւրե անհայր ծընաւ:

Սիրով խոնարհեցաւ ճըշմարտապէս եւ տիրաբար,

Առնուլ ըզմերս մարմին,

Առանց մեղաց մնալ անմարմին:

Սիրով երկըրպագեա՛, եկեղեցի, ծնեալ արքային.

Փառաւք զքեզ պսակողին

Մատո ըզփառս միշտ յաւիտեան:

[Unregistered - M]

Դ. ՓՈԽ

Այսաւր ցընծութիւն հողեղինացս,

Եւ աւետիք խընդութեան փըրկոցին ծննդեան:

Սա յերկնից իջեալ ի ծոցոյ Հաւր,

Որդի եւ Բան անմարմին` եղանի մարմին:

Է զարմանք հրաշից աննիւթ Բանին

Լինել մարմին տիրապէս եւ մնալ անմարմին:

Զանհաս այս խորհուրդ վերին զաւրացն

Ծանուցեալ ասէին` ըզփա՜ռս ի բարձունս:

Աստղն արեւելեան զարդարութեան

Եցոյց յայրին զարեգակն ընծայաբեր հովուացն,

Յորմէ սրովբէքն ծածկեալ ըզդէմս

ԶԵրեքսըրբեանն երգէին. հովիւքն աւրհնէին,

Սարսեալ քրովբէիցն տեսանելով

Զվերանըստեալըն ինքնեանց ի գիրկըս Կուսին:

Բանն, որ կերակրէ բանիւ զհոգիս բանականաց,

Դընի յանբանից մըսուր:

Առած Միքիայ առ Բեթղահէմ այսաւր լըցաւ,

Ուստի հացիւ կենաց կերակրիմք:

Նոր երգս աւրնութեան անճառ Բանին մարմնացելոյ

Մատուսցուք այժմ եւ յաւիտեան:

[Unregistered - M]

Ե. ՏԱՂ ՃՐԱԳԱԼՈՒՑԻ ԾՆՆԴԵԱՆ

Այսաւր աւետեաց Գաբրիելի լրումն

Եղանի առ կոյս Մարիամ:

Այսաւր աներբին իննամսեան աճմամբ

Առլըցեալ յարգանդի Կուսին:

Այսաւր գայ Յովսէփ ի քաղաք Դաւթի,

Ընդ կուսին յայրն իջավանի:

Այսաւր երկնային արքայն մըտանէ

Ընդ երկրաւոր արքային գրոյն:

Այսաւր ազգ մարդկան վերագրին աշխարհագրաւն այն

Յաշխարհըն վերին:

Այսաւր ի Հաւրէ անմարմին ծընեալ Որդի

Նոյն մարմնով ծընանի:

Այսաւր Բանն աննիւթ թանձրացեալ

Հիւթական կերպիւ յայտնեալ երեւի:

Այսաւր լուծանի երկունք անիծից նախամաւրն

Ծնընդեամբ սուրբ Կուսին:

Այսաւր մեզ Դաւիթ տասնաղեաւըն տայ նըշանակ,

Գըտաք յԵփրաթայ:

Այսաւր ըստ Միքիայ Բեթղահէմ ցընծայ`

Տուն եղեալ երկնաւոր հացին:

Այսաւր ըստ Եսայեայ Կոյսն մայր լինի

Սքանչելեաւք Էմմանուելի:

Այսաւր հոգեղէն տան որդւոց մարդկան

Աւետիս.- Ծընաւ ձեզ փըրկիչ:

Այսաւր ընդ հովիւսն երգս առեալ գոչեմք

Ասելով` ըզփառս ի բարձունս:

[Unregistered - M]

Զ. ՓՈԽ

Նոր ծաղիկ բըղխէ այսաւր յարմատոյն Յեսսեայ,

Եւ որդի Դաւթի ծնանի Որդին Աստուծոյ:

Րեպէից Տէրն աւծանի արքայ նոր Իսրայելի.

Սրովբէից անտես բնութիւնն տեսանի մարմնով,

Ի լոյսն անմատոյց բնակեալն խանձարրաւք պատի.

