SAS Posted December 8, 2005 Report Share Posted December 8, 2005 Մեծարգո Լեզվաբան նաև՝ լեզվագետ Այստեղ մենք Ձեզ կտանք տարբեր բնույթի խառնիճաղանջ հարցեր՝ ակնկալելով ստանալ նրանց պատասխանները: Կարճ ժամանակում Դուք մեզ համոզեցիք, որ կարող եք Հայոց լեզվին(և ոչ միայն) վերաբերյալ բոլոր հարցերի պատասխանը տալ: Օն, անդր, հառա՜ջ... Կան շատ տարածված սխալներ: Ի՞նչն է այդ սխալների պատճառը: 1.Գաղտնիք չէ, որ հայերի մեծամասնությունը փոխանակ՝ մեզ\ինձ \ձեզ\քեզ մոտ ( համար,վրա ևլն), գրում են՝ մեր\իմ\ձեր\քո մոտ( համար,վրա ևլն): Նկատել եմ, որ արևմտահայերը այդ սխալները չեն անում: 2. Չէ ճխտական օժանդակ բայի օգտագործումը:Օրինակ՝ Լեզվաբանը չի ուզում իմ հարցերին պատասխանել, չնայած այնքան էլ զբաղված չէ: Ինչո՞ւ համար գրում ու արտասանում ենք՝ զբաղված(կարևոր,պետք ևլն) չի: Կա՞ն այնպիսի բառեր, որոնցից հետո անպայման պետք է լինի «չի» 3. Ոսկեդարյան գրաբարում գրում էին՝ Պաւղոս, հետո՝ Պօղոս, իսկ այժմ՝ Պողոս: Եթե մարդ չիմանա գրաբարյան ձևը, ապա անհասկանալի է, թե ինչո՞ւ Պօղոս: Առայժմ այսքանը: Կանխավ շնորհակալություն պատասխանների համար: Quote Link to post Share on other sites
LINGUIST Posted December 8, 2005 Report Share Posted December 8, 2005 SAS, շնորհակալություն բարի խոսքերի համար: Ինչքանով որ կների ժամանակս, կփորձեմ պատասխանել սիրով: Բայց ասեմ հետևյալը. այստեղ թող պատասխանի ոչ միայն Linguist-ը, այլ բոլոր նրանք ովքեր գիտեն հարցի պատասխանը կամ պարզապես կարծիք ունեն հայտնելու, որովհետև հարցերը կարող են լինել այնքան (և թող լինեն), որ ժամանակ չգտնեմ բոլորին ինքս պատասխանելու, և բացի այդ, Linguist-ն ամենագետ չէ, և հնարավոր է լինեն հարցեր, որոնց պատասխանն իմանա ուրիշը (ես դա միայն կողջունեմ): Գնացինք: Տարածված հարցերից մեկն է: Սկզբում ասեմ, որ ի զարմանս շատերի` համար, վրա, հետ և այլ կապերի հետ միշտ չէ որ գործածվում է տրական հոլովը (մեկնաբանությունը` ըստ յոթ հոլովների տեսության)` ինձ հետ, քեզ համար ևն: Տրականն օգտագործվում է միայն չթեքված, այսինքն` չհոլովված դերանվան դեպքում, սակայն երբ դերանունը հոլովվում է, ապա կիրառվում է սեռականը, ինչպես` քո հետի տղան (նույնն է` հետիդ տղան), իմ վրայի ծածկոցը (նունն է` վրայիս ծածկոցը): Տրականով ձևերն այստեղ սխալ են` քեզ հետի, ինձ վրայի: «Չէ՞», թե՞ «չի». քանի որ ուսուցչուհիներ էլ են օգտվում ֆորումից, թեթևակի անցնեմ քերականությանը` տալով համապատասխան բացատրություն: Դիտարկենք հետևյալ նախադասությունը` «Մարդը բանական է»: Այստեղ ստորոգյալն է «բանական է». բանական-ը կոչվում է վերադիր, է-ն` հանգույց (ոչ թե օժանդակ բայ): Իսկ այս օրինակում` «Մարդը բանում է» քանի որ բանում-ը բայ է (կոչվում է անկատար դերբայ), ապա է-ն արդեն օժանդակ բայ է: Կանոնն էլ այսպիսին է. օժանդակ բայերը ժխտվում են «չի» մասնիկով (բացառությամբ հարակատար «-ած» դերբայների` հոգնած է – հոգնած չէ), իսկ հանգույցի պարագայում գործածում են «չէ» մասնիկը: Ավելի պարզ ասած` եթե ի՞նչ, ինչպիսի՞, ինչքա՞ն, ինչպե՞ս, ո՞րը և նման հարցեր կտաս, գործածիր «չէ»-ն (վախկոտ, շատ, այդպես, էժանը չէ), իսկ երբ բայական ի՞նչ չի անում/լինում, ինչպե՞ս չի անելու/լինելու և այլ հարցեր` օգտագործիր «չի»-ն (չի ուտում, պատահում, գալու, լինելու): Քննարկված երկու դեպքում էլ, ինչպես տեսար, գրական հայերենում գործածվում է մեկ այս, մեկ այն տարբերակը: Թերևս սա է հիմնական պատճառ հանդիսացել, որ խոսակցական ոճն ընտրի ավելի հեշտ` մեկ տարբերակ: Հ.Գ. Երրորդ կետն այնքան էլ պարզ չէր, դա հա՞րց է: Նաև` կամ «ինչի համար» կամ միայն «ինչու»: Quote Link to post Share on other sites
Aliska Posted December 8, 2005 Report Share Posted December 8, 2005 Սատարում եմ SAS-ի նախաձեռնությունը, պարոն LINGUIST, Դուք իրոք որ վստահություն եք ներշնչել շատերի մեջ Ձեր գիտելիքներով, և ես հանգիստ սրտով գալիս հարց եմ փակցնում այստեղ` իմանալով, որ որակավորված մասնագետի պատասխանն իրեն երկար սպասել չի տա (ինչպեսև վերևի օրինակը): Հավատացեք` ԻՐՈՔ հաճելի է: Մի հարցի շուրջ եմ մտածում. հայերենում –ային և -ական ածանցները, ինչպես նշված է դասագրքում, հոմանիշներ են: Բայց երևի ինքներդ էլ եք նկատել, որ երբեմն սրանք տարբեր իմաստներ են արտահայտում, ասենք, սեռական-սեռային, իրական – իրային: Արդյոք որևէ սահմանում կա սրանց իմաստային տարբերության համար? Բացի այդ, հարգելի Լինգվիստ, ես կարդացի Ձեր հաղորդագրությունը գռեհիկ բառերի մասին (խորհուրդ կտամ կարդալ, հետաքրքիր է, նաև այլ վիճահարույց ու խրթին հարցերի պարզ մեկնաբանում կարելի է գտնել http://forum.openarmenia.com/index.php?showtopic=7588&st=20 , հաճելի է իմանալ, որ Դուք գործում եք այլ ֆորումներում ևս) և որպես շարունակություն կխնդրեի բացատրել ինձ, հազար ներողություն, հեշտոց (հեշտ լինելու հետ կապ ունի?) և բոզ բառերի ծագումը (եթե հայտնի է իհարկե): Շնորհակալություն: P.S. Իրոք որ տալիս եք Quote Link to post Share on other sites
SAS Posted December 9, 2005 Author Report Share Posted December 9, 2005 (edited) Լեզվաբան, շնորհակալություն «ինչի համար»-ի ... համար: Երրորդը նույնպես հարց էր:Ինչո՞ւ Պօղոս և ոչ թե՝ Պողոս: Ալիսկա, Բոզ-ը փոխառություն է վրացերեից:Բոզո լազերենում նշանակում է աղջիկ( թեթևաբարո իմաստով), ինչպես ռուսերենում девка: Հեշտոցի արմատը « հեշտ»-ն է, որ հնում նշանակել է հաճույք: Ժամանակաից հայերենում մնացել են հեշտանք, հեշտասեր, հեշտասիրություն ևլն, իսկ հեշտ-ը առանձին կորցրել է իր նախնական իմաստը:Չնայած, հեշտ գործը նաև հաճելի՝ դյուրին գործ է: Գիշերն անույշ է, գիշերն հեշտագի՜ն, հաշիշով օծուն ու բալասանով. Լուսեղեն ճամփեն ես կ'անցնիմ գինով՝ գիշերն անույշ է, գիշերն հեշտագի՜ն... Համբույրիդ, գիշե՛ր, պատուհանս է բաց, թո՛ղ որ լիառատ ծծեմ՝ հեշտագին Կաթը մեղմահոս լույսիդ տարփանքին՝ ու զով շաղերուդ կախարդանքը թաց: Ու կը սահի ճյուղ մը վարսքեն մետաքսե՝ իր ծիծերուն մինչև ծմակը շուշան, ու պտկունքներն հեշտությունով կը սարսռան, ու թղթիկը իր բոց բառերը կ'ըսե, իր տառերը կտրոփե մութին մեջ... Edited December 9, 2005 by SAS Quote Link to post Share on other sites
LINGUIST Posted December 9, 2005 Report Share Posted December 9, 2005 (edited) SAS, Պաւղոս-ից անցումը Պօղոս-ին կատարվել է այն ժամանակվա ուղղագրական օրինաչափություններով, ինչպես որ հետագայում այսօրվա օրինաչափություններով բառամիջի օ-ն դարձել է ո: Այդ օրինաչափություններով էլ բացատրվում է աւ-ից օ-ի փոխակերպումը: Ալիսկա, ինչպես արդեն իրավացիորեն նշեց SAS-ը, «հեշտ» նշանակել է «հաճելի», այսինքն` «հեշտոց» բառացիորեն նշանակում է` «տեղ, որտեղ հաճելի է, հաճույք կա»: Հատկանշական է, որ տարբեր ազգեր տարբեր կերպ են անվանում տվել հեշտոցին: Եթե հայերը հիմք են ընդունել հաճույքի գաղափարը, ապա եվրոպական մի շարք լեզուներ` անգլերենը, գերմաներենը, ֆրանսերենը, նույնիսկ ռուսերենը, իրենց բառը փոխառել են լատիներենից, իսկ վերջինս հիմք է ընդունել կառուցվածքը, ձևը` «vagina» ` բառացիորեն` «պատյան»: Ռուսներն ունեն նաև «влагалище» բառը. սա էլ ստեծվել է դնելու (влагать) հասկացության հիման վրա: Եթե «բոզ» բառի ավելի խորը ստուգաբանությունը տալու լինենք, պետք է նշենք, որ այն ծագել է սեմական «bgy» «փնտրել» արմատից և տարածվել արևելյան լեզուներում, օր.` արաբերեն «baģīy» «պոռնիկ, բոզ» (դա էլ արաբ. baģā բայից` փնտրել, արտամուսնական կապի մեջ մտնել): Այնուհետև վրացերենի միջոցով մուտք է գործել հայերեն: Նույնիսկ անգլերեն է հասել «baggage» տեսքով: Ինչ վերաբերում է «-ային/-ական» վերջածանցներին, ապա դրանց իմաստային տարբերակման որևէ սահմանում չկա, և սովորաբար դրանք որպես հոմանիշներ են հանդես գալիս` «բառական-բառային, հնչյունական-հնչյունային, լրագրական-լրագրային» ևն: Իսկ քո բերած օրինակների տարբերությունը, Ալիսկա, պայմանական բնույթ է կրում` պայմանականորեն այդպիսի տարբերություն են մտցրել, որպեսզի հասկացությունները չշփոթեն, ինչպես` «մարզական-մարզային, հիմնական-հիմնային, ձևական-ձևային, գրական-գրային, դասական-դասային» և այլն: Այլ կերպ ասած` նման դեպքերում տարբերությունն առաջնի հերթին պայմանավորված է այն բառի իմաստով, որին կցվում է վերջածանցը: Edited December 12, 2005 by LINGUIST Quote Link to post Share on other sites
Teacher Posted December 9, 2005 Report Share Posted December 9, 2005 Հարգելի պարոն Լինգվիստ, շնորհակալություն չորրորդ դեմքը պարզաբանելու համար, հետաքիքիր էր: Եվս մեկ հարց եթե կարելի է - Լավաշ. այս խիստ հայկական հացը իրոք թուրքերեն բառով ենք արտահայտում?? Ես այդպես եմ լսել, չէի սպասում: Իսկ կերակուրներից նման այլ բառեր կան, որ հայ կենցաղին, առօրյային հատուկ են, բայց ծագմամբ օտար? Quote Link to post Share on other sites
MiG-35 Posted December 9, 2005 Report Share Posted December 9, 2005 Հարգելի պարոն Լինգվիստ, շնորհակալություն չորրորդ դեմքը պարզաբանելու համար, հետաքիքիր էր: Եվս մեկ հարց եթե կարելի է - Լավաշ. այս խիստ հայկական հացը իրոք թուրքերեն բառով ենք արտահայտում?? Ես այդպես եմ լսել, չէի սպասում: Իսկ կերակուրներից նման այլ բառեր կան, որ հայ կենցաղին, առօրյային հատուկ են, բայց ծագմամբ օտար? Բացարձակապէս ոչ մի յիմք չկայ “լաւաշ” բառը թրքական (սատկին!) համարելու: Լաւաշը հանց այդ նույն անուամբ տարածուած է նաեւ պարսիկների մոտ: Նման անուններով հացատեսակներ կան եւ մի քանի այլ հնդեւրոպական ազգերի մոտ: Յաւանաբար թյուրքերը (սատկին!) այդ անուանում վերցրել են պարսիկներից կամ մեզանից… Նոյնը վերաբերում է եւ “ջան” բառին… Quote Link to post Share on other sites
Kars Posted December 9, 2005 Report Share Posted December 9, 2005 (edited) «Լավաշ»-ը բնիկ հայկական բառ է, նախնական ձևն է՝ «լաւշ» («լօշ», որն, ի դեպ, պահպանվել է բազմաթիվ բարբառներում): Ուշադրություն դարձրեք հետևյալի վրա. հայերենում դեռ գործածական է «լոշել» բայը, որն ազգակից է «լավաշ»-ին: Պարսկերեն, թրքերեն, քրդերեն, և այլն, համահնչյուն բառերը փոխառություններ են հայերենից: Սա չի ժխտվում լեզվաբանների կողմից՝ ազգությունից անկախ: Ո՞վ ունի Աճառյանի «Արմատական բառարանը»: Այնտեղ մանրամասնորեն տրված է այս բառի ծագման ստուգաբանությունը, ինչպես նաև՝ այլ լեզուների կողմից փոխառված բառերի օրինակները: Ցավոք, երկրորդ հատորը մնացել է Երևանում, չեմ կարող ուղղակի մեջբերում տեղադրել: Edited December 9, 2005 by kars Quote Link to post Share on other sites
Kars Posted December 9, 2005 Report Share Posted December 9, 2005 Բարով եք եկել Hayastan.com, Linguist Ձեր պես (Ձեզ պես ??? ) մասնակիցների ներդրումն անգին է: Հուսով եմ, որ ավելի շատ ժամանակ կտրամադրեք այս ֆորումին: Quote Link to post Share on other sites
LINGUIST Posted December 10, 2005 Report Share Posted December 10, 2005 (edited) Աճառյանի բացատրությունը հավանական է, այնուամենայնիվ դրան զուգահեռ այդպիսի տեսակետ կա այսօրվա ամենահեղինակավոր բառարաններից մեկում American Heritage Dictionary 2004: Այստեղ համարում են, որ «լավաշ» հացատեսակի ծագումն անշուշտ հայկական է, բայց բառն ինքը հայերը փոխառել են թուրքերենից` «lavas»: Այդ կապակցությամբ ես նրանց գրել եմ և սպասում եմ պատասխանի: Թուրքերենից է նաև զուտ հայկական թվացող «դոլմա» բառը (թուրքերեն նշանակում է լցոն): Նաև շատ ուրիշ բառեր են օտար ծագմամբ` պայմանավորված հայ և այլ հարող ազգերի սերտ շփումով: Օրինակ բերեմ նրանց մի մասը միայն: «Հարիսա»-ն վերցրել ենք արաբերեն նույնահունչ բառից, որ նշանակում է «ծեծած միս ու ցորենից կերակուր», «հալվա»-ն փորառել ենք թուրքերենից («հելվա»), դա էլ իր հերթին` արաբերենից` «հալուա»` «քաղցր»: Բարբառային «ջիգյար»-ը գալիս է պարսկերենից, նույն` «լյարդ» իմաստից: «Շոկոլադ»-ը ծագել է Մեքսիկայի հնդկացիների բարբառներից մեկում` «խոկոլատլ»` «դառը ջուր», հետագայում իսպաներենի միջոցով տարածում գտել: «Կոմպոտ»` սկզբնապես ֆրանսերենից «composte» ձևով, որը նշանակում էր «խառնուրդ», սա էլ լատիներեն «composere»-ից` «միասին դնել» (композитор): «Կոտլետ»-ը միջնորդավորված փոխաառություն է ֆրանսերեն «cotelette»-ից` «կողիկ», իսկ դա լատիներեն «costa»` «կող»-ից (անգլերենում «cutlet» բառը ժողովրդական ստուգաբանության հետևանք է, այսինքն` այն հասկացել են որպես կտրած մսի կտոր): «Մարինադ»-ը հանգում է լատիներեն «(acqua) marina»` «ծովի` աղի ջուր»: «Ալկոհոլ»-ն արաբերենից է գալիս` «ալ քուհլ»` «ծարրափոշին» (քիմիական նյութ, որը ստանում էին թորման արդյունքում): Ժամանակի հետ այդպես սկսեցին կոչել նաև հենց թորման միջոցով ստացվող հեղուկները: «Սիրոպ» (գրական հայերենում` օշարակ) կրկին արաբերենից ենք փոխառել` «շարիբա»` «խմել»: «Աղանդեր»` խեթերենից, նշանակում է «բոված հացահատիկ» (որպես աղանդեր մատուցվող ընկուզեղենի նման): «Վերմիշել»-ն իտալերենից է եկել և անվանումնը ստացել է իր ձևից` «vermicello» «փոքր ճիճու»: «Բադրիջան»-ն արաբերենից է, սակայն նրա հոմանիշ «սմբուկ»-ը չի ստուգաբանվում դեռևս: «Սուրճ»-ի ծագումը նույնպես անհայտ է, իսկ «կոֆե»-ն արաբերեն «քահվա»` «մուգ նյութ»-ից է, «կարտոֆիլ»` հին գերմաներեն «գետնի խնձոր», «պոմիդոր»` իսպաներեն «ոսկե խնձոր», «նարինջ«` սանսկրիտերեն «պղնձագույն»: Չինարենն աշխարհին տվել է «թեյ» և «չայ» բառերը. չինարեն բարբառներից մեկն առաջին ձևն էր գործածում, որ տարածվեց եվրոպական երկրներում, մանդարին կոչվող հիմնական բարբառը` երկրորդը, որը տարածում գտավ մեծ մասամբ արևելյան լեզուներում: Նույնիսկ հայերեն «դարչին»-ն է Չինաստանից` պարսկերենի միջնորդությամբ` «դաար-ի-չիինի»` «փայտ Չինաստանից»: Եվ այլն, և այլն… Իհարկե, կան նաև բազմաթիվ զուտ հայերեն բառեր մեր խոհանոցում, ասենք, «դաղձ»-ը, «խաշը»-ը ևն: «Դաղձ»-ը հայերեն «դալ»` «խոտ, կանաչ» արմատից է` «ձ»-ի ավելացմամբ, որի հետևանքով «լ»-ն դարձել է «ղ»:«Խաշ»-ն առաջացել է «խար»` «այրել, եփել» արմատից, ավելացել է «շ» մասնիկը` դուրս մղելով «ր»-ին: Ամեն դեպքում վերը նշված փոխառությունները ոչ թե պատճառ էին լեզվական ռեսուրսների սակավության, ինչպես ոմանք երբեմն պնդում են, այլ, ինչպես արդեն ասվեց, վկայում են հարևան ժողովուրդների սերտ կապի մասին: Հ.Գ. Կարս, պես կապի հետ գործածության համար տես վերևում բացատրված կանոնն է: Edited December 10, 2005 by LINGUIST Quote Link to post Share on other sites
Kamsar Posted December 10, 2005 Report Share Posted December 10, 2005 Ստուգաբանությունները հետաքիքիր էին, ընկեր Լինգվիստ: Այսպիսի հարց. կուզենայի իմանալ գրական հայերենում ինչպես են արտասանում կերգեմ, կորոշեմ, անողնաշարավոր, անորակ և նման բառերը – ըստ բառամիջյան ձայնավորի օրենքի թե ոչ? Quote Link to post Share on other sites
LINGUIST Posted December 10, 2005 Report Share Posted December 10, 2005 (edited) Ստուգաբանությունները հետաքիքիր էին, ընկեր Լինգվիստ: Այսպիսի հարց. կուզենայի իմանալ գրական հայերենում ինչպես են արտասանում կերգեմ, կորոշեմ, անողնաշարավոր, անորակ և նման բառերը – ըստ բառամիջյան ձայնավորի օրենքի թե ոչ? Համաձայն բառամիջյան ձայնվորների արտասանման կանոնի` «ո»-ն արտասանվում է [օ], իսկ «ե»-ն` [է], հետևաբար` «անորակ» [անօրակ], «անողնաշարավոր» [անօղնաշարավոր], «չորքոտանի» [չօրքօտանի], «անողոք» [անօղօք] ևն: Սակայն, այս կանոնը չի տարածվում «կ» և «չ» մասնիկներով սկսվող բառերի արտասանության վրա, ինչպես` «կորոշեմ» [կըվօրօշէմ], «կերգեմ» [կըյէրքէմ], «չելնի» [չըյէլնի], «չորսաց» [չըվօրսաց] և այլն: Edited December 10, 2005 by LINGUIST Quote Link to post Share on other sites
zaratustra Posted December 10, 2005 Report Share Posted December 10, 2005 Օգնեք պարզել "ջան" բառի ստւգաբանությունը, արդյո՞ք հայկական արմատ է. Շնորհակալություն Quote Link to post Share on other sites
Egern.net Posted December 10, 2005 Report Share Posted December 10, 2005 Ո՞վ ունի Աճառյանի «Արմատական բառարանը»: Այնտեղ մանրամասնորեն տրված է այս բառի ծագման ստուգաբանությունը, ինչպես նաև՝ այլ լեզուների կողմից փոխառված բառերի օրինակները: Ցավոք, երկրորդ հատորը մնացել է Երևանում, չեմ կարող ուղղակի մեջբերում տեղադրել: Մեջբերում եմ Աճառյանի մեկնությունը լավաշ (ԼՕՇ) բառի վերաբերյալ. = Արեւելքում բաւական տարածուած մի բառ է. հմմտ. պարսկերեն lavaš, քրդերեն levaš, վրացերեն լավաշի, Ատրպատականի թրքերեն lavaš ՙլաւաշ հաց՚, Կազանի թաթարերեն lavaš: Յայտնի չէ սակայն, թե այս բոլորից ո՜րն է նախնականը. հայերէ՞նը թէ պարսկէրենը: Դիտելի է միայն որ լաւաշ հացը` ինչպես Երեւանում նոյնպես եւ Պարսկաստանում, համարւում է հայկական հաց (թուրքերի եւ պարսիկների հացը սանգակն է). Թեհրանում լաւաշը կոչւում է nūn-i armani ՙհայկական հաց՚: - Աճ. ՓՈԽ. - վրացերեն իաղլավաշի ՙիւղով ու խմորով շինուած խառնուրդ` որ վէրքի վրայ են դնում կամ ուռեցքի՚ (հայերեն գաւառական իւղալաւաշ ձեւից): Ուտերեն լավաշ ՙլաւաշ հաց՚ Աճառյանի բառարանին անծանոցների համար գրեմ, որ նրա ՙԱրմատական բառարանում՚ ուրիշ լեզվով բառերը գրվում են հենց իրենց տառերով, բայց ես հնարավորություն չունեմ դրանք այստեղ գրել: Չակերտների մեջ նա գրում է բառերի բացատրությունն ու նշանակությունը: Ի դեպ, նկատեք, որ Աճառյանի հիշատակած Ատրպատականի թաթարները ժամանակակից ադրբեջանցիներն են: Նաեւ, տեսեք, որ Աճառյանը մեկնության վերնագիրը գրել է լօշ, իսկ տեքստում օգտագործել է լաւաշ: Այսինքն այս երկուսը միանգամայն համատեղելի են եւ ոչ մեկը հնացած չի եղել նախորդ դարում: Quote Link to post Share on other sites
Egern.net Posted December 11, 2005 Report Share Posted December 11, 2005 Օգնեք պարզել "ջան" բառի ստւգաբանությունը, արդյո՞ք հայկական արմատ է. Շնորհակալություն Աճառյանը ջան բառը (աշխատանք, ճիգ իմաստով) ստուգաբանում է որպես բնիկ հայկական բառ, առաջացած հնդեւրոպական ye, yo ( ) արմատից, որը նշանակել է եռալ, եփուիլ, փխբ. Ներքին հոգեկան շարժումներ ունենալ: Նույն արմատից են ծագել նաեւ այլ լեզուների առանձին բառեր (սանսկրիտերեն, զենդերեն, հին բարձր գերմաներեն եւ այլն): Հարգելի zaratustra, եթե գաղտնիք չի, ինչու ես անունդ դրել անգլերեն (կամ ռուսերեն) բառով, եթե ունենք հայերեն Զրադաշտ բառը: Quote Link to post Share on other sites
zaratustra Posted December 11, 2005 Report Share Posted December 11, 2005 Շնորհակալություն "Ջան" բառի ստուգաբանության մասին ինձ հարցրել էր մի ընկեր, որ ազգությամբ ռուս է: Նրան բառը ստւգաբանել էին որպես "հոգի", և այն հանգամանքը, որ "ջանը" գործածական է նաև վրացերենում, առիթ էր տվել նրան կասկածել բառի ծագմանը: Անշուշտ, գիտեմ, թե ինչպես է հայերեն թարգմանվում zaratustra-ն, բայց որպես կեղծանուն այն ավելի հասկանալի է մարդկանց, երբ գրվում է zaratustra. Ուզում եմ ավելացնել, որ ես կրակապաշտ չեմ, ինչպես մի անգամ կարծեց գրագետ ու բանիմաց դասախոսներիցս մեկը, երբ պարզեց, որ անունը վերցրել եմ Նիցշեի "Այդպես խոսեց Զրադաշտը" աշխատությունից: Ի դեպ, կա վարկած, որ քրիստոնեությունը նախնական վիճակում իրենից նեկայացրել է արևի պաշտամունք Հայկական լեռնաշխարհում: Սրա մասին աշխատություն է գրվել պատմաբան Է.Դանիելյանը, որտեհ կան մեր հավատքի ծագման վերաբերյալ բառերի ստուգաբանություններ, որոնց ես, հնարավորության դեպքում, կծանոթացնեմ: Quote Link to post Share on other sites
Unregistered - M Posted December 11, 2005 Report Share Posted December 11, 2005 Egern.net, ինձ թվում է Զրադաշտը նկատի ուներ ոչ թե ջանք բառի արմատը, այլ փաղաքշական-սիրալիր ջան-ը: Ճիշտն ասած ես կարծում էի, որ այդ իմաստով գործածվող "ջան" բառը հայոց լեզու է ներմուծվել հենց պարսկերենից. (ջան = հոգի) Quote Link to post Share on other sites
Kars Posted December 11, 2005 Report Share Posted December 11, 2005 Egern.net, ինձ թվում է Զրադաշտը նկատի ուներ ոչ թե ջանք բառի արմատը, այլ փաղաքշական-սիրալիր ջան-ը: Ճիշտն ասած ես կարծում էի, որ այդ իմաստով գործածվող "ջան" բառը հայոց լեզու է ներմուծվել հենց պարսկերենից. (ջան = հոգի) Այո Quote Link to post Share on other sites
Egern.net Posted December 12, 2005 Report Share Posted December 12, 2005 Այո Ճիշտն ասած ես էլ էի այդպես մտածում, բայց Աճառյանի ՙԱրմատական բառարանում՚ ջան բառը միայն իմ նշած իմաստով էր: Դա նշանակում է, որ փաղաքշական ջան-ը կա՜մ նոր է մտել մեր խոսակցական լեզվի մեջ, կա՜մ այն ուղղակի չկա հայ գրականության մեջ, ինչից իր բառաքաղը կատարել է Աճառյանը իր բառարանը կազմելիս: Quote Link to post Share on other sites
LINGUIST Posted December 12, 2005 Report Share Posted December 12, 2005 Օգնեք պարզել "ջան" բառի ստւգաբանությունը, արդյո՞ք հայկական արմատ է. Շնորհակալություն «Ջան» բառի «հոգի» ստուգաբանությունը միանգամայն հավանական է` հաշվի առնելով այսպիսի օրինակները` «Մոտեցի՛ր ջանս/հոգյակս» (երկուսն էլ փաղաքշական իմաստով): Հնարավոր է, որ այս իմաստն ածանցված լինի առաջին` Աճառյանի նշած իմաստից («Մեռնեմ ջանիդ/ ջան ու ջանդակիդ», այստեղ ակնհայտ է «մարմին» իմաստը): Որպես լրացում «լոշ» բառի ստուգաբանությանն ասեմ, որ Արմատականի առաջին հրատարակության մեջ Աճառյանը ոչինչ չի ասում դրա ծագման վերաբերյալ, սակայն հետագայում փաստում է, որ «լօշ» բառն ունի սեմական ծագում: Տեսակետ կա, որ այն փոխառություն է հին խեթերենից: Quote Link to post Share on other sites
Kamsar Posted December 12, 2005 Report Share Posted December 12, 2005 Կուզենայի պարզել <զիբիլ> ու <ծերտ> բառերի ծագումը: Կա բացատրություն? Quote Link to post Share on other sites
Teacher Posted December 12, 2005 Report Share Posted December 12, 2005 Այսպիսի հարց ունեմ քերականությունից, տերմինաբանության հետ կապված - "Ներկաներից չամաչեց" սա կոչվում է անենթակա նախադասություն հայերենում? Նաև "Գիշեր է" սա էլ անդեմ, այդպես է? Quote Link to post Share on other sites
zaratustra Posted December 12, 2005 Report Share Posted December 12, 2005 Այսպիսի հարց ունեմ քերականությունից, տերմինաբանության հետ կապված - "Ներկաներից չամաչեց" սա կոչվում է անենթակա նախադասություն հայերենում? Նաև "Գիշեր է" սա էլ անդեմ, այդպես է? Գուցե "հեռվից" մոտենամ նյութին, բայց կարծում եմ, որ այս տերմինների մեջ չխճճվելու համար` անհրաժեշտ է բուն քերականությունից սկսել: Հայերենում նախադասությունները լինում են միակազմ և երկկազմ: Երկկազմ նախադասությունների հետ ամեն ինչ ավելի պարզ է` այստեղ առկա են (կամ կարող են լինել; այսինքն վերականգնելի են)նախադասության 2 գլխավոր անդամներն էլ` ենթական և ստորոգյալը: Միակազմ նախադասությունների դեպքում գլխավոր անդամներից որևէ մեկը բացակայում է (և այն վերականգնելի չէ): Միակազմ նախադասությունները լինում են բայական և անվանական: Բայական միակազմ նախադասություններում ենթական բացակայում է: Բայական միակազմ նախադասությունները լինում են. 1. անդեմ բայական միակազմ նախադասություններ. արտահայտվում է անորոշ դերբայով (օր.`Չծխե'լ: Հեռանա՜լ, մոռանա՜լ) 2. դիմավոր բայական միակազմ նախադասություններ: Սրանք իրենց հերթին լինում են անորոշ-դիմավոր բայական միակազմ (օր.`Քեզ կանչում են), ընդհանրացնող-դիմավոր բայական միակազմ (օր.` Գնա մեռիր, արի սիրեմ Ճտերն աշնանն են հաշվում) և միադիմի բայական միակազմ նախադասություններ (Անձրևում է: Մթնել է: Հետը խոսել չի լինում: Հրաժարվել չկա: Փաստորեն միակազմ նախադասության այս երկու տեսակն էլ` անդեմ բայական և դիմավոր բայական, բնույթով անենթակա նախադասություններ են, քանի որ չունեն և չեն կարող ունենալ ենթակա: Անվանական միակազմ նախադասությունները լինում են միադիմի և անդեմ: Միադիմի անվանական միակազմ նախադասությունը կազմված է որևէ խոսքիմասային անդամից (հիմնականում` գոյական) + բայական հանգույց (է, կա, կլինի և այլն.), օր.` Ձմեռ է: Ցուրտ է: Մութ է: Մառախուղ է:Գիշեր է: Անդեմ անվանական միակազմ նախադասություններում բայական հանգույցը բացակայում է, օր.` Աշուն: Լռությո'ւն: Անիմաստ երազանք: Փաստորեն, անդեմ կարող են լինել և բայական միակազմ նախադասությունները, և անվանական միակազմ նախադասությունները: "Ներկաներից չամաչեց" նախադասույթյան ենթական կարելի է վերականգնել` "ՆԱ ներկաներից չամաչեց", հետևաբար, այն պարզապես զեղչված ենթակայով ԹԵՐԻ նախադասություն է: Quote Link to post Share on other sites
zaratustra Posted December 12, 2005 Report Share Posted December 12, 2005 «Ջան» բառի «հոգի» ստուգաբանությունը միանգամայն հավանական է` հաշվի առնելով այսպիսի օրինակները` «Մոտեցի՛ր ջանս/հոգյակս» (երկուսն էլ փաղաքշական իմաստով): Հնարավոր է, որ այս իմաստն ածանցված լինի առաջին` Աճառյանի նշած իմաստից («Մեռնեմ ջանիդ/ ջան ու ջանդակիդ», այստեղ ակնհայտ է «մարմին» իմաստը): Որպես լրացում «լոշ» բառի ստուգաբանությանն ասեմ, որ Արմատականի առաջին հրատարակության մեջ Աճառյանը ոչինչ չի ասում դրա ծագման վերաբերյալ, սակայն հետագայում փաստում է, որ «լօշ» բառն ունի սեմական ծագում: Տեսակետ կա, որ այն փոխառություն է հին խեթերենից: Այս բառի հետ կապված ամեն ինչ սկսվեց նրանից, երբ փորձեցի թարգմանել այն ռուսերեն (ասել, որ այն հայերեն իրակություն է, կարծում եմ` սխալ կլիներ) Ասել, որ այն թարգմանվում է "հոգիս, հոգյակս", ինձ համար բավարար չէ, որովհետև ռուսերենն ունի, չէ՞, դրան համարժեք բառեր: Գուցե բավարարվել նրանով, որ հայերենը պարզապես ճոխ է՞ Իսկ բառի "մարմին" իմաստի մասին ինքս էլ մտածել եմ: Իսկ եթե հենվեմ այն տրամաբանության վրա, որ "հոգի" բառի նախնական իմաստը "շունչ է" (հնում մարդիկ կարծում էին, թե մարդու հոգին նրա շնչի մեջ է (Շունչը փչեց, իսկ շունչը, հետևում է, մարմնի մեջ է, ապա գուցե "ջան" բառի դեպքում նույնացվա՞ծ են նաև "հոգին" ու "մարմինը" Փաստորեն "ջանը" հայկական արմատ չէ... բայց այնքաաաան հայկական է! Quote Link to post Share on other sites
Teacher Posted December 12, 2005 Report Share Posted December 12, 2005 (edited) Zaratustra, շնորհակալություն: Ես նոր մի քիչ այլ մեկնաբանություն գտա(Ս.Գ. Աբրահամյանի մոտ), բայց հիմնականում նույնն է Իսկ ջան-ի թարգմանության համար հենց джан el թարգմանվում է, գրականության մեջ եմ հանդիպել: Հատվածական բարդություն - որն է սա? Edited December 12, 2005 by Teacher Quote Link to post Share on other sites
Recommended Posts
Join the conversation
You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.