Pandukht

Сегодня утром вышел на свободу Вартан Малхасян.

Другие соседние нам народы Здесь будут темы о соседних с нами народах - кавказских (абхазцы, чеченцы, ингуши, осетины и др.), иранцах, курдах. Абхазия Аланы Игнуши: кто они? Урарту - прародина чеченцев? Вопрос знатокам этнографии Кавказа Азарбайджан и Арран Курды и Курдистан

Славяне Здесь будут темы из истории славянских народов: русских, украинцев, балканских славян, и их взаимоотношений с другими народами. Документ без комментария Киевская Русь По следам "Слова о полку Игореве" Битва при Грюнвальде

Азербайджан В этой рубрике - темы об истории этого юного государства и его молодого народа, а также о фальсификациях армянской истории. Азербайджан в 1918 году Для азербайджанцев Араксская республика По следам 27-го комиссара Очередная годовщина в истории Азербайджана Бакинская епархия РПЦ - рупор фальсификаторов Чудеса азербайджанской науки и кулинарии В. Шнирельман "Албанизация армянского наследия" Бакинские наследники генерала Карабекира Азербайджанские ханства. Были ли они азербайджанскими?

Турция Здесь будут темы, касающиеся истории Турции. Turkey and Nazi Germany Турки: так кто же они такие-то?

А это картвельский ответ: ------------------------------- Վրացիները պահանջում են վերադարձնել Հայաստանի տարածքում գտնվող վրացական եկեղեցիները 16:15 • 10.12.08 Հինգշաբթի ժամը 14:00-ին Ազգային Քրիստոնեական շարժումը բողոքի ակցիա է անցկացնելու Հայաստանի դեսպանատան մոտ: Ինչպես հաղորդում է շարժման առաջնորդ Գեորգի Անդրիաձեն, միջոցառման մասնակիցները պահանջելու են Վրաստանին վերադարձնել Հայաստանի տարածքում գտնվող վրացական եկեղեցիները։ Անդրիաձեն նաև կոչ է արել հանրությանը միանալ իրենց: Այս մասին հայտնում է Грузия Online-ը։ «Հայաստանի հյուսիսում` պատմական Լոռի-Տաշիր տարածքում, գտնվում են մոտ տասը կարևոր վրացական ուղղափառ եկեղեցիներ և մենաստաններ: Ցավոք, նրանք ամբողջովին ավերված և թալանված են, ինչն ապացուցում է, որ դրանք պատկանում են ուղղափառ, այլ ոչ թե հայ առաքելական եկեղեցուն: Հակառակ դեպքում, համաձայնեք, նրանք բարվոք վիճակում կլինեին»,- ասել է Անդրիաձեն: Ինչպես նշել է Ազգային Քրիստոնեական շարժման առաջնորդը, վրացական Ուղղափառ եկեղեցին տարիների ընթացքում մտածված կերպով չի բարձրացրել եկեղեցիների վերադարձման հարցը` իրավիճակը չսրելու և մինչ այժմ պահպանված status quo-ն պահպանելու համար: «Ցավոք, հայկական կողմը անընդմեջ փորձում է սրել իրավիճակը և միակողմանի կարգով հետ է պահանջում վերադարձնել այն եկեղեցիները, որոնք համարում են հայկական: Բարեբախտաբար, նրանց դեռևս չի հաջողվել այդ քայլին դրդել Վրաստանում բնակվող մեր բարեկամ հայերին, սակայն քանի որ հայկական կողմից նման պահանջները շարունակական բնույթ են կրում, մեզ ոչինչ չի մնում, քան հիշեցնել այդ սադրանքի հեղինակներին վրաց ուղղափառների օրինական և տրամաբանական պահանջները՝ Հայաստանի տարածքից վերադարձնել ուղղափառ եկեղեցիները»,- հավելել է Գերորգի Անդրիաձեն: Ազգային Քրիստոնեական շարժման առաջատարը նաև կարծիք է հայտնել, որ սա երրորդ կողմի սադրանքն է` երկու հարևան ազգերի հարաբերությունները սրելու համար: «Ելնելով այս ամենից՝ մենք կոչ ենք անում մեր բարեկամ հայ ժողովրդին չենթարկվել սադրանքի և խաղաղ ճանապարհով լուծել թե՛ Վրաստանում գտնվող հայկական եկեղեցիների, թե՛ Հայաստանի տարածքից վրացական եկեղեցիները վերադարձնելու հարցը»,- ասված է Գեորգի Անդրիաձեի ելույթում: tert.am -------------------------------------- Еще кто-нибудь сомневается, что православные турки, как и любые турки, понимают только язык силы? Если завтра эти бл... потребуют Сурб Саркис, я нисколько не удивлюсь...

Грузия В этой рубрике собраны темы, касающиеся Грузии и армяно-грузинских отношений. История Грузии, Абхазии и Осетии в документах Армяно-грузинские споры Закаряны - Мхаргрдзели Памятники Грузии в нынешней Армении Ошкванк

Эх, я ведь не заглядываю в фотогалерею!.. Romeo jan, отличные фотографии!