Սա անմայր յառաջ ծընեալ, անհայր ծընանի,

Ի բարձունս անբաւ վերնոցն` յայրըն պարագրի.

Երեւի տղայ ծերունին, մանուկ հինաւուրցն,

Անեղն եղանի այսաւր մարդ ճըշմարտապէս.

Յիւր պատկերըն գայ կամաւ կերպարանըն Հաւր,

Սիրով խոնարհի ի մեզ բարձրեալ թագաւորն:

Եկայք զնախատաւն ծնընդեանս վերապատուեսցուք,

Րամեալ մաքրութեամբ հաղորդ լիցուք ծնիցելոյն.

Գոհութիւն տացուք նըմին ընդ Հաւր եւ Հոգւոյն,

Սուրբ Երրորդութեանըն փա՜ռք յաւիտեանս, ամէն:

[Unregistered - M]

Է. ՏԱՂ ԾՆՆԴԵԱՆՆ ՏԵԱՌՆ, Ի ՆԵՐՍԻՍԷ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԷ

Այսաւր ի սկըզբան Բանն, որ ընդ Հաւր միշտ յէութեան,

Ծընանի մարմնով, անյեղապէս գոլով բնութեամբ:

Այսաւր ծոցածին լոյսն, որ յառաջ քան զյաւիտեանս,

Ծագեցաւ յերկրի ի կուսական յորովայնէ:

Այսաւր հինաւուրցն Աստուած էակն եղականաց,

Եղանի մանուկ ի զաւակէ Դաւթի ծընեալ:

Այսաւր յարմատոյն Յեսսեայ բըղխեալ մեզ գաւազան,

Ծաղկեցաւ ծաղիկ կենդանատու տիեզերաց:

Այսաւր զլոյս փառաց, որպէս զաւթոց արկող զինքեամբ,

Խանձարրաւք պատի եւ յանբանից մըսուր բազմի:

Այսաւր սրովբէիւք պարածածկեալ թեւաւք խորհուրդն

Յայտնեցաւ մարդկան ի սուրբ յայրին Բեթղահեմի:

Այսաւր ի հրանիւթ քառակերպեան նըստեալն յաթոռ,

Նըւաստացեալ բառնի ի գիրկըս հողեղինի:

Այսաւր կերակրողըն համայնից կենդանութեանց,

Կերակրի կաթամբ ի կուսական բըղխեալ ըստեանցն:

Այսաւր մոգքն աստեղբ յարեւելից եկեալք ի յայրն,

Երկիր պագին` ոսկի եւ զըմուռ, խունկ ընծայեալ:

Այսաւր որ հովուէրըն զԻսրայէլ հովիւըն քաջ,

Բացաւթեայ հովիւք երգեն նըմա. Փա՜ռք ի բարձունս:

[Unregistered - M]

Ը. ՓՈԽ

Նոցին համաձայնեալ եւ մեք ցընծութեամբ

Երգեմք ընդ հովիւսն` ըզփառս ի բարձունս.

Րախճանամք երկրաւորքս ցընծութեամբ երկայնոցն,

Սրովբէից անտեսն այսաւր տեսանի.

Ի բարձունս անհաս յերկրի երեւի,

Սոսկալին քրովբէից ի գիրկըս գըգուի.

Ի յայրն իջավանի որ յաթոռ ընդ Հաւր,

Երկնից թագաւորն դընի ի մսուր.

Եւ խանձարրաւք պատի զլոյս փառաց զգեցեալն,

Րամից մարդկայնոց գայ ի փըրկութիւն:

Գովեմք նոր երգով զնորածին արքայն,

Սըմա միայնոն տացուք այժմ ըզփառս:

[Unregistered - M]

Թ. ՏԱՂ ԾՆՆԴԵԱՆ. ՏԵԱՌՆ ՆԵՐՍԻՍԻ ԱՍԱՑԵԱԼ

Նոր եդեմ բանաւոր տընկոյն,

Նոր Ադամն ի քէն հընոյն նորոգող.

Երկակի դիմառից առիթ

Անքակ միութեան էին ընդեղումն:

Րենական արփիւ առլըցեալ,

Զմինըն մարմնապէս ծընար վերըստին.

ՍԻրամարգ ոսկետիպ նըկար,

Տատրակ ողջախոհ, մաքուր աղաւնի:

Երեւեալ ծաղիկ գարնայնոյ,

Վարդ, մանիշակ, քըրքում, շուշան վայելուչ.

Սարդիոն, յակինթ, դահանակ,

Յասպիս, կահկեհան, զըմրուխտ, շափիւղայ:

Ի տիպ վակասին յեռեալ

Կայծ եւ տըպազիոն նորն Ահարոնի.

Երկնագոյն աւդամանուած շար,

Բեհեզ եւ ծիրանի` նիւթ նոր խորանիդ:

Րակերտեա համասեռիցս ելք,

Ընդ քեզ վերաբերիլ յառ ի քէն ծագումն.

Գոչելով զեռահիւսակ նուագս,

Երիցն ի միումն յաւէտ միշտ ըզփառս:

[Unregistered - M]

Ժ. ՓՈԽ

Մայր Աստուծոյ Մարիամ,

Դուստըր Դաւթեան թագազարմ.

Ծընար մարմնով զնորն Ադամ,

Որ նորոգեաց զհինն Ադամ:

Աստուածածին դաւանեմք,

Զծնեալդ Աստուած քարոզեմք.

Ընդ հրեշտակին քեզ գոչեմք,

Զուրախութիւնն աւետեմք:

Խընդա՛, խորանըդ լուսոյ,

Բերկրե՛ա, տաճարդ արեւոյ.

Ցընծա՛, աթոռ Աստուծոյ,

Բարձող Բանին բարձրելոյ:

Երկինք երկնից վեհագոյն,

Քերովբէից գերագոյն.

Ի սրովբէիցըն թեւոյն

Ծածկեալ խորհուրդ ծնիցելոյն:

Անտանելոյն կայարան,

Արեգականն աւթարան.

Ահեղ բոցոյն բնակարան,

Աննիւթ Բանին մարմնարան:

Զքեզ տեսանողքըն տեսեալ,

Մովսէս` մորենի ոչ կիզեալ,

Եսայիաս` կոյս յղացեալ,

Եզեկիէլ` դուռն աղխեալ:

Լեառն վիմածին` Դանիէլ.

Բլուր կընդըրկի` Սողոմոն,

Աղբիւր կընքեալ պահողին,

Պարտէզ փակեալ տընկողին:

Նըման գեղման` Գեդէոն,

Դաւիթ` իջման անձրեւոյն,

Եւ Միքիաս` ըզտեղւոյն

Ի Բեթղահէմ ծնանելոյն:

Նոյեան տապան կենարար,

Աբրահամեան տաղաւար,

Կըտակագրին տապանակ,

Անճառ լուսոյն աշտարակ:

Դրախտ Աստուծոյ ծաղկալի,

Նարդոս բուրեալ ի յոգի,

Հովիտ պայծառ շուշանի,

Աղբիւր գետոց քառակի:

Բուրուառ խընկոց անուշից,

Քառաբուրեանըն խառնից,

Զոր ծերունեացըն խըմբից

Զաղաւթս խընկեն քոց բանից:

Ի քէն հայցեմք, մայր կենաց,

Մաքրել ըզմեզ ի մեղաց.

Հայցմամբ առ Տէրն աշխարհաց,

Որում պատիւ սըրբասաց:

[Unregistered - M]

ԺԱ. ՏԱՂ ԾՆՆԴԵԱՆ, ՏԵԱՌՆ ՆԵՐՍԻՍԻ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ

Անճառ է խորհուրդ սըրբոյ յայտնութեանն.

Բանն, որ ի ծոց Հաւր ծընեալն անմարմին,

Գըթացեալ ի մեզ, մարմին ըզգեցաւ`

Դարձումն առնելով նախաստեղծ մարդոյն:

Երանեն այսաւր մեզ ազգ եւ ազինք,

Զաւրք հոգեղինացն յերկիր ծաւալին`

Էմմանուելի գուշակ լինելով:

Ընդ մեզ Աստըւած շըրջեցաւ մարմնով,

Թագաւոր փառաց` ծառայի կերպիւ:

Ժամանակ եհաս փըրկութեան մարդկան,

Իջեալ ի յերկիր Որդին միածին,

Լոյս փառաց ծագեաց իւր արարածոցս:

Խաւար լուծանի երեւմամբ լուսոյն,

Ծագի արեգակն ի Բեթղահեէ,

Կոչէ զտիեզերս ի լուսաւորիլ:

Հովուացն ընթացեալ ի տեսիլ լուսոյն,

Ձայնակից եղեն վերին զըւարթնոցն:

Ղամբար լուսափայլ յայտնեալ ի յայրին,

Ճառագայթ ծագեաց աստըղն յարեւելս:

Մոգուցըն տեսեալ, նըմին հետեւեալ.

Յայրն իջավանեալ տեսին զարեգակն,

Նըմա մատուցին զընծայս խորհրդոյ,

Շարժեալ իմաստիւք զըմուռս մահացու,

Ոսկի` արքայի, կընդրուկ` Աստուծոյ:

Չնաշխարհիկ գոլով աճմամբ մարդկութեան,

Պարագայց լրութեամբ թիւ երեսնամեայ,

Ջրով Յորդանու այսաւր զմեզ սըրբեաց,

Ռահ հոդեալ յերկինս որդւոց Ադամայ,

Սարսէր Յովհաննէս մերձեալ ի հուրն:

Վերնոց ահաւորն խոնարհի մարդկան,

Տէր Հոգին իջեալ կերպիւ աղաւնոյ,

Րաբունից րաբուն Հայր վըկայելով,

Ցուցեալ յայտնեցաւ սուրբ Երրորդութիւն,

Իիւսեալ միութեամբ անբաժանելի,

Փառաց, միշտ էին փառաւորելոյն,

Քահանա՛յք, երգով մատուսցուք ըզփառս:

[Unregistered - M]

ԺԲ. ՏԱՂ ԾՆՆԴԵԱՆ, ՏԵԱՌՆ ՆԵՐՍԻՍԻ ԿԼԱՅԵՑՒՈՅ

Ծագումն յարփւոյն, ը՜, փառաց

Փայլեալ, ը՜, յարարածս եւ լուսաւորեաց:

Լոյսն, որ ի սկըզբանէ աշխարհի,

Վերըստին հաստատի դարձեալ:

Դարձեալ նոր Իսրայէլ ի Քրիստոս, ը՜,

Հաւատոյ սեամբ լուսաւորի:

Զլոյս մեծ գիտութեան, ը՜, տեսլին, ը՜,

Ժողովուրդք, որք ի խաւարի:

Խաւար ստուերին աւրինացն փոխեալ, ը՜,

Տեղի ետ լուսոյն ճըշմարտի:

Ճըշմարիտ Մելքիսեդեկ, անմայրն յառաջ,

Այսաւր անհայր ծընանի:

Ծնընդեամբն, որ ի Կուսէն,

Զաւրէնըս բընութեան ելոյծ ընծելոց:

Ծնեալքս յապականութիւն ցընծամըք

Ծընընդեամբ անապականին:

Անապական կուսածին Որդին

Զանապական շնորհեաց մեզ ծընունդ:

Ծընեալք աւազանաւն,

Ըզծընեալն ի Կուսէն փառաւորեցէք:

[Unregistered - M]

ԺԳ. ՓՈԽ

Երգ նոր աւետեաց բարբառ այսաւր մեզ հընչեաց,

Րաբունն երկնային դասուց զաւրաւք յայրն իջեալ:

Գոչէր Գաբրիէլ հովուացն այսաւր,- Ցընծացէ՛ք,

Նոր ծընաւ փըրկիչ աւծեալ ի քաղաք Դաւթի:

Երկինք երկնայնովք տաւնեն ըզծընունդ փըրկչին,

Րոպէից քառից կուսից լոյս ծաւալեցաւ:

Սոսկացեալ խըմբից մոգուցն ընդ փայլումն աստեղն

Ի յերկըրպագել ծնելոյն եկեալ ընծայիւք:

Սարսեալ Հերովդէս դողայր ընդ լուր արքային,

Ի խընդիր մահու շարժեալ կենաց տըւողին:

Արեամբ անմեղաց մանկաց լընոյր զԲեթղահէմ,

Յառաջեալ տըղայք վըկայք տըղայացելոյն:

Սոցին համաձայն լերուք, մանկուքն Սիոնի,

էին ծնիցելոյ Բանին տուք միշտ աւրհնութիւն:

[Unregistered - M]

ԺԴ. ՏԱՂ [ԾՆՆԴԵԱՆ], ՏԵԱՌՆ ՆԵՐՍԻՍԻ ԱՍԱՑԵԱԼ

Աստուծոյ ողորմութեանցըն ազդեցումն

Յառաքումըն միածին Հաւր ի յերկիր,

Համբաւ ահեղ երեւեցաւ յաշխարհի

Առ ի քէն, Երուսաղէմ, քաղաք Դաւթի:

Թագաւորք եկին առ քեզ ահաւորք,

Եւ զաւրաւք պատեն ըզդրունըս քո, Սիոն.

Աստղ ունին փայլատակող` առաջնորդ,

Յարեւելից գան ի հարաւ փութապէս:

Արքայի ծընիցելոյ են ի խընդիր

Եւ սիրով նըշան հայցեն բերել ի մէջ.

Ո՛չ կարես թաքուցանել, ո՜վ սուրբ քաղաք,

Զի յերկնից է տեսութիւնըն, զոր ուսան:

Փութա՜, հա՛րց ըզմարգարէն, որ եւ ասէ`

Ուր ծընանի արքան հրէից կուսածին.

Ի բարբարռոյ խուժադուժիցն աւետեաց

Խռովեցաւ Երուսաղէմ եւ Հերովդէս:

Յիրաւի դու խըռովիս, ո՜վ Հերովդէս,

Զի երկնաւոր արքայն իջեալ բառնայ զթագդ.

Որոյ իւր են յաւիտեանքն ըստ Յակոբայ,

Նա կանգնէ զաթոռ Դաւթի յաւիտեան:

[Unregistered - M]

ԺԵ. ՓՈԽ

Իսկ դու ընդէ՞ր ես խռովեալ, Երուսաղէմ.

Հակառակ քո փրկութեանըդ վարանիս,

Զի յազգէ աբրահամեան է շառաւիղն,

Եւ յարմատոյն Յեսսեայ ծաղկեալ է զաւազանն:

Երանեն, քեզ երանեն, քեզ երանեն,

Ամենայն ազգ եւ ազինք քեզ երանեն.

Քեզ փըրկիչ եւ ազատիչ յայտնեալ այսաւր,

Եւ մեզ պարտ է այնըր լուսովըն զարդարիլ:

Դու խընդա եւ զուարճացիր, Երուսաղէմ.

Ուրախացի՛ր բերկրեալ, ցնծա՛, մայրաքաղաք.

Ձայն աւետեաց հընչեաց յերկնից առ ձեզ, մարդիկ.

Ելէք տեսէք ի Բեթղահէմ` զըսքանչելիս:

Հրեշտակաց իմն է բարբառս այս սոսկալի,

Եւ զաւրաց երկնաւորացըն` շուրջ զայրիւն.

-Աւրհնութիւն Հաւր ի բարձունս,- երգեն զուարթունք,-

Եւ յերկիր խաղաղութիւն որդւոց մարդկան:

Մեծարի այսաւր Կուսին մայրըն Սառա,

Պայծառանայ Հայր Աբրահամ սուրբ ծերունին,

Զի աւետեաց ՈՐդին եկեալ հիւր առ նմա

Հաղորդս առնել ուրախութեան ընդ զաւրս երկնից:

Որք էաք մեղաւք կապեալ ի յԱդամայ,

Քրիստոսիւ արձակեցաք ի կապանաց,

Եւայիւ դատապարտեալ ազգըն կանանց

Մարիամաւ ազատեցան ի յանցանաց:

Ընդ նոսին համաձայնեալ ուրախութեամբ,

Երգեմք եւ մեք Տեառն Աստուծոյ. Փա՜ռք ի բարձունս:

[Unregistered - M]

ԺԶ. ՏԱՂ [ԾՆՆԴԵԱՆ], Ի ՆԵՐՍԻՍԷ

Այսաւր աւետեաց ձայն եհաս ի յունկն Եւայի,

Եւա` առաջին կոյս, ցնծայր դըստերբ Կուսիւն,

Կուսին խընդութեան լուր զըւարթունն իջեալ գոչէր,

Գոչէր Գաբրիէլ. "Ուրախ, ը՜, լեր, բերկրեալ":

Բերկրեալ ցընծայր Կոյսն աւետեաւք հրեշտակապետին,

Հրեշտակըն զարհուրէր` տեսեալ ի նմա զառաքողն,

Զառաքողն առաքեալն ծանեաւ յառաջ եկեալ,

Եկեալ հուրն, որ ի մորենին վառեալ ոչ այրէր:

Ոչ այրեալ, այլ սըրբեալ ինքեան տաճարացոյց,

Տաճար հոգեւոր ի Հոգւոյն, ը՜, նախ մաքրեալ,

Մաքուր խառնարան գինւոյն իմաստութեանըն Հաւր,

Հաւր մըշակեալ որթն անդ տընկեալ արմատացաւ:

Յարմատոյն Յեսսեայ գաւազան, ը՜, ծաղկեցաւ,

Ծաղիկ կուսածին, ձըմերան հալածող գարուն,

Գարուն հոգեւոր աշխարհի յայտնեալ ճըշմարիտ,

Ճըշմարտութիւն յերկրէ ի Կուսէն բուսաւ պըտուղ:

Պըտղոյն առաջնոյ մահ լուծաւ կենացըն պըտղով,

Պըտուղ անմահին ծառոյ տուաւ մեռեալն Ադամայ,

Ադամ վերըստին եմուտ ի դրախտն Եւայիւ,

Եւա պարէ այսաւր ծնանելով զԱստուածորդին:

Որդին, ծածկեալ առ Հաւր, այսաւր յայտնի մարմնով,

Մարմնով անմարմին Բանն մարդկան փըրկող եկեալ,

Եկեալ մըկըրտել Յորդանան ի Յովհաննէ,

Յովհաննէս հրաժարէր. "Ինձ պարտ է ի քէն մկրտիլ, Տէ՛ր":

Տէր լուսոյն լոյս զգեցեալ, որ ըզգեցոյց մեզ ըզլոյս,

Լուսափայլ Հոգին գայր աղաւնակերպ յերկնից,

Երկնիցըն փակեալ դրունք եղեն բացեալ այսաւր,

Այսաւր զմարմնացեալ Բանն Հայր` Որդի դաւանէր:

Դաւանեմք ընդ նըմին էակից Հաւր զՈրդի,

ԶՈրդի եւ զՀոգի ընդ Հաւր անճառ, ը՜, միութեամբ.

Միոյ տէրութեանն յաւէտ նըւագեմք ըզփառս,

Փա՜ռք երից միոյ միշտ, այժմ եւ յաւիտեանս, ամէն:

[Unregistered - M]

ԺԷ. ՓՈԽ

Բարբառ աւետեաց ձայնիւ

Գաբրիէլ գոչէր սըրբուհւոյն.

-Առ քեզ առաքիմ, մաքուր,

Պատրաստել տեղի տէրունւոյն:

Նըւագ ցընծութեան երգեմք.

-Ուրախ լե՛ր, բերկրեալ, Տէր ընդ քեզ:

Նորոգի երկիրս այսաւր

Յառաջին մեղաց հնութենէն:

Երկինք երկնայնովք հանդերձ

Ընդ մարդկան տան փա՜ռք ի բարձունս,

Րամեալ միանան սիրով,

Հաշտութեամբ Հաւր ընդ արարածս:

Սարտեաւ յողջունէն սուրբ Կոյսն,

Հաստատէր բանիւ հրեշտակին,

Ի տուն Զաքարիայ երթայր

Ի յողջոյն Եղիսաբեթին,

Սիրով զլուր բանին լըւեալ,

Եւ խայտայր ձայնն յորովայնին,

Ի բերան ծերոյն ամլոյ

Աւրհնութիւն տայր պըտղոյ Կուսին:

Երգեմք ընդ մեծին ի ծնունդս.

-Փըրկողիդ փա՜ռք եւ զաւրութիւն:

[Unregistered - M]

ԺԸ. ՏԱՂ ԾՆՆԴԵԱՆ, Ի ՆԵՐՍԻՍԷ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԷ

Լոյս փառաց էին ծագողին ծագումն,

Զաւրութիւն զաւրին, իմաստութեանն իմաստ,

Բան բերող խորհըրդոյ

Դէմ անձնաւոր կատար:

Կատարումն էից յանգոյից գոյակ.

Նախեղակ վեհից իմանալեացըն խումբ

Ստորակայ տարրից, ը՜, քառիւք,

Յորոց միութեան, ը՜, պատկեր` տիպ աննըմանոյն նըման:

Նըման միայնում սկըզբնատպին գեղոյ,

Խաւարին խաբմամբ փոխակերպեալ ընդ լուսոյ

Պըճնից, ը՜, խաւար մերկացեալ

Ըզպատմուճանն անճառ փառաց:

Փառաց թագաւորն յայց ել պատկերին,

Գըտեալ յարգանդի անապական Կուսի,

Խանդակաթ, ը՜, սիրով գըրկեալ համբուրիւ

Ըզխառնեցելոյ բնութեանն:

Զբնութիւն հողանիւթ ստուերամած կերպիւ,

Լուսափայլ պըճնիւք փառազարդեալ

Աստուածատեսակ, ը՜, հրաշիւք ծընանի մարմնով, ը՜,

Յիջավանեալ յայրին:

Յայր Բեթղահեմի, ի տուն Եփրաթայ,

Ի քաղաք Դաւթի հրեշտակերամ դասուց,

Ստոր իջեալ պարեն ընդ հովիւսն աւետաքարոզ, ը՜.

-Փա՜ռք ի բարձունս, երգով:

Երագեալ մոգուցն աստեղբ նըշանաւ.

Եկին ի խընդիր արեգականն արդարութեան խորհըրդեան, ը՜,

Բերմամբ ոսկի եւ կընդրուկ, զըմուռ

Ընծայեալ նըւէր:

Ընդ նոսին եւ մեք ընծայ հոգեւոր մատուսցուք

Ծնընդեան թագաւորին մերոյ

Ըզհաւատս, եւ ըզյոյս, ըզսէր`

Ի ձայն ցընծութեան երգել նըմա ըզփառս:

[Unregistered - M]

ԺԹ. ՓՈԽ

Նոր թագաւորին անժամանակ ծընեալ Բանին

Եկայք երկիր պագցուք եւ ընդ մոգուցն ընծայեսցուք,

Րամեալ զհոգի, զմարմին, զմիտըս տացուք երրեակ անձին:

Սիրով խոնարհելոյն մաքուր հոգւով տաճարասցուք,

Ի սիրտըս գըգուեսցուք, որպէս ի գիրկսըն` Սիմէոն:

Ստասցուք տիպ աւրինակ զանարատ կոյսըն Մարիամ

Ի նոյն նըմին նըման տաճար լինել Երրորդութեանն:

Երգով համաձայնեալք հոգեղինացն, որպէս հովիւքն,

Րաբունաբար զիմաստ իմաստութեան Հաւր ընծայեալ`

Գըլխոյն եկեղեցւոյ յաւդեալքս ի նոյն տացուք ըզփառս: