MONK

Ինձ, իբրև Հայ Եկեղեցու սպասավորի, հետաքրքիր կլիներ իմանալ նաև Ձեր կարծիքը, հարգարժան Celtic, քանի որ Դուք թե թեման բացողն եք և թե կրոնական բաժնի մոդերատորներից մեկը: Ինչքանով է համապատասխանում նշյալ տեսակետը Ձեր հայացքներին?

AZG Armenian Daily #049, 17/03/2007 Ընթացիկ ՈՎՔԵՐ ԵՎ ԻՆՉՊԵՍ ԵՆ ԴԵՄ ՀԱՅ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՀԶՈՐԱՑՄԱՆԸ ԵՎ ԻՆՉՈՒ ՍՈՒՍԱՆՆԱ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ Երբ որեւէ մեկը դժգոհում է այս կամ այն քաղաքական քայլից, երեւույթից կամ իրավիճակից, մի ամբիոն է գտնում եւ սկսում է քննադատել այն: Ամբիոնների տարբեր տեսակներ կան, որոնց արձագանքի արդյունավետությունը եւս հարաբերական է: Բոլորը գիտեն, որ ամենաարդյունավետն ու ընդունելին մեզանում օրեցօր ավելացող ակումբներից մեկում մամլո ասուլիս հրավիրելն է: Սակայն միջազգային կառույցների հայաստանյան գրասենյակների մի շարք պատասխանատուներ` մասնավորապես Ստեփան Դանիելյանը (ՙՀամագործակցություն հանուն ժողովրդավարության՚ ՀԿ նախագահ), Ավետիք Իշխանյանը (ՙՀայաստանի Հելսինկյան կոմիտե՚ ՀԿ նախագահ) եւ Մուշեղ Եկմալյանը (ՙԲաց հասարակության ինստիտուտի հիմնադրամ՚, (Սորոս) ծրագրերի պատասխանատու) իրենց բողոքը արտահայտելու յուրօրինակ ձեւ են գտել: Նրանք այս էլ երկրորդ անգամ նույն թեմայով քննարկում են կազմակերպել` դատափետելու ՙՀայաստանի Հանրապետության եւ Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու հարաբերությունների մասին՚ օրենքը: Հատկանշական է, որ օրենքի նախագիծն արդեն անցել է ԱԺ քննարկումների երրորդ ընթերցման փուլը եւ սպասում է ՀՀ նախագահի վավերացմանը: Ինչպես նախորդ անգամ, այս անգամ էլ օրենքը համարվեց մենաշնորհային, ավելին, Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցին համեմատվեց շաքարավազի եւ բենզինի բիզնեսի հետ, եւ օրենքի ընդունումը նմանեցվեց խաշի սեղանի շուրջը հնչած խոստումի, չնայած որ ստեղծվել է փոփոխված սահմանադրության արդյունքում: Այնուամենայնիվ, նման երեւակայության գոհարներին փոքրաթիվ մասնակիցներից մի քանիսը միայն մտքում ծափահարեցին, այն էլ այն պարզ պատճառաբանությամբ, որ իրենք հանդես էին գալիս որպես թվացյալ տուժող կողմ` կրոնական փոքրամասնություն: ՙԱզգ՚-ի լրագրողներից Մարիետա Խաչատրյանի հարցին, թե ինչո±ւ քննարկում-քննադատությունը ժամանակին եւ տեղին չի արվել, այն էլ ԱԺ ամբիոնից, որի համար կարելի էր թեկուզ ընդդիմադիր թեւում ժամանակին լոբբիինգ իրականացնել, զեկուցողները միաբերան պատասխանեցին, թե ընդդիմադիրները միայն ընտրությունների համար են պայքարում: Այդ դեպքում հավանականությունը, որ թերի որակված օրենքը գոնե հետ կվերցվեր լրամշակման նրա հեղինակ ԱԺ նախագահ Տիգրան Թորոսյանի կողմից, չէր բացառվում: Իսկ այս դեպքում, ինչպես դիպուկ նկատեց մեր գործընկերուհին, քննարկումը նման է ճաշից հետո մատուցված մանանեխի: Քննարկման նախաձեռնողները մխիթարեցին, թե` նախ օրենքը դեռ նախագահը չի ստորագրել, իսկ եթե ստորագրի էլ, խոստացան, որ կդիմեն սահմանադրական դատարան եւ միջազգային դատարան: Ըստ բանախոսների, վիճարկվող օրենքի ամենավիրավորականն այն է, որ օրենքը սահմանափակում է կրոնական փոքրամասնությունների իրավունքները: Սրան հակադարձեցին իրավաբան Թոմ Սամուելյանը եւ ԵՀԽ Կլոր սեղանի պատասխանատու Կարեն Նազարյանը, որոնք շեշտեցին, թե չափազանցվում է կրոնական փոքրամասնությունների իրավունքների ոտնահարման հարցը: ՙԿրոնական հանդուրժողականությունը օրենքով չի սահմանվում, դա մշակույթի հարց է, որ կամաց- կամաց փոխվում է մեզ մոտ՚, նշեց Թ. Սամուելյանը, որ նաեւ ընդգծեց, թե պատմական եկեղեցու դերն օրենքով ամրագրելը գուցե առավելություն է, բայց տվյալ դեպքում մեկին առավելություն տալը, մյուսին ոտնահարել չի նշանակում: Եվ վերջապես, ՙանհանգիստ՚ կրոնական կազմակերպություններն իրենք էլ ազատություն ունեն սեփական եկեղեցու եւ ՀՀ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորող օրենք ունենալու: Օրենքի ընդունումը թերեւս նախաձեռնողականության հարց է, բայց փաստենք ոչ պակաս հետաքրքրական մի հանգամանք: Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցին, որ շատերի մոտ նույնացվում է ազգային որակական արժեքների պահպանման եզակի կենտրոնի հետ, ինչո±ւ է այդքան անհանգստացնում միջազգային դոնոր կազմակերպությունների հայաստանյան ներկայացուցիչներին: Չլինի± թե եկեղեցու դերի գիտակցումն ու նրա ցանկալի միասնականությունն ու հզորացումը շատ մոլի ազատականների քիմքին հարիր չէ: Տեսնես` ինչո±ւ: Հ.Գ. ՙԱզգի՚ նախորդ քննարկման մասին հրապարակումն ակնհայտորեն դուր չէր եկել նախաձեռնողներին: Թերեւս դա է պատճառը, որ Ստ. Դանիելյանը ցուցադրելով իր անհանդուրժողականությունը բազմակողմանի տեղեկատվության նկատմամբ, բարձրաձայնեց իր ցանկությունը` դատի տալ ՙԱզգին՚: Տեսնենք, տեսնենք... © Copyright AZG http://azg.am/?lang=AM&num=2007031720

ԻԶՈՒՐ ՄԻ ՈՐՈՆԵՔ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ԱՆՀԱՆԴՈՒՐԺՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ Շահարկելով դավանելու իրավունքը Երեկ ՙՀայաստանի Հանրապետության եւ Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու հարաբերությունների մասին՚ օրենքին նվիրված քննարկում էր կազմակերպել ՙԳործընկերություն հանուն բաց հասարակության՚ նախաձեռնությունը: ՙՀայաստանի Հելսինկյան կոմիտե՚ ՀԿ նախագահ ԱՎԵՏԻՔ ԻՇԽԱՆՅԱՆԸ օրենքը ներկայացրեց մարդու իրավունքների տեսանկյունից: Սակայն մինչ իր բուն ասելիքին անցնելը, խոսքի ենթատեքստում գրեթե սպառնալիքով ՙհիշեցրեց՚ Հայաստանի պարտավորությունների մասին` Եվրոպայի խորհրդին անդամակցելիս: Պարտավորությունների մեջ ՙՄարդու իրավունքներ՚ գլխի ՙԲ՚ կետում գրված է. ՙԵրաշխավորել, որ բոլոր եկեղեցիները կամ կրոնական համայնքները, մասնավորապես` նրանք, որոնք անվանվում են ոչ ավանդական, կարող են դավանել իրենց կրոնը առանց խտրականության՚, ասաց Ա.Իշխանյանը: Ստիպված ենք հիշեցնել ՙԵհովայի վկաներ՚ ամբողջատիրական եւ քայքայիչ աղանդի ջերմեռանդ պաշտպան Ավետիք Իշխանյանին, որ պետության այդ պարտավորությունը վերաբերում է միայն եկեղեցիներին եւ կրոնական համայնքներին (կազմակերպություններին), բայց ոչ երբեք աղանդավորական կազմակերպություններին, որոնք Հայաստանում քիչ չեն: Ավելորդ չենք համարում հիշեցնել նաեւ, որ պետության ստանձնած այդ պարտավորությունը վերաբերում է եկեղեցիների կամ կրոնական համայնքների կողմից թեկուզ առանց խտրականության, բայց իրենց կրոնը դավանելուն միայն: Ընդգծում ենք` դավանելուն միայն, ոչ ավելին: Եւ եթե ոմանք դավանելու իրավունքի տակ հասկանում են նաեւ ուրիշ իրավունքներ, կամ դավանելու իրավունքի շրջանակում փորձում են խցկել հոգեորսության, մարդկանց զոմբիացնելու, հասարակության հիմքը հանդիսացող ընտանիքները քայքայելու եւ նմանաբնույթ այլ իրավունքներ, ապա միանշանակ պարզ է, թե նրանք ո±ւմ են ծառայում` Աստծո±ւն, թե± սատանային: Ա.Իշխանյանի համար ավելորդ չենք համարում նաեւ մեջբերել ՙդավանել՚ բառի բացատրությունը. ՙՈրեւէ կրոնի` դավանության հետեւել՚, ՙՈրպես հիմնական` ղեկավար սկզբունք ընդունել, իր դավանանքը համարել՚ (Արդի հայերենի բացատրական