Հայ-թուրքական հակամարտության կառուցվածքային վերլուծություն * Արմեն Այվազյան Քաղաքական գիտությունների դոկտոր, «Արարատ» ռազմավարագիտական կենտրոնի տնօրեն Նախաբան 1991 թ. Հայաստանի անկախացումով Հայկական հարցը վերադարձավ միջազգային աս­պարեզ, բայց արդեն ոչ իբրև արևմտահայության փրկության հարց, ինչպես այն հայտնի էր 19-րդ դարի վերջին-20-րդ դարի սկզբին։ Հայաստանի արևմտյան մասում հայություն այլևս չկար՝ այն բնաջնջված էր 1894-ից մինչև 1923 թթ.՝ երեք հիմնական փուլերով (1894-1896, 1909, 1915-1923 թթ.) իրագործված ցեղասպանության ընթացքում։ Խորհրդային ժամանակաշրջանում հայաթափվեցին նաև Հայաստանի արևելյան շրջաններից մի քանիսը, այդ թվում՝ Նախիջևանը և հյուսիսային Արցախը։ 1991 թ. Հայկական հարցը միջազգային ասպարեզ վերադարձավ որպես Հայաստանի նորա­ստեղծ պետականության վերապրելու խնդիր։ Հայ-թուրքական հակամարտությունը (այսուհետ՝ ՀԹՀ) թևակոխել է նոր փուլ, որի հիմնական առանձնա­հատ­կությունը միջազգայնորեն ճանաչված Հայաստանի Հանրապետության գոյությունն է։ Հայաստանն աշխար­հի քարտեզի վրայից վերացնելու Թուրքիայի քաղաքակա­նությու­նը վերանայման չի ենթարկվել։ Այժմ Թուրքիան փորձում է թույլ չտալ հայկական նորանկախ պետականության կայացումը և կործանել այն դեռևս սաղմ­նային վի­ճակում։ Այս խնդիրը Թուրքիան փորձում է լուծել միջնորդավորված՝ իր դաշ­նակից Ադրբեջանի միջոցով, որովհետև միջազգային ներկա պայմաններն ու իր ներքին ծանր խնդիրները կանխում են թուրքական ուղղակի ներխուժումը Հայաստան։ Հայոց վերականգնված պետականությունն իր արևելյան սահմանների ողջ երկայնքով 1991-1994 թթ. են­թարկվեց ադրբեջանական ագրեսիայի։ Հայաստանն (ռազմավարական առումով մեկ միավոր կազ­մող ՀՀ-ն ու չճանաչված ԼՂՀ-ն) անվտանգության կայուն երաշ­խիք­ների, նախևառաջ՝ պաշտպանունակ սահմանների կարիք ուներ։ Այս խնդիրը, մեծ զոհողու­թյուն­ների գնով, հաջողվեց մասնակիորեն լուծել հայրենիքի որոշակի հողակտորներն ազատագրելու և այնտեղ ռազմաքաղաքական վերահսկողություն հաստատելու շնորհիվ։ Ազատագրական պատերազմում 1994 թ. հայոց նվաճած հաղթանակից հետո Թուրքիան ամեն կերպ խրախուսում է Ադրբեջանի ռազմականացումն ու ռազմատենչությունը, հանդես գալով վերջինիս՝ Հայաստանի դեմ իրականացվող բոլոր գործողությունների անմիջական մասնակից, ավագ խորհրդատու, հաճախ՝ նախաձեռնող ու ղեկավար։ Թուրքիան երաշխավորում է նաև Նախիջևանի երկրամասի՝ Ադրբեջանի կազմում պահպանումը։ Այս ամենից զատ, Թուրքիան իրականացնում է Հայաստանի դեմ անթաքույց պատերազմական ակտ՝ շրջա­փակում։ Թուրքիայի օրհնանքն ու խրախուսանքը մեծապես նպաստեցին 1991-1994 թթ. պատերազմի սանձա­զերծմանը։ Այդ առումով իր դերն ունեցավ նաև Բաքվի ղեկավարների փոխառած (նախա­գահ Ա. Էլչիբեյի օրոք՝ բացեիբաց ընդունվող) պանթուրքական գաղափարախոսությունը, որն Ադրբեջանի պետականության կառուցումն ու կայացումը նախատեսում է ծավալապաշտական եղանակով՝ ամբողջ Հայաստանի, հետագայում նաև Իրանի ու Վրաստանի որոշ տարածքների բռնագրավման հաշվին։ Չհաշտվելով Արցախի ազատագրության փաստի հետ, Բաքուն առաջ­նորդվում է մի լրա­ցուցիչ գործնապաշտ (պրագմատիկ) հաշվարկով ևս, այն է՝ թշնամու կերպար ստեղծելով, Ադրբեջանի ժողովուրդներին կառավարելու առավել դյուրին եղանակներ գտնել։ Չպետք է մոռանալ, որ Ադրբեջանը միացել է հայության դեմ իրականացվող ցեղա­սպա­նական քաղաքականությանն իր ստեղծման օրից՝ 1918 թ.-ից ստանձնելով Հայաստանն արևելքից մաս-մաս զավթողի դերը և շարունակելով այն նաև խորհրդային տարիներին։ Հայաս­տանը, փաստորեն, գործ ունի երկու դաշնակից պետու­թյունների համատեղ ու համաձայնեցված թշնամական քաղաքականության հետ։ Լայն առումով, ՀԹՀ-ն ընդգրկում է նաև հայ-ադրբե­ջանական հակամարտությունը, ներառյալ Արցախյան հիմնախնդիրը։ Այս քննության մեջ, սակայն, խնդրին անդրադառնալու ենք ավելի նեղ՝ զուտ հայ-թուրքական շրջանակներում։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսին՝ Ռուսաստանի հետ մղած երկու պատերազմների միջև ընկած ժամանակահատվածում (1856-1877թթ.), Օսմանյան Թուրքիան հղացավ հայու­թյունն իր բնօրրան-հայրենիքում` Հայկական լեռնաշխարհում, բնաջնջելու քաղաքականություն, որն էլ ՀԹՀ-ին հաղորդեց անսովոր բնույթ և սրություն։ Այդ տարիներից մինչև այսօր ՀԹՀ-ն երբեք չի ընդհատվել՝ ո՛չ նույնիսկ այն կարճ միջոցին (1907-1912թթ.), երբ օրվա հայ քաղա­քա­կան ամենաազդեցիկ ուժը՝ ՀՅԴ-ն, համագործակցում էր երիտթուրքերի հետ, հայ և թուրք ղեկավարների միջև հարաբերություններն էլ արտաքուստ ջերմ ու բարեկամական էին, ո՛չ էլ խորհրդային երկար ու ձիգ յոթը տասնամյակի ընթացքում։ Այդ ժամանակահատվածներում ՀԹՀ-ն, թաքուն կամ բացահայտորեն, շարունակվել է քաղաքական, տեղեկատվական, հոգեբանական, մշակութային ճակատներում, երբեմն էլ նույնիսկ զենքի գործադրմամբ (մասնավորապես, հայ վրիժառուների և թուրք գաղտնի ծառայությունների գործողությունները)։ Այսպիսով, անցնելով միջազգային քաղաքական համակարգի դարաշրջիկ հեղափոխու­թյունների միջով՝ ՀԹՀ-ն հիմքում մնացել է անփոփոխ։ ՀԹՀ-ի առանցքում ընկած է մի կողմից՝ Հայաստանը ոչնչացնելու Թուրքիայի նպա­տակը, մյուս կողմից՝ Հայաստանի պետականությունը կայացնելու և անվտանգության երկա­րաժամկետ երաշխիքներով ապահովելու հայ ժողովրդի պայքարը։ ՀԹՀ-ի տևականությունը, անփոփոխ օրա­կարգով պատմական մի քանի փուլերի միջով անցնելը և նորանոր շերտերով բազմապատկվելը, տարածքային մեծ ընդգրկումն այս հակամարտությանը հաղոր­դել են անսովոր բարդ կառուցվածք և տարո­ղու­նակ բովանդակություն։ ՀԹՀ-ի համար­ժեք ընկալումն ինքնին դարձել է մասնագիտական խնդիր։ Մինչդեռ ՀԹՀ-ի նկատմամբ հայ քաղաքական վերնախավի և հասարակական-քաղաքական մտքի ցուցաբերած մոտեցումներն ու քաղա­քականությունն առայժմ սիրողական բնույթ ունեն։ Հուսով ենք, ՀԹՀ-ի ստորև ներկայացվող համառոտ կառուցվածքային վերլուծությունը կարող է նպաստել Հայաստանի արտաքին քաղաքականության իրապաշտ մշակումներին և անվտան­գության համակարգի կայացմանը։ Հայ-թուրքական հակամարտության կառուցվածքը ՀԹՀ-ի արդի փուլն ընթանում է տասը հիմնական մակարդակներում (բնագավառներում), որոնցից յուրաքանչյուրում, ի տարբերություն Հայաստանի, Թուրքիան դրսևորում է հստակ դիրքո­րոշումներ ու հետևողական քաղաքականություն։ Մինչդեռ Հայաստանի արտաքին քաղաքակա­նության օրակարգում այդ մակարդակներից և նրանց ենթամակարդակներից շատերը ցայսօր ընդգրկված չեն, հաճախ, անգամ, նկատված էլ չեն, իսկ նկատվածների վերաբերյալ էլ համապարփակ հայեցակարգ և համարժեք քաղաքականություն դեռ չեն մշակ­վել։ Նախ, թվարկենք ՀԹՀ-ի մակարդակները (բնագավառները)՝ իրենց ենթամակարդակներով (խնդիրներով). 1) հասկացական-տերմինաբանական մակարդակ 1.1. հայրենիքի գաղափարի ընկալման և աղճատման խնդիրը։ 1.2. տարածք զավթողին ու բազմահազարամյա հայրենիք կորցնողին գլխիվայր շրջելու փորձեր ու հայ­կա­կան կողմի կրավորական վերաբերմունքը։ 1.3. հակամարտության սահմանումների թերի մշակվածության և աղավաղման խնդիրն ու դրա դեմ պայքարի բացակայությունը։ 1.4. Հայաստանի և հայության դեմ Թուրքիայի վարած քաղաքականության ոչ-հա­մարժեք գնահատումը։ 1.5. Հայաստանի իշխանությունների՝ Թուրքիայի ներկա վարչակարգին և քաղաքական գործիչներին սխալ գնա­հատելը։ 1.6. Հայաստանի և հայոց պատմամշակութային ժառանգության դեմ քարտեզա­գրա­կան-տեղանվանագիտական պատերազմի վարում և հայկական կողմից դրա անտեսումը[ii]։ 2) քաղաքական մակարդակ Այս ոլորտում Թուրքիայի թշնամական գործողություններն են՝ 2.1. Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերու­թյուն­ներ հաստատելու 17-ամյա հրաժարումը և այդ քայլին քաղաքական գնահատական տալուց Հայաստանի խուսափումը։ 2.2. Հայաստանի 15-ամյա շրջափակումը և այդ թշնամական գործողությունն ըստ արժանվույն գնահատելու Հայաստանի չկամությունը։ 2.3. Ադրբեջանին ցուցաբերվող դիվանագիտական լիակատար օժանդա­կությունը և այդ թշնամական գործողությանը Հայաստանի կրավորական վերաբերմունքը։ 2.4. Մեսխեթցի թուրքերին (նրանց անվան տակ՝ նաև այլ թյուրք տարրերին) հայաբնակ Ջավախքում բնակեց­նելու հետևողական ջանքերը և դրանց վերաբերյալ հայկական կողմի պահպանած լռությունը։ 2.5. Միջազգային ասպարեզում Հայաստանի շահերի դեմ ուղղված բազ­մապիսի գործողություններն ու դրանց անտեսումը հայկական կողմից։ 2.6. Հայաստանին առաջադրած անընդունելի նա­խապայմանները, այդ թվում երեք հիմնականները՝ Արցախյան հիմնախնդիրը հօգուտ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության լուծելը, Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի կասեցումը, Հայաստանի արևմտյան՝ Թուրքիայի բռնա­զավթած տարածքներից պաշտոնական Երևանի հրապարակային ու ինչ-որ հավերժական բնույթ կրող հրաժարումը և հայկական կողմի՝ սեփական նախա­պայմաններից, այն է՝ վստահության և անվտանգության մեխանիզմներ ստեղծելու իրավունքից հրաժարումը[iii]։ 3) պատմաքաղաքական մակարդակ 3.1. Թուրքիայի՝ Հայոց ցեղասպանության ժխտման ու պատմական իրականության աղճատման պետականորեն կազմակերպված մեծ արշավն ինչպես երկրի ներսում, այնպես էլ միջազգային ասպարեզում։ 3.2. 1998-2008 թթ. Հայաստանի՝ ցե­ղասպանության միջազգային ճանաչման գործ­ընթացի նկատմամբ որդեգրած բարյացակամ վերաբերմունքը, թեև 2008 թ. կեսերից այդ բնագավառում նկատվում է Հայաստանի առանց այն էլ ոչ մեծ ակտիվության նվազում։ 4) իրավաքաղաքական մակարդակ 4.1. Սևրի պայմանագրի չիրագործման հետևանքով տարածաշրջանում առաջացած գերլարված ռազմավարական իրավիճակի խնդիրը, մասնավորապես՝ հայկական պետականության կենսունակությունն ապահովող տարածքային երաշխիքների թերի ու չճանաչված լինելու և քրդական պետականության ստեղծման հարցերում։ 4.2. 1921 թ. Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերի՝ իրավական անկատարության և ներկայիս անլիարժեք գործունեության խնդիրը։ 4.3. Թուրքիայի քրեական օրենսգրքի 301-րդ հոդվածով՝ Հայոց ցեղասպանության մասին բարձրաձայնելն ու ՀԹՀ-ի վերաբերյալ հայկական տեսակետի արտահայտումը գործնականում պատժելի դարձնելու խնդիրը։ 4.4. Հայաստանի իշխանությունների՝ ՀԹՀ-ի պատմաիրավական մակարդակի լիակատար անտեսումը։ 5) տեղեկատվական-հոգեբանական պատերազմի մակարդակ 5.1. Ղարաբաղյան հիմնախնդրում Թուրքիայի՝ Ադրբեջանին ցուցա­բեր­վող քարոզչա­կան մեծ օժանդակությունը։ 5.2. Հայաստանի և հայության դեմ Թուրքիայում, միջազգային ասպարեզում, Հայաստանում և սփյուքահայ միջավայրում Թուրքիայի իրակա­նացվող տեղեկա­տվական ու հոգեբանական բազմաթիվ, բազմապիսի ու հետևողա­կան գործո­ղու­թյունները, այդ թվում՝ 5.2.1. հակահայկական գրականության և այլ նյութերի պատրաստումն ու տարածումը, որ կազմակերպված բնույթ է ստացել դեռևս 1920-ական թվականներից, հետզհետե միայն ուժգնացել է, նոր ոլորտներ ընդգրկել և բազմալեզու դարձել[iv], 5.2.2. արտասահմանում թուրքական քոլեջների միջոցով հակահայկական տրամադրությունների սերմանումը[v], 5.2.3. թուրքական դեսպանությունների, պետական ու մասնավոր հաստա­տությունների միջոցով Հայկական հարցը ճշմարիտ լույսի ներքո լուսաբանող տեղեկատվության և վերլուծությունների դեմ տարվող լոբբիստական ծավա­լուն աշխատանքը։ 5.3. Հայաստանում իբր գոյություն ունեցող Քրդստանի բանվորական կուսակցության ռազ­մական բազա­ների մասին ապատեղեկատվության պարբերական տարածումը։ 5.4. Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության հեղինակների և կազմակերպիչների, այդ թվում Թալեաթի, հերոսացումը։ 5.5. Հայաստանի և Սփյուռքի միջև սեպ խրելու քարոզչական հետևողական ջանքերը[vi]։ 5.6. Սփյուռքահայերի բնակության երկրների կառավարություններին ու ժողովուրդներին հայության դեմ տրամադրելը[vii]։ 5.7. Հայաստանից ու Մերձավոր Արևելքի երկրներից հայերի արտագաղթը խրախու­սելու և այն դեպի հեռավոր մայրցամաքներ ուղղելու Թուրքիայի գաղտնի գործողությունները։ 5.8. Հայաստանն իր դեմ իրականացվող տեղեկատվական-հոգեբանական այս պատերազ­մում դրսևորում է ջայլամի քաղաքականություն։ 6) տնտեսական մակարդակ 6.1. Հայաստանի բազմամյա շրջափակումը։ 6.2. Թուրքիայի՝ Հայաստանին մեկուսացնելու նպատակով տարածաշրջանային հատուկ ծրագրերի հեղինակումը, այդ թվում՝ Կարս-Թբիլիսի-Բաքու երկաթգծի կառուցման նախաձեռնումը։ 7) մշակութային մակարդակ 7.1. հայկական պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացումն և յուրացման փորձերը։ 7.2. Ինչպես Թուրքիայում, այնպես էլ միջազգային ասպարեզում Հայաստանի պատմության կեղծումը[viii]։ 7.3. Իր դեմ մղվող մշակութային պատերազմում Հայաստանի դրսևորած բացարձակ անգործունեությունը։ ռազմական մակարդակ 8.1. Հայաստանի դեմ պատերազմելու նախապատրաստություններում Ադրբեջանին Թուրքիայի ցուցաբերվող ամբողջական աջակցությունը, այդ թվում՝ 8.1.1. հետախուզական տվյալների հաղորդումը, 8.1.2. զենքի և զինամթերքի մատակարարումը, 8.1.3. ռազմական խորհրդատվության տրամադրումը, ներառյալ Ադրբեջանի Գլխավոր շտաբի գործունեության կազմակերպումը, եթե ոչ ղեկավարումը, 8.1.4. սպաների պատրաստում-վերապատրաստումը և հատուկ նշանա­կության ջոկատների մարզումը, 8.1.5. ՆԱՏՕ-ի ծրագրերին և աշխատանքներին Ադրբեջանի ներգրավվելուն աջակցումը։ 8.2. 1991 թ. ի վեր Հայաստանի դեմ պարբերաբար հնչեցված սպառնալիքների խնդի­րը, այդ թվում՝ իբր Հայաստանի Հանրապետությունում և Արցախում տեղակայված Քրդստանի բանվորական կուսակցության ռազմական ճամբարների մասին ապատեղեկատվությունը[ix]։ 8.3. Հայաստանի՝ այս հարցերի նկատմամբ պահպանվող լռությունը և Թուրքիայի հետ ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում իրականացվող ռազմաքաղաքական համագործակ­ցությունը[x]։ 9) Թուրքիայում ապրող հայ փոքրամասնության մարդկային իրավունքների պաշտպանությունը 9.1. Կ. Պոլսի հայոց պատրիարքի վրա ճնշում բանեցնելով՝ նրան թուրքամետ հայտարարություններ և կոչեր անել ստիպելը։ 9.2. Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը ոգե­կո­չելու ար­գելումը։ 9.3. հայ ժողովրդի մեծագույն դահիճներից մեկի՝ Քեմալ Աթաթուրքի պաշտամունքի պետականորեն պարտադրումը պոլսահայության համայնքային կառույցներում, այդ թվում դպրոցներում։ 9.4. Թուրքիայի բոլոր քաղաքացիներին, այդ թվում հայերին, սահմանադրորեն թուրք հռչակելը։ 9.5. հայ փոքրամասնության անվտանգության ապահովումը։ 9.6. Հայաստանի՝ ՀԹՀ-ի այս մակարդակի լիակատար անտեսումը։ 10) Հայության տարբեր հատվածների միջև, ներառյալ Հայաստանի ներքաղաքական դաշտում, ՀԹՀ-ի հողի վրա առաջացող լուրջ պառակտումների մակարդակ 10.1. Հայ ժողովրդի բնիկ հայրենիքի արևմտյան՝ այժմ Թուրքիայի սահմաններում գտնվող մասից հրաժարվելու մասին պաշտոնական Երևանի այլազան հայտա­րա­րությունները և ակնարկներն ընդունակ են. 10.1.1. նոր բաժանա­րար գծեր քաշել հայ հասարակության մեջ, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Հայաստանի և Սփյուռքի միջև[xi], 10.1.2. բարոյալքել հայու­թյան՝ ազգային նպատակների իրականացման համար մղվող պայքարն իր ամբողջության մեջ։ 10.2. Հայ և թուրք պատմաբաններից բաղկացած համատեղ հանձնաժողովի ստեղծ­ման հարցում[xii]։ 10.3. ՀԹՀ-ի այս բնագավառի առաջացումն զգալիորեն պայմանավորված է ՀՀ իշխանությունների գործունեությամբ։ ՀԹՀ-ի այս բոլոր մակարդակների հիմքում ընկած է Հայաստանի վերականգնված պետակա­նության կենսունակությունը, պաշտպանունակությունը, տնտեսական զարգացումը, հետագայում նաև ժողովրդագրական աճը (հայահավաքը) ապահովող հողային խնդիրը՝ Հայկական հարցը։ Այս ցանկն ինքնին փաստում է, որ Թուրքիան Հայաստանի և հայության դեմ իրականացնում է համընդհանուր հարձակողական քաղաքականություն՝ տասնյակ ուղղություններով։ ՀՀ արտաքին քաղաքականությունն անտեսում է Թուրքիայի վերը նշված գործողու­թյուն­ներից շատերը։ Ամբողջովին անտեսված են թիվ 1, 4, 5, 7, 9, 10 մակարդակները, իսկ մյուսներում որոշ ենթամակարդակներ կա՛մ անտեսված են մնում, կա՛մ չեն ստանում համարժեք գնահատական։ Կարճ ասած՝ Թուրքիայի նկատմամբ Հայաստանի Հանրապետության վարած քաղա­քականու­թյունն անկախության 17 տարիների ընթացքում չի մշակվել, մնացել է բարձիթողի վիճակում, անպաշտպան թողնելով Հայաստանի անվտանգության համար կենսականորեն կարևոր բազմաթիվ ճակատներ։ Առանձին քննության է արժանի ՀԹՀ-ի հիմնարար՝ հասկացական-տերմինաբանական բնագավառը։ Որքան էլ ցավալի է, սակայն ՀԹՀ-ի հասկացություններն ու տերմինաբանությունը մանրազնին մշակել է միայն թուրքական կողմը, մինչդեռ հայկական կողմը մինչև այսօր չի կարողացել ըստ արժանվույն գնահատել և ճիշտ բնորոշումներով ներկայացնել իրավի­ճակը։ Աղավաղված է հե՛նց ՀԹՀ-ի բնույթը՝ հակամարտությունը, որը փոխարինվել է «հարևանություն», «հարաբերություններ» և նմանատիպ բառեզրերով։ Բայց չէ՞ որ երկարատև թշնամական հա­րաբերությունները ոչ այլ ինչ են, քան հակամարտություն[xiii]։ Այսպես՝ Թուրքիայի՝ Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու 17-ամյա մերժումը պետք է գնահատվի ոչ այլ կերպ, քան Հայաստանի՝ պետականություն ունենա­լու իրավունքն արմատից մերժելու փորձ։ Սակայն, պաշտոնական Երևանն այդպիսի գնահա­տական երբեք չտվեց։ Թուրքիան Հայաստանին անվանում է Ադրբեջանի տարածքները զավթած երկիր՝ «օկու­պանտ», մինչդեռ Հայաստանը վախենում է հիշեցնել, որ իսկական զավթիչը Թուրքիան է, որը ցեղասպանության միջոցով հայաթափել և յուրացրել է Հայաստանի արևմտյան մասն ամբողջությամբ, ինչպես նաև արևելյան մասի մի հատվածը՝ Կարս-Արդահան-Սուրմալուն, հայոց ազգային խորհրդանիշ Մասիսներով ու Անի միջնադարյան մայրաքաղաքով հանդերձ։ Վտանգվել է հայրենիքի գաղափարի ճշգրիտ ընկալումը, որը հիմքային նշանակություն ունի ազգի դիմադրողականության ու բուն գոյության համար։ Ակնարկներ են արվում Հայաստանի արևմտյան մասից մեկընդմիշտ հրաժարվելու մասին։ Մասնավորապես, ՀՀ նախագահի վերջին հայտարարություններից մեկում ասվում էր, որ ՀՀ որևէ պաշտոնյա երբեք տարածքային պա­հանջների մասին չի խոսել[xiv], Արևմտյան Հայաստանի հարց չի բարձրացրել, մյուսում՝ Արևմտյան և Արևելյան Հայաստանն անվանված են լոկ «աշխարհագրական եզրեր»[xv], առանց նկատելու, որ դա թուրքական քարոզչության մշակած հին և ամենավտանգավոր դրույթներից է[xvi]։ Ասվում էր նաև, որ հայ-թուրքական խնդիրների լուծումն ապագա սերունդներին չպետք է թողնվի[xvii]։ Եվ քանզի բոլորին հասկանալի է, որ հայոց հայրենիքի բռնագրավված հատվածի ամբողջական կամ մասնակի ազա­տագրումն այսօրվա խնդիր լինել չի կարող, ուրեմն ակնարկվում է հայրենիքի այդ հատվածի վերջնական ուրացում։ Այնինչ Թուրքիայի՝ հայ ժողովրդին հասցրած անչափելի վնասի դիմաց փոքրիշատե համարժեք փոխհատուցումը, նախևառաջ, տարածքների վերադարձի տեսքով, Հայաստանի երկարաժամկետ անվտանգության հիմնական երաշխիքն է։ Հայրենիքի օտարված մասից հրաժարվելը՝ նշանակում է հրաժարվել սեփական ինքնությունից՝ տեսանելի և անտեսանելի այն հազարավոր կապերից, որոնք հային հայ են պահում։ Այդպիսի քայլը կկազմալուծի հայերի աշխարհընկալման ու կենսա­նպատակների ողջ համակարգը, դարձնելով նրանց կամազուրկ և աննպատակ զանգված, որից հետո Հայկական հարցի թուրքական սցենարով վերջնական լուծումն այլևս հատուկ ճիգեր չի պահանջի։ Հայրենիքի օտարված մասի ուրացումն անիմաստ է նաև քաղաքական տեսանկյունից՝ այն որևէ տար­րով չի ամրապնդում Հայաստանի անվտանգությունը։ Աշխարհում կան տասնյակ մեծ ու փոքր պետություններ, որոնք ունեն տասնամյակներով ձգվող տարածքային վեճեր, և այդ պետություններից որևէ մեկի մտքով չի անցնում, որ կարելի է հենց այնպես հրաժարվել ռազմավարական մեծագույն արժեքից՝ տարածքից, առավել ևս՝ եթե խոսքը վերաբերում է հայրենիքին[xviii]։ Փոքր-ինչ շեղվելով, նկատենք, որ, չգիտես ինչու, վերջին ամիսներին ՀՀ ղեկավարության առաջին դեմքերը մեկը մյուսի ետևից թուրքական ԶԼՄ-ներին հարցազրույցներ են տալիս, որոնք ավելի հարցաքննության են նմանվում։ Վերջին շրջանում թուրքերին երեք հարցազրույց է տվել ՀՀ նախագահը (2008 թ. օգոստոսի 21-ին CNN-Turk-ի, օգոստոսի 28-ին «Ռադիկալի», սեպտեմբերի 20-ին «Միլլիեթի» թղթակիցներին), ևս մի քանիսն էլ՝ ՀՀ արտգործնախարարը[xix]։ ՀՀ վարչապետն էլ մեկ հարցազրույց է տվել ադրբեջանական Day.az գործակալությանը (հոկտեմբերի 7-ին)[xx]։ Այդ ընթացքում ո՛չ մի թուրք կամ ադրբեջանցի պաշտոնյա գեթ մեկ հարցազրույց չի տվել հայկա­կան լրատվամիջոցներին։ Հակամարտող երկրների միջպետական հարաբերություններում այսպի­սի երևույթն ինքնին վկայում է անհավասարության մասին, ընդ որում՝ ի վնաս Հայաստանի։ ՀՀ իշխանությունների զիջողական ու պարտվողական մոտեցումները ՀԹՀ-ին ևս մեկ անգամ ընդգծվեցին 2008 թ. նոյեմբերին, երբ Առաջին աշխարհամարտի ավարտի 90-ամյակն էին նշում և իրենց զոհերին ոգեկոչում բոլոր մասնակից պետությունները։ Եվ միայն Հայաստանը, որն այդ պա­տերազմում բոլորից ավելի էր զոհ ու կորուստ տվել, պաշտոնական մակարդակով մեկ բառով իսկ չհիշատակեց այդ տարեդարձը, որպեսզի հանկարծակի հօդս չցնդեն «հայ-թուրքական հաշտեց­ման»՝ հայ քաղաքական վերնախավի փուչ պատրանքները։ Թուրքիայի ներկա հայատյաց իշխանություններին և քաղաքական գործիչներին տրվում են սխալ գնահատականներ։ ՀՀ բարձրագույն ղեկավարությունը նրանց անվանում է, ոչ ավելի, ոչ պակաս, քան «խիզախ գործընկերներ»[xxi] և չի ուզում նկատել, որ նրանք թուրքական ավանդական ցեղասպանական քաղաքականության մերօրյա շարունակողներն են։ Իրականում, Թուրքիայի քա­ղաքական համակարգի բնույթը ֆաշիստական է և՛ իր օրինականացված ծայրահեղ ազգայնամո­լությամբ, և՛ ազգային փոքրամասնությունների նկատմամբ վարած դաժան բռնամիջոցներով՝ ընդ­հուպ մինչև բնաջնջում և տեղահանում, և՛ մինչև այսօր գոյատևող առաջնորդի պաշտամունքով, և՛, ու առավել ևս, Հայաստանի ու հայ ժողովրդի նկատմամբ վարած անզիջում հարձակողական քաղաքականությամբ[xxii]։ Եթե Արևմուտքը կամ այլ պետություններ չեն բնորոշում թուրքական պետականությունն ինչպես որ այն կա, դա մի բան է՝ նրանք դրա կարիքը չունեն։ Սակայն, Հայաստանը, չտալով ցեղասպանությունը ժխտող, այսինքն՝ նոր ցեղասպանություն իրակա­նաց­նելու պատրաստ այդ թուրք գործիչների ճիշտ գնահատականը, ընկնում է լուրջ թյուրիմացության մեջ. ո՛չ ինքն է տեսնում և հասկանում իր թշնամու բուն գաղափարախոսությունը, ռազմա­վա­րա­կան հաշվարկներն ու նպատակները, ո՛չ էլ անգամ փորձում է իր ծանր աշխարհա­ռազմա­վա­րական իրավիճակն ըստ էության ներկայացնել միջազգային հանրությանը։ Իր հարցազրույցներից մեկում, ՀՀ արտգործնախարարը, փաստորեն, խոստովանում է Հայաստանի արտաքին քաղաքա­կանության հավկուրությունը, ասելով, որ ինքը «Թուրքիայի հետ հարաբերությունների նորմա­լացման առջև որևէ խոչընդոտ չի տեսնում» և որ «այդ հարցում վերին աստիճանի լավատես է»[xxiii]։ Այսինքն, մեր արտաքին քաղաքականության տեսադաշտից դուրս են մնացել ՀԹՀ-ի վերը նշված տասը մակարդակներն ու տասնյակ ենթամակարդակները, իսկ դրանց տեղն զբաղեցրել է անհիմն «լավատեսությունը»[xxiv]։ Ավելին՝ ինչպես արդեն նշվեց, հայկական կողմը, որը Թուրքիայի իրականացրած ցեղա­սպա­նության զոհն է և այսօր էլ ենթակա է վերջինիս հետևողական թշնամական գործողություն­ներին՝ ՀԹՀ-ն չի էլ սահմա­նում իր իսկական անվամբ՝ իբրև հակամարտություն։ Այնինչ, եթե գործ ունենք հակամարտության հետ, ապա պետք է արմատապես փոխել քաղա­քական բառապաշարը և խոսել ոչ թե չեղած «հարաբերությունների ջերմացումից», դրանցում իբր արձանագրված «ձնհալից», այլ, փոխարենը, միջազգային համայնքին ու, առաջին հերթին, հե՛նց հայկական լսարանին ներկայացնել ՀԹՀ-ի բուն պատճառները, անվտանգության և վստահության մեխանիզմներ կառուցելու հնարավորություն­նե­րը կամ դրանց բացակայությունը։ Այսպիսի բարդ կառուցվածք ունեցող հակամարտության եր­կարաժամկետ կարգավորմանը չեն կարող օժանդակել նաև լարվա­ծության մակերեսային մեղ­մացման անհեռանկար նախաձեռնությունները, ինչպիսին էր «ֆուտբո­լային դիվանագիտությունը» (որն, ի դեպ, բացի վնասից որևէ օգուտ Հայաստանին չի բերել)։ Այլապես՝ հայկական դիվանագիտության մատուցմամբ` «հայ-թուրքական հարա­բերություն­ներում» առկա խնդիրներն ընդամենը երկուսն են՝ դիվանագիտական հարաբերությունների բացա­կայությունը և սահմանի փակ լինելը (որը հաճախ չի էլ բնորոշվում ճիշտ տերմինով, այն է՝ շրջափակման վերացում)։ Մնացած հարցերը դիտվում են իբրև հետագայում քննարկման ենթակա և նույնիսկ անվանվում են «զգացական» կամ «վիճելի»[xxv]։ (Մենք տեսանք, թե որքան շատ են և ծանրակշիռ այդ զգացական կամ վիճելի հարցերը։) Հայկական դիվանագիտությունը տարիներ շարունակ կրկնում է վաշինգտոնյան ծագում ունեցող այն սխալ թեզը, թե այս երկու խնդիրներն էլ Ղարաբաղյան հակամարտության արդյունք են և իբր Թուրքիայի քաղաքա­կանու­թյունը Ադրբեջանի «պատանդն ու գերին է» դարձել։ Եվ սա այն դեպքում, երբ ինքը՝ Թուրքիան, ամենևին այդպիսի պարզունակ գնահատական չի տալիս ընդդեմ Հայաստանի վարած իր քաղա­քա­կանությանը, այլ հստակ մատնանշում է, որ Ադրբեջանի շահերն ամուր շաղկապված են իր սեփական շահերին։ Թե՛ Թուրքիայի, թե՛ Ադրբեջանի ղեկավարները բազմիցս հայտարարել են, որ իրենք ներկայացնում են «Մեկ ժողովուրդ՝ երկու պետություն»։ Ահա այս կապակցությամբ մի բոլորովին թարմ վկայախոսություն։ 2008 թ. դեկտեմբերի 1-ին Թուրքիայի արտգործնախարար Ա. Բաբաջանն Ադրբեջանի իր գործընկերոջ՝ Է. Մամեդյարովի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսի ժամանակ այս առթիվ հստակ է արտա­հայտվել. «Թուրք–հայկական սահմանների բացման և ղարաբաղյան հարցի հետ կապված խնդիր­ները լուծվելու են համալիր կերպով։ …Այս երկու հարցերն անբաժան են միմյանցից»[xxvi]։ Բացի այդ, Թուրքիան առանձնացնում է ևս երկու դրդապատճառ, որոնք ուղղակի կապ չունեն Ադրբեջանի հետ՝ ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի կասեցումը և Թուրքիայի սահմանների պաշտոնական ճանաչումը (իրական նպատակը, ինչպես վերը նշվեց, այլ է՝ ոչնչացնել Հայաստանը)։ Ըստ այդմ՝ ՀԹՀ-ն բազմամակարդակ և բազմատարր հակամարտություն է, որի լուծումը չի կարող սահմանափակվել միայն Հայաստանի շրջափակման վերացմամբ և դիվանագիտական հա­րաբերությունների հաստատմամբ։ Միայն այդ երկու քայլի կատարումը Հայաստանի դեմ Թուր­քիայի թշնամական քաղաքականության ավարտ չի նշանակի։ Ինչպես նախկինում գրել ենք, Թուրքիան կբացի Հայաստանի հետ սահմանը մի դեպքում միայն. եթե իր հաշվարկները ցույց տան, որ դրանով Հայաստանին ավելի մեծ վնաս կպատճառի։ «Բարիդրացիության» նոր պայման­ներում Թուրքիան իր թշնամական քաղաքա­կանու­թյունը կտեղափոխի այլ, առավել վտանգավոր ոլորտներ, առաջ բերելով Հայաստանի ազգային անվտանգության համար շատ լուրջ խնդիրներ։ Հետևելու է թուրքական տնտեսական և ժողովրդագրական ներխուժումը Հայաստան, ներքին ար­տադրողը շուկայից դուրս է մղվելու։ Անկարան խրախուսելու է հայերի զանգվածային արտա­գաղթը Թուրքիա և թուրքերի մուտքը Հայաստան[xxvii] (մասամբ՝ «մահմեդական հայերի» անվան տակ, որի խայծը ՀՀ իշխանությունները կարծես կուլ են տվել[xxviii]), ունենալու ենք նաև հազարավոր խառնամուսնություններ։ Թուրքական տնտեսական ներխուժ­մանը զուգահեռ ուժգնանալու են տեղեկատվական, գաղափարա­կան, մշակութային ու հոգեբա­նա­կան հարձակումներն ու թուրքական պետական քարոզ­չության անարգել ներթափանցումը Հայաս­տան[xxix]։ Հայկական հասարակությունը կարոտ է այս բոլոր խնդիրների լրջագույն մասնագիտական քննարկման, այլ ոչ թե ԶԼՄ-ներում, հատկապես հեռուստատեսությամբ, Թուրքիայի նկատմամբ բարյացակամություն քարոզող արշավների և ուղեղների միակողմանի մշակման։ Ամփոփենք. հայ-թուրքական պետական և ազգային շահերի ակնհայտ ներհակությունը, ռազ­մավարական շահերի կատաղի բախումը, գաղափարախոսությունների անհա­մատեղելիությունը և վերը թվարկված մյուս բոլոր թշնամական գործողություններն արգելում են հայ-թուրքական բազմամակարդակ հակամարտության կարգավորումը այսօր քարոզվող արագ, «սպորտային» միջոցներով։ Այդպիսի ծանծաղ «լուծումների» արդյունքում կարող են տուժել միայն Հայաստանն ու հայ ժողովուրդը։ ՀԹՀ-ի կարգավորման գլխավոր նախապայմանն ամուր և պաշտպանունակ Հայաստանի կայացումն է։ Միայն դրանից հետո Թուրքիան և նրա դաշնակից Ադրբեջանը կհաշտվեն հայկական պետականության գոյության իրավունքի հետ։ Իրատեսությունն ու գործ­նա­պաշ­տու­թյու­նը պահանջում են Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան վերադիրքավորում՝ Թուր­քի­այի ա­կն­հայտ թշ­նա­մու­թյան ան­տե­սումից դեպի Հայ­կա­կան հար­ցի հա­մա­կող­մա­նի­ վե­րար­ծարծում, ընդհուպ տա­րած­քային փոխ­հա­տուց­ման վե­րա­բե­րյալ քա­ղա­քա­կա­նա­պես ի­րա­պաշտ ա­ռա­ջարկ­նե­րի միջոցով[xxx]։ * Հոդվածը որպես զեկուցում կարդացվել է 2008 թ. նոյեմբերի 13-14-ին` Թեհրանում կայացած «Հայ Դատն այսօր» 6-րդ խորհրդաժողովում։ Այս մասին մանրամասն տե՛ս Ա. Այվազյան, Հիմնատարրեր` Հայաստանի ազգային անվտանգության հայեցակարգի, Մասն Ա, 2-րդ, լրամշակված հրատ., «Լուսակն», Երևան, 2004 թ., էջ 107-108։ [ii] A, Ayvazyan, "Western Armenia vs Eastern Anatolia", Europe & Orient (Journal of the Institute Tchobanian, Paris), No. 4, 2007: Այս մասին տե՛ս Ա. Այվազյան, Հայաստանի պատմության լուսաբանումը ամերիկյան պատմագրության մեջ, Երևան. «Արտագերս», 1998, էջ 37-40, 42 (ծնթ. 64), 43 (ծնթ. 65), 64-65, 223։ Լ. Սահակյան, Բարձր Հայքի Բաբերդ, Սպեր, Դերջան գավառների տեղանուններն ու ժողովրդագրությունը XVI դարի օսմանյան աշխարհագիր մատյաններում, Երևան. «Լուսակն», 2007, էջ 77-98։ Է. Դանիելյան, «Քարտեզագրական պատերազմը» և հայոց տեղանունների պաշտպանության հիմնա­խնդիրը, տե՛ս http://blog.ararat-center.org/։ [iii] Այս մասին առավել մանրամասն տե՛ս Ա. Այվազյան, Նախապայմանների խնդիրը և հայ-թուրքական հարաբերությունների հեռանկարները, «Հայոց աշխարհ», 09.09.2008։ [iv] Ամենավերջին ցայտուն օրինակներից է 9 լեզվով հրատարակված «Թուրքիա-2008» գրքույկը, որի հրատարակիչը Թուրքիայի պետությունն է (տե՛ս «Թուրքիան իր թեզերն այս «գրքով» է բացատրելու». - «Զաման», 16 հոկտեմբերի 2008թ., հայերեն թարգմանությունը՝ http://artmamul.ararat-center.org/?p=97)։ Այս հակահայկական գրքի հրատարակությունը գալիս է մեկ անգամ ևս փաստելու Թուրքիայի անփոփոխ թշնամական քաղա­քա­կա­նությունը Հայաստանի և հայության դեմ՝ ջարդուփշուր անելով «հայ-թուրքական մոտալուտ հաշտեցման» խաբ­կանքները։Դեռևս Գարեգին Նժդեհն էր ահազանգում, որ «հայկական սպանդին հետևեց բարոյական եղեռնը՝ հայերի վարկաբեկումը»։ Թվարկելով 1920-1940-ական թթ. թուրքերի քարոզած թեզերը, Նժդեհն ընդգծում էր, որ «հակահայկական քարոզչությունը, իրենց ռազմական, առևտրական ու մամուլի կցորդների հետ միասին, վարում էին թուրքական դեսպանություններն ու հյուպատոսությունները։ Դրանում ակտիվ դեր էր խաղում և թուրք ուսա­նողությունը». - տե՛ս Գարեգին Նժդեհ, Հովհաննես Քաջազնունի, Նշխարներ, Երևան, «Ազգայնական ակումբ», 2002, էջ 33։ [v] Տե՛ս Կ. Վրթանեսյան, Ս. Մարտիրոսյան. Համացանցը և մենք, Ռազմավարության և անվտանգության հարցեր (ժողովածու) , խմբագրությամբ Ա. Այվազյանի, Երևան, 2007, էջ 230-257։ [vi] Թուրքերը պարզ հետապնդում են, իրենց իսկ բառերով՝ «Սփյուռքի հետ Հայաստանի հարաբերությունների թուլացման նպատակ». - տե՛ս, օրինակ, Այդըն Սեզեր, Մեկուսացման է մղվում ոչ թե Հայաստանը, այլ՝ Թուրքիան, «Ռեֆերանս» օրաթերթ, 15.05.2008, թարգմանաբար տե՛ս՝ http://artmamul.ararat-center.org/?p=25 (նաև «Արարատ» ՌԿ-ի թիվ 3 ծանոթագրությունը), «Սփյուռքը վնասում է Հայաստանի ժողովրդին», «Հաբեր27քոմ» (Haber27com) 26 ապրիլի 2008թ., http://artmamul.ararat-center.org/?p=5։ [vii] Այս մասին տե՛ս Կարլեն Դալլաքյան. Ռամկավար Ազատական Կուսակցության պատմություն։ Գիրք երկրորդ, Երևան, «Մուղնի» հրատ., 2007, էջ 271-282։ Այս էջերում հրատարակված են թուրքական հինգ գաղտնի փաստա­թղթեր, որոնք բացահայտում են, մասնավորապես, որ դեռևս մինչև հայ վրիժառուական գործողությունները թուր­քական գաղտնի սպասարկություն ՄԻԹ-ն ունեցել է սփյուռքահայության վրա հսկող գաղտնի գրասենյակ՝ իր պետով։ Այս գրքի մասին Գ. Յազըճյանի գրախոսությունը, լրացուցիչ տեղեկություններով, տե՛ս «Ազգ», 02.02.2008։ [viii] Տե՛ս Մանվել Զուլալյան, Հայոց պատմության խեղաթյուրումը արդի թուրք պատմագրության մեջ (հին և միջին դարեր), Երևան, 1995։ [ix] Առնվազն մի դեպքում, օտար և հայկական աղբյուրների համաձայն, 1993 թ. աշնանը թուրքական Երրորդ բա­նա­կը պատրաստվում էր իսկապես ներխուժել Հայաստան: Տե՛ս նաև А. Айвазян, ”Лжеинформация о связи Армении и Курдской рабочей партии - возможная прелюдия к турецкому вторжению,” REGNUM, 07 декабря 2007 г.; “Чем, по-вашему, занимаются сегодня турецкие спецслужбы в Армении?”, Голос Армении, 04.03.2008. [x] Մանրամասն տե՛ս Ա. Այվազյան, «Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականությունը Հայկական հարցի համատեքստում», Ելույթ ՀՀ ԱԺ «Հայ-թուրքական հարաբերություններ. հիմնախնդիրներ և հեռանկարներ» թեմայով լսումներին, 19-20 դեկտեմբերի 2007 թ.: [xi] Ահա ՀՀ Թուրքիայի նկատմամբ տարվող քաղաքականության դեմ սփյուռքահայության բողոքի մի դրսևորում՝ Garen Yegparian, "Not in My Name," The Armenian Weekly, Vol. 74, No. 39, October 4, 2008։ [xii] Ողջունելի է, որ ՀՀ նախագահը 2008 թ. նոյեմբերին վերջապես հրաժար­վեց նախորդ երեք ամիսների ընթացքում ընդունելի հայտարարված այդ սին ու վտանգավոր գաղափարից, որն արդեն իսկ սկսել էր հուզումներ առա­ջաց­նել և՜ պատմագիտական, և՜ քաղաքական, և՜ հասարակական շրջանակներում։ [xiii] Ա. Այվազյան, Հայ-թուրքական հարաբերություններ գոյություն չունեն, կա հայ-թուրքական հակամարտու­թյուն, «Եթեր», 25.09.2008։ [xiv] «ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հարցազրույցը թուրքական «Ռադիկալ» օրաթերթին», 28.08.2008։ [xv] Տե՛ս «ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հարցազրույցը թուրքական «Ռադիկալ» օրաթերթին», տե՛ս Ազգ, 29.08.2008։ [xvi] Այս մասին տե՛ս Ա. Այվազյան, Հայաստանի պատմության լուսաբանումը ամերիկյան պատմագրության մեջ, էջ 37-40։ [xvii] «Մենք քննարկեցինք երկկողմ և տարածաշրջանային նշանակության բազմաթիվ հարցեր: Ամենակարևորն այն է, որ համաձայնեցինք առկա խնդիրները չթողնել գալիք սերունդներին: Ես հավատում եմ, որ հայ-թուր­քա­կան հարաբերություններում իսկապես եկել է խնդիրները լուծելու ժամանակը, և այդ հարցում պատրաստա­կա­մություն տեսա նաև Նախագահ Գյուլի մոտ: Համոզված եմ, որ նշված ուղղությամբ պետք է արագ և վստահ առաջ շարժվել...» («Նախագահ Սերժ Սարգսյանի ելույթը ՄԱԿ-ի Գլխավոր վեհաժողովի 63-րդ նստաշրջանում», 25.09.2008, ամբողջական տեքստը` http://president.am/events/statements/arm/?id=19)։ [xviii] Այս հարցի քննարկումը և տարածքային վեճեր ունեցող պետությունների համառոտ ցանկը տե՛ս Ա. Այվազյան, Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականությունը Հայկական հարցի համատեքստում, նշվ. աշխ.։ [xix] Դրանցից երկուսը թարգմանաբար տե՛ս Ազգ, 24.09.2008 և«Մեզ համար որևէ խոչընդոտ չկա», «Բի Բի Սի Թրքիշ սրվիս», 28 հոկտեմբերի 2008թ., http://artmamul.ararat-center.org/?p=109։ Եվս մի հարցազրույց ՀՀ արտգործնախարարը տվել է 2008թ. սեպտեմբերի 7-ին՝ «Էդվարդ Նալբանդյանը հանդիպել է թուրք լրագրողներին». – Panorama.am, 09.09.2008. “Глава МИД Армении: В лексикон вошел термин "футбольная дипломатия”, 09.09.2008, http://regnum.ru/news/1052302.html: [xx] Ի դեպ, այս հարցազրույցում ՀՀ վարչապետը, մոռանալով Սումգայիթում, Բաքվում, Կիրովաբադում, Մարաղայում իրագործված ցեղասպանական գործողությունները, Արցախի դեմ պատերազմի սանձազերծումը, հակահայկական ռասիստական ամենօրյա քարոզչությունը, Ադրբեջանի հասցեին անտեղի հաճոյախոսում է, ասելով, թե «Ադրբեջանն նվիրված է համաեվրոպական արժեքներին» (“Премьер Армении предлагает Азербайджану "попытаться увидеть общее будущее”, REGNUM.ru, 07.10.2008)։ [xxi] Մանրամասն տե՛ս Ա. Այվազյան, «Հայաստանի դիվանագիտության դարպասին թուրքական գոլերի թիվը կարող է աճել», Երկիր , 26.09.2008 և "Любые уступки приблизят войну", Голос Армении, интервью с А. Айвазяном, 14.10.2008: [xxii] Այս մասին առավել մանրամասն տե՛ս Ա. Այվազյան, «Սևրի պայմանագրի չիրագործման հետևանքները Մերձավոր Արևելքի և միջազգային քաղաքականության համար». - Հայաստանի ազատագրված տարածքը և Արցախի հիմնախնդիրը։ Նյութերի ընտրանի, Երևան, «Լուսակն», 2006, էջ 83-91: [xxiii] «Մեզ համար որևէ խոչընդոտ չկա», «Բի Բի Սի Թրքիշ սրվիս», 28.10.2008, http://artmamul.ararat-center.org/?p=109: [xxiv] Հիշեցման կարգով նկատենք, որ արևմտահայ ղեկավարությանն էլ նման «լավաեսություն» էր պատել Մեծ Եղեռնին նախորդող տարիներին։ Այս մասին տե՛ս նաև Ա. Այվազյան, «Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականությունը Հայկական հարցի համատեքստում», նշվ. աշխ.: <h1 style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-align: justify;">[xxv] Տե՛ս ՀՀ նախագահ Ս. Սարգսյանի հետևյալ հոդվածը՝ Serzh Sargsyan, “We Are Ready to Talk to Turkey,” Wall Street Journal, July 9, 2008:</h1> [xxvi] «Թուրք-հայկական սահմանների բացման և ղարաբաղյան հարցի հետ կապված խնդիրները լուծվելու են հա­մալիր կերպով, - ասել է Ալի Բաբաջանը». - Թերթ.am 01.12.08: [xxvii] ՀՀ խորհրդարանում ներկայացված «Օրինաց երկիր» կուսակցության խմբակցության ղեկավարը նույնիսկ ցանկալի է համարում ՀՀ քաղաքացիների Թուրքիա արտագնա աշխատանքի մեկնելը՝ առանց դույզն ինչ մտորելու այդ երևույթի հետևանքների մասին (տե՛ս “Бывший оппозиционер предлагает гражданам Армении работать в Турции и одобряет кандидатуру нового спикера”, www.regnum.ru/news/1063777.html, 02.10.2008) [xxviii] Տե՛ս «Ո՞վ է հայը» (Բաց նամակ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանին), «Առավոտ», 2.10.2008։ [xxix] Առավել մանրամասն տե՛ս Ա. Այվազյան, Հայ-թուրքական հակամարտության այսպես կոչված «կարգա­վորման» և նրա բովանդակության մասին, «Հայոց աշխարհ», 6.09. 2008): [xxx] Լուծումների քննարկումը տե՛ս Ա. Այվազյան, Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքակա­նությունը Հայկական հարցի համատեքստում, նշվ. աշխ.։

Подпись высокая, а дно – двойное 09-12-2008 11:17 Владимир Казимиров Кто же готов отбросить мирное решение в Карабахе? На встрече министров иностранных дел стран -- участниц Организации по безопасности и сотрудничеству в Европе, завершившейся 5 декабря в Хельсинки, сопредседатели Минской группы ОБСЕ (Россия, США и Франция) призвали стороны нагорнокарабахского конфликта подтвердить приверженность его мирному разрешению. Казалось бы, зачем повторяться? Ведь 2 ноября главы России, Азербайджана и Армении уже подписали Московскую декларацию, пронизанную однозначной установкой на оздоровление ситуации, безопасность и стабильность на Южном Кавказе, на мирное урегулирование конфликта в Карабахе. Выше президентской подписи не найти. Что же подтолкнуло министров повторить призыв, на который главы государств вроде бы уже ответили? Августовские события на Кавказе заставили задуматься тех, кто довольно часто выступал с угрозами решить этот застаревший конфликт силой. Подпись под Московской декларацией помешала Баку возобновить воинственную риторику. Но не надолго. В конце ноября в интервью итальянскому телевидению президент Азербайджана Ильхам Алиев принялся доказывать, что декларация «не лишает Баку права решить этот конфликт военным путем. В этой декларации никто не сможет найти обязательства, отвращающего Азербайджан от военного пути». Весьма любопытное толкование международного документа и собственной подписи под ним! Иначе говоря, декларировать можно что угодно, а делать -- совсем наоборот. Разве мирное урегулирование конфликта не исключает военного пути? Можно ли эдаким «разъяснением» и подобным образом действий способствовать оздоровлению обстановки, безопасности и стабильности в регионе, поощрить меры доверия? Познается реальная цена каждой подписи. Тем более что многие доводы Баку в этом конфликте далеко не бесспорны. Невозможно скрыть, что Нагорный Карабах давно был объектом и стал субъектом спора. Непросто свести все к «армянской агрессии» в конце минувшего века -- истоки и динамика конфликта значительно сложнее. Понятно, что в Баку не приемлют оккупацию семи азербайджанских районов, но не утаить в том и собственной вины азербайджанцев: оккупации и не было бы, если бы Азербайджан в 1992--1994 годах так упорно не уходил от прекращения военных действий, тщась одержать верх силой. Слишком вольно трактуется право на самооборону. Как раз угрозы Баку, его нежелание способствовать безопасности Нагорного Карабаха дают армянам повод оттягивать вывод своих сил с захваченных территорий. Азербайджанцы и армяне нуждаются в прекращении векового противоборства и противостояния, а вовсе не в новом, еще более трагичном кровопролитии. Московская декларация намечает путь к искоренению войн между ними, но требует более серьезного подхода (а не подписей с двойным дном). Сама ее суть - в безальтернативности политического урегулирования конфликта в Карабахе. globalaffairs.ru

Наши потери В этой рубрике собраны темы о нашем потерянном культурно-историческом наследии. Гандзак: неутраченный мир История Джуги. Нахиджеван К 90-летию геноцида армян в Баку Фото Арменикенда

Армения в конце XIX - начале ХХ вв. Геноцид В этой рубрике собраны темы о периоде армянских погромов, Первой мировой войны и геноцида. Дж. Киракосян. "Западная Армения в годы Первой мировой войны" Германские источники о геноциде армян М. Кочар "Армяно-турецкие общественно-политические отношения и армянский вопрос" Из архива Pandukht-а Майские вехи в новейшей истории армян. К дню Независимости Сардарапат J. Kayaloff "The Fall of Baku"

Древняя и средневековая Армения В этой рубрике собраны темы по истории древней и средневековой Армении и сопредельных стран. Начало христианства в Армении Карта Великой Армении Айб бен гим Մուրացան "Անդրեաս Երեց" Вардан или Васак Военная летопись армянского народа Кятиб Челеби как источник по истории Армении

Армения В этой рубрике собраны темы по новой и новейшей истории Армении и армянского народа. Про Армению и армян. Высказывания знаменитых людей Книги по истории Армении 7 декабря - день памяти жертв землятресения Марки и открытки Армения и конфликты в картах "Армяне - как евреи, только честные" Кавказ ли Армения? Н. Кочар "Антропология армян. Дерматоглифика и популяционная структура" Армения и Палестина Западноармянский город Дигор и осетинская Дигора Будущее Армении в случае победы Германии Արմեն Այվազյան "Հայ-թուրքական հակամարտության կառուցվածքային վերլուծություն" French-armenian historical relations

Исторический раздел форума Hayastan.com - это, не побоюсь этого слова, настоящий кладезь разнообразной полезной информации, обсуждения, ссылки на различные, порой уникальные ресурсы и т. д. Для того, чтобы ориентироваться в этом необозримом море информации, я решил создать своеобразный НАВИГАТОР - рубрикатор исторического раздела форума. Все темы раздела постепенно буду делить на рубрики. Постепенно - потому что темы, по мере разбора раздела, будут пополняться. Возможно, и рубрики будут меняться по ходу разбора. Читателю, или просто ищущему информацию, останется только найти нужную рубрику и уже в ней искать нужную себе тему. Ну что ж, удачного Вам поиска и приятного чтения!

Իջեւանում խոչընդոտել են «Միացում» նախաձեռնության հանդիպմանը բնակչության հետ [ 09 Դեկտեմբերի 2008 | 18:57 ] Դեկտեմբերի 9-ին «Միացում» ազգային նախաձեռնության անդամները մեկնել են Իջևան` ծրագրելով բնակչության հետ հանդիպում անցկացնել քաղաքի մշակույթի տանը: Նախատեսվում էր Տիգրան Խզմալյանի ազատագրված տարածքների և Ջավախքի հիմնախնդիրներին նվիրված ֆլիմի ցուցադրությունը, որին պետք է հաջորդեր բանախոսություն`«Հայաստանի ազատագրված տարածքը և Հայոց պետականության ապագան» թեմայով: Սակայն Իջևանի քաղաքապետը հրաժարվել է գրավոր պատասխան տալ ԱԺ պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանի` մշակույթի տան դահլիճը տրամադրելու հայցադիմումին, իսկ Իջևանի ոստիկանությունը և ԱԱԾ աշխատակիցները նախորդ օրվանից գործադրել են համապարփակ ճնշումներ`«Շատրվանների» հրապարակում ժողովրդի կուտակումը կանխելու նպատակով: Բախվելով մշակույթի տան փակ դռներին`«Միացում» ազգային նախաձեռնության անդամները «Շատրվանների» հրապարակում ինքնաբուխ հանդիպում են անցկացրել տեղի ժողովրդի հետ: Բարձրախոսը ձեռքին ելույթներ են ունեցել Զարուհի Փոստանջյանը, Ալեք Ենիգոմշյանը, Ալեքսանդր Քանանյանը և Գրիզելդա Ղազարյանը` անդրադարձ կատարելով Հայաստանի ազատագրված տարածքը հանձնելու նկրտումների կործանարար հետևանքներին և ռազմավարական անթույլատրելիությանը: Ինչպես հաղորդում են «Միացում» նախաձեռնությունից, հրապարակ ժամանած ոստիկանության և ԱԱԾ աշխատակիցները հերթական անգամ փորձել են ահաբեկել ինքնաբուխ միջոցառմանը ներկա քաղաքացիներին: Ըստ «Միացման» անդամների՝ մարդկանց մեջ ներդրվել են քաղաքացիական հագուստով սադրիչներ: «Այսուհանդերձ, ի հեճուկս հարուցված բոլոր խոչընդոտների, իջևանցիների հետ նախատեսված հանդիպումը կայացել է բարյացակամության և փոխադարձ զորակցության մթնոլորտում»,- ասված է «Միացման» տարածած հաորդագրության մեջ: Hetq.am

Открытое письмо молодёжных организаций Арцаха президенту РА Сержу Саргсяну Уважаемый господин Президент Республики Армения! Четырнадцать лет назад завершилась победой национально-освободительная война за Арцах. В результате этой победы армянский солдат большей частью вышел на северо-восточные рубежи нашей общей Армянской Отчизны. Это война была в первую очередь войной за священную землю нашей Родины. Перечеркнув навязанные армянскому народу искусственные и нежизнеспособные границы «Нагорно-карабахской автономной области», Конституция НКР, принятая в результате общенародного референдума 2006 года, закрепила суверенные границы армянской земли, отвоеванные кровью лучших сынов нашего народа. Эта война стала войной не только за нашу землю, но и справедливым возмездием за Геноцид, организованный в Азербайджане в ответ на политические требования армян Арцаха. Закрепив результаты победы, армянский народ продемонстрировал всему миру, что такие попытки никогда больше не останутся безнаказанными. Игнорирование тем или иным образом в идеологии или в реальной политике результатов победы армянского народа попирает не только память павших героев, но память жертв резни и погромов в Сумгаите, Баку, Кировабаде, других городах и селах Азербайджана, поощряя новую вооруженную агрессию против армянской государственности. В этих вопросах нет и не может быть мелочей. Ежедневное изображение на канале Общественного телевидения Армении, других телевизионных каналах карты «НКАО», несуществующей с момента провозглашения НКР, ежедневно оскорбляет память наших героев и наших жертв, оскорбляет телезрителей не только РА и НКР, но и Спюрка. Это недопустимо само по себе вне того или иного политического контекста. Но в политическом аспекте это особенно негативно действует сейчас, в судьбоносный для нации момент решающего этапа переговоров по урегулированию конфликта, когда армянская дипломатия, как все мы надеемся, отстаивает интересы армянского народа. Требуем убрать изображение "НКАО" с карты прогноза погоды и других карт Армении и НКР на телеканалах и заменить его на изображение Республики Армении и Нагорно-Карабахской Республики. Уверены, что в ближайшее время будут предприняты все необходимые меры для изменения сложившейся ситуации. «Клуб молодых политологов Арцаха» Общественная организация «Защитники Родины» Союза Азатамартиков Арцаха. «Союз молодежи Арцаха» Армянской революционной партии (Дашнакцуцюн). Молодежное крыло Демократической партии Арцаха Молодежное крыло партии «Азат Айреник» Общественная организация «Вачаган Барепашт» Общественная организация «hАйки Серунд» Общественная организация «Альфа-Омега» Общественная организация «Зефир» Honorable Mr. President of the Republic of Armenia! Fourteen years have passed since the victorious end of the national liberation war in Artsakh. As a result of this victory the Armenian soldier has reached the most of the north-eastern historical frontiers of the Armenian Homeland. This war was first and foremost the war for the sacred land of our motherland. The Constitution of the Nagorno-Karabakh Republic (NKR) adopted during the national referendum in 2006 has drawn the sovereign borders of Karabakh's land, for liberation of which the best sons of our nation shed their blood. The Constitution of the NKR has nullified the artificial and non-viable borders of former soviet "Nagorno-Karabakh Autonomous Oblast" - an enclave which borders were forced upon Armenians against their will. This war not only liberated the lands, but also became a just retribution for a Genocide organized by Azerbaijan in response for political claims of Karabakh Armenians. By this victory, the Armenian nation demonstrated to the whole world, that such genocidal attempts will never be left unpunished. The disregards towards this victory of the Armenian people (whether in ideology or in politics) defies the memory of the fallen heroes and the memory of martyrs of Armenian Genocide in Sumgait, Baku, Kirovabad and other towns and villages of Azerbaijan. This disregards new armed aggression against Armenian statehood. When it comes to Karabakh, nothing could be disregarded or treated as insignificant or secondary importance detail. The daily display of the soviet borders of the "Nagorno-Karabakh Autonomous Oblast" (non-existent since the declaration of independence of the NKR) by the Public Television of Armenia in various broadcasts does insult the memory of our heroes, martyrs, as well as Armenian viewers in Armenia, NKR and Spyurk. This is not acceptable under any political circumstances. However, such television displays are especially detrimental today, in the current decisive period of political settlement of the conflict, when the Armenian diplomacy, as we all hope, defends the interests of Armenian people. We demand to remove the map image of the soviet "Nagorno-Karabakh Autonomous Oblast" from the weather forecast of TV broadcast. We demand to replace it with the image of the Republic of Armenia and the Nagorno-Karabakh Republic. We are confident that all the necessary steps will be taken as soon as possible. "Club of the young politologists of Artsakh"; Public organization "Homeland Defenders" of the Union of Veterans of Artsakh; "Union of Artsakh Youth" of Armenian Revolutionary Federation (Dashnakcutyun) Youth's wing of the Democratic Party of Artsakh Youth's wing of the "Azat Hayrenik" Party Public organization "Vachagan Barepasht" Public organization "Hayki Serund" Public organization "Alfa-Omega" Public organization "Zefir". ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵԾԱՐԳՈ ՆԱԽԱԳԱՀ ՏԻԱՐ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻՆ Արցախի ազատագրության համար մղված ազգային-ազատագրական պատերազմը 14 տարի առաջ պսակվեց հայության հաղթանակով: Այս հաղթանակի շնորհիվ հայ զինվորը դուրս եկավ Հայոց Հայրենիքի հյուսիս-արևելյան այժմյա սահմանները: Այս պատերազմը նախ և առաջ մղվել է Հայոց Հայրենիքի սրբազան հողի ազատագրության համար: Ջնջելով հայ ժողովրդին պարտադրված «Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար մարզի» ապօրինի, արհեստական և անկենսունակ նախկին սահմանները 2006 թ. Հանրաքվեով ընդունված ԼՂՀ Սահմանադրությունն ամրագրել է մեր ժողովրդի լավագույն զավակների արյան գնով ազատագրված Հայոց հողի ինքնիշխան սահմանները: Այս պատերազմը ոչ միայն պատերազմ էր հանուն հայրենի հողի ազատագրության, այլև արդարացի հատուցում` Արցախի հայության քաղաքական պահանջներին` ի պատասխան Ադրբեջանի կողմից սանձազերծած Ցեղասպանության: Ամրագրելով հաղթանակի արդյունքները, հայ ժողովուրդը համայն աշխարհին վճռականորեն ցույց է տվել, որ նման նկրտումներն այսուհետ երբևէ անպատիժ չեն մնալու: Գաղափարախոսության կամ գործնական քաղաքականության ոլորտներում հայ ժողովրդի տարած հաղթանակի արդյունքների անտեսումը ոչ միայն սրբապղծում է մարտում զոհված հերոսների հավերժ վաստակը, այլև ոտնահարում Սումգայիթում, Բաքվում, Գանձակում (Կիրովաբադում) և Ադրբեջանի մյուս քաղաքներում ու գյուղերում ցեղասպանված հայության հիշատակը` խրախուսելով Հայոց պետականության դեմ Ադրբեջանի նոր ռազմական ագրեսիան: Այսպիսի հարցերում չկան և չեն կարող լինել մանրուքներ: Հայաստանի հանրային, ինչպես նաև մյուս հեռուստատեսությունների եթերում ԼՂՀ հռչակման պահից գոյություն չունեցող ԼՂԻՄ քարտեզի ամենօրյա ցուցադրումն ամեն օր շարունակ խորապես անարգում է ոչ միայն ՀՀ և ԼՂՀ, այլև Սփյուռքի հեռուստադիտողներին: Քաղաքական առումով այն հատկապես բացասական ազդեցություն է ունենում այժմ, երբ ազգի համար հակամարտության կարգավորման բանակցությունների վճռորոշ փուլում, ինչպես բոլորս հույս ունենք, հայոց դիվանագիտությունը պայքարում է հայ ժողովրդի շահերի պաշտպանության համար: Պահանջում ենք բոլոր հեռուստատեսությունների ցուցադրած օդերևութաբանական կանխատեսման քարտեզներից հանել «ԼՂԻՄ»-ի պատկերը և փոխարինել այն ՀՀ և ԼՂՀ քարտեզով: Համոզված ենք, որ ամենակարճ ժամկետներում կգործադրվեն բոլոր անհրաժեշտ միջոցները` ստեղծված իրավիճակը փոփոխելու ուղղությամբ: “Արցախի Երիտասարդ Քաղաքագետների ակումբ” Արցախի Ազատամարտիկների Միության “Հայրենաց պաշտպան” ՀԿ ՀՅԴ “Արցախի Երիտասարդական Միություն” ԱԺԿ Երիտասառդական թեւ “Ազատ հայրենիք” երիտասառդական թեւ “Վաչագան Բարեպաշտ” ՀԿ “Հայկի Սերունդ” ՀԿ “Ալֆա-Օմեգա” ՀԿ “Զեփյուռ” ՀԿ

Молодцы!!! Надеюсь, в этот раз все будет хорошо! Надеюсь!

ՀԱՅՈՑ ԱԶԳԱՅԻՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՐՑԱԽԻ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԽԱՂԱՂ ԱԶԳԱԲԱՆԿՉՈՒԹՅԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ 22 նոյեմբերի 2008, ք. Շուշի 2008 թվականի հոկտեմբերի 27-ից նոյեմբերի 7-ը Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհրդի բոլոր անդամները քննարկումներ ծավալեցին Ռուսաստանի հովանու ներքո Արցախի վերաբերյալ քաղաքական վերջին առաջխաղացումներին իրենց դիրքորոշումը հստակեցնելու համար: Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդը Հայաստանի Հանրապետությունում, Արցախում և արտերկրում բնակվող իր անդամների միջոցով մեծ ուշադրությամբ հետևել է Ռուսաստանի նախագահ Մեդվեդևի իջնորդությամբ Ս.Սարգսյանի և Ի.Ալիևի միջև ստորագրված համաձայնագրի գործընթացին: Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդն իր ներքին կանոնադրության հիմունքների, իր անդամների հայտնած կարծիքների համաձայն` կազմեց Արցախի և Ադրբեջանի հայ ազգաբնակչության մասին սույն հայտարարությունը: - Ուստի, համաձայն միջազգային իրավունքի չափանիշների` ի դեմս բնիկ ժողովուրդների իրավունքների և եվրոպական օրհենսդրության, - հաշվի առնելով 1920 թվականի օգոստոսի 10-ի Սևրի դաշնագիրը և վերջինիս իրագործման արարողակարգերը, մասնավորապես հղվելով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանագծման արարողակարգին, - հաշվի առնելով փետրվարի 27-28-ին Սումգայիթում տեղի ունեցած ողբերգական դեպքերը, որոնց հաջորդեց Ադրբեջանում բնակվող ամբողջ հայ ազգաբնակչության դեմ բիրտ հալածանքների ալիքը: Կամ թե հարյուր հազարավոր հայերի տեղահանումը, որն իր գագաթնակետին հասավ 1990 թվականի հունվարին Բաքվում (որտեղ 1988 թվականի տվյալներով կար 215.000 հայ), Կիրովաբադում (որտեղից տեղահանվեց 42.000 հայ), - Գյուլիստանում, Գետաշենում, Շահումյանում` Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդի կողմից որակվելով որպես ցեղասպանություն, - հաշվի առնելով, որ Արցախի հայության հանդեպ իրականացվեցին ոչնչացման գործնթացներ` ուղեկցվելով անզեն, խաղաղ բնակչության ուղղակի ռմբակոծություններով, - հաշվի առնելով, որ սոսկալի ջարդերին և տեղահանություններին դիմակայելու համար Արցախի հայերը որոշեցին ինքնուրույն ապահովել իրենց կյանքի ու բնակավայրի պաշտպանությունը, - հաշվի առնելով, որ ինքնապաշտանության ուժերի ստեղծումը ժողավրդի գոյատևման համար ինքնորոշման գործընթացի սկիզբն է, - առ այն, որ Արցախի գոյության համար մղված ռազմական գործողությունների արդյունքում 1994 մայիսին Արցախի ինքնապաշտպանական ուժերի հրամանատարության և Ադրբեջանի թուրք կառավարության միջև կնքվեց զինադադար, - համաձայն ինքնորոշման իրավունքի իրականացման գործընթացի, ուր նախատեսված է տվյալ ժողովրդի ժողավրդավարական մասնակցությունը, որ հարգվել է և բազմիցս իրագործվել է տարբեր ընտրական գործընթացների միջոցով, ազգային ժողովի կազմավորումով, նախագահի ընտրությամբ և սահմանադրական պետության կառուցման ուղղու որդեգրումով, - առ այն, որ Արցախի տնտեսական գոյությունն անմիջականորեն կախված է Հայաստանի Հանրապետության տնտեսությունից, - համաձայն նախագահ Բ.Սահակյանի հովանավորությամբ 2008 թվականի ապրիլի 10-12-ը Արցախում անցկացված Արևմտյան Հայաստանի Հայերի Ազգային համաժողովի որոշումների` հատկանշելով Արցախի ազատագրմանը նպաստած Արևմտյան Հայաստանի կամավորների մասնակցության դերը, - հաշվի առնելով համանախագահների Մադրիդյան բանաձևում տեղ գտած անընդունելի առաջարկությունները, - հաշվի առնելով առանց ռազմական միջամտության արցախյան հիմնահարցի լուծմանն ուղղված 2008 թվականի նոյեմբերի 2-ին Մոսկվայում Մեդվեդևի, Ալիևի և Սարգսյանի միջև ստորոգրված հռչակագիրը, - առ այն, որ այս հռչակագրի ստորոգրմանը 2008 թվականի նոյեմբերի 16-17-ին հետևեցին Ադրբեջանի զինված ուժերի ռազմական գործողություններ Ֆիզուլիի շրջանում`խախտելով զինադադարը, ի չիք անելով մոսկովյան հռչակագիրը և անարժեք դարձնելով Ալիևի խոստումները: Հոդված Ա. Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդը, Արևմտյան Հայստանի հայերի ներկայացուցչական ուժը կրելով` ճանաչում է Արցախի հայության անկախ պետություն ունենալու, քաղաքացիական օրենսդրության, քաղաքական և տարածքային ինքնիշխանության իրավունքները և առաջարկում է նախագահ Բ.Սահակյանին, միջազգային իրավունքների համաձայն, ՄԱԿ-ից պահանջել Արցախի Հանրապետության պաշտոնական ճանաչում: Հոդված Բ. Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդը կոչ է անում Արցախի նախագահին և ժողովրդի պաշտոնական ներկայացուցչական մարմիններին անկախության և ինքնիշխանության գործընթացների իրագործվելուց հետո հանդես գալ Հայաստանի Հանրապետության հետ տարածքայաին և քաղաքական միավորման առաջարկությամբ: Հոդված Գ. Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդը առաջարկում է նախագահ Բ.Սահակյանին պահպանել Արցախի տարածքային ամբողջականությունը և անվտանգությունը` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Արցախի անքակտելի մաս կազմող տարածքները, որոնք են Գյուլիստանը, Գետաշենը, Շահումյանը, գրավված են մնում ադրբեջանական ուժերի կողմից: Հոդված Դ. Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդը հիշեցնում է նախագահ Բ.Սահակյանին, որ թուրք-ազերիների կողմից անվանափոխված ՙԱղդամ ՙ տարածքը Արցախի պատմական Տիգրանակերտ շրջանն է, որը հայերի համար բացառիկ հնագիտական արժեք ունի: Այստեղ չմոռանանք նաև Ջուղայի միջնադարյան դամբարանադաշտի, հիասքանչ խաչքարների ոչնչացումը Նախիջևանում` համարելով, որ Տիգրանակերտի անեղծ պահպանումն Արցախի իշխանության պարտականությունն է: Հոդված Ե. Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդը պարտավորվում է մոտակա ժամանակահատվածում միջազգային դատական գործընթացներ սկսել Ադբեջանի դեմ: Արևմտեան Հայաստանի Հայոց Ազգային Խորհուրդ

«Միացումը» զորակցում է ««Միացումը» ազգային նախաձեռնությունը ոգու ցնծությամբ զորակցում է ազատամարտում որդիներ և ամուսիններ կորցրած արցախցի քաջարի կանանց` Ալվինա Քալաշյանի, Վարյա Տոնյանի, Գալյա Ամիրջանյանի և Գրետա Ավետիսյանի համայն հայությանն ուղղված կոչին` անսասան պաշտպանելու զոհված հայորդիների անվեհեր նվիրումով ազատագրված Հայոց հողը»,- ասված է «Միացում» ազգային նախաձեռնության տարածած հաղորդագրությունում: «Մենք` ազգային նախաձեռնության անդամներս, մեր հիացմունքի և երախտագիտության ողջույն ենք հղում հարազատ որդիներին ու ամուսիններին կորցրած արցախցի բոլոր մայրերին ու կանանց և հայ ժողովրդի բոոլոր հատվածների անունից վերահաստատում ենք ազատագրված Արցախը ռազմական և դիվանագիտական բոլոր ոտնձգություններից մինչև վերջ պաշտպանելու մեր անդրդվելի վճռականությունը: Ձեր որդիների ու ամուսինների ազատարար արյան հեղմամբ հայությունը վերստին ճաշակել է հաղթանակի բերկրանքը և վերականգնել նախորդ պարտություններով նսեմացած ազգային արժանապատվությունը: Մեր հայրենակիցների նվիրական մահվան գնով վերադարձված հայրենի հողը` բոլորիս գերագույն սրբությունն է և Հայոց պետականության գոյատևման, հզորացման և խաղաղության գլխավոր երաշխավորը: Միանալով ձեր կոչին` մենք մեր կտրուկ և անհաղթահարելի ո՛չ ենք ասում բոլոր նրանց, ում հետին մտքով անգամ անցնում է ազատագրված Հայրենիքի փոքրագույն իսկ մասը հակառակորդին հանձնելու հանցավոր մտադրությունը: Ամուր և հպարտ մնացեք, քանզի Հայոց զորության բազուկը վերստին պահապան է Հայրենի երկրին և մենք հաստատակամ ենք ազատագրված Հայրենիքը թշնամուն հանձնելու մեկնած հայրենավաճառ ձեռքը բռնելու և դրան հանդգնած անձանց օրենքի ողջ խստությամբ պատժելու հարցում»:

Армения впервые приняла участие в любительском первенстве мира по гольфу. Об этом сообщил капитан сборной Армении Армен Мовсисян. Пока гольф в Армении развития не имеет, и потому в составе нашей сборной были армянские гольфисты из России и Казахстана. В состоявшемся в США первенстве сборная Армении заняла 7-е место. Ей удалось обойти такие команды, сборные США, Голландии и Швейцарии. В составе нашей сборной выступили также Михаил Мовсисян, Екатерина Рясинцева и Карен Гиглоян. В личной борьбе в своих гандикапах Михаил Мовсисян и Карен Гиглоян заняли вторые места.

"Королева убийц" вновь побеждает Выступающая за Германию боксер Сюзи Кетикян с успехом защитила в германском городе Хал свое звание чемпиона мира в версиях WBA и WIBF. Армянская спортсменка уверенно победила представительницу России Анастасию Токтаулову и получила за победу 50 тыс. евро премии. “Я хотела быстро закончить бой, однако Анастасия была хорошо подготовлена. Мы так столкнулись головами, что у меня еще долго звенело в ушах”, сказала Кетикян после боя. Кетикян, известная под прозвищем “Королева убийц”, является обладательницей двух чемпионских поясов, однако ограничиваться достигнутым не намерена: “Главное для меня – показать на ринге хороший бокс. Когда я выхожу на ринг, то знаю, что меня ожидает хороший бой. Пока я не думаю, сколько поясов завоюю. Достаточно будет и трех поясов”. Комментируя свое прозвище, Сюзи сказала: “Я уже привыкла, что меня называют “Королевой убийц”. Это выражает то, что я демонстрирую на ринге. В обычной жизни я ангел, однако на ринге превращаюсь в сатану”.

Премьер-министр Армении посетит в Тбилиси церковь Сурб Норашен Делегация Армении во главе с премьер-министром Армении Тиграном Саркисяном 9 декабря отправится в Тбилиси с однодневным рабочим визитом. Как сообщили в пресс-службе правительства Армении, в Тбилиси состоится седьмое заседание армяно-грузинской межправительственной комиссии. В состав делегации входят министр финансов Армении Тигран Давтян, министр экономики Нерсес Ерицян, министр энергетики и природных ресурсов Армен Мовсисян, министр диаспоры Грануш Акопян, руководитель аппарата правительства Давид Саркисян, первый заместитель министра транспорта и связи Грант Бегларян, председатель комитета госдоходов Гагик Xачатрян, замминистра ИД Армении Шаварш Кочарян, замминистра сельского хозяйства Левон Рухкян, замминистра культуры Гагик Гюрджян, посол Армении в Грузии Грач Силванян, депутат Национального Собрания Армении Владимир Бадалян и другие должностные лица. В ходе визита Тигран Саркисян также встретится с президентом Грузии Михаилом Саакашвили, премьер-министром Григолом Мгалобишвили. Тигран Саркисян посетит посольство Армении, а также церковь Сурб Норашен.

В штаб-квартире УЕФА в швейцарском Нионе состоялась жеребьевка первого квалификационного раунда чемпионата Европы-2010 среди сборных до 19-и и до 17-и лет. Сборная Армении до 19-и лет попала в группу 6, где ее соперниками будут команды Австрии, Шотландии и Румынии. Матчи в 6-й группе пройдут в Австрии с 10 по 15 октября 2009 года. Сборной Армении до 17-и лет в соперники достались сборные Израиля, Польши и Австрии. Матчи в 4-й группе пройдут с 9 по 14 октября 2009 года в Польше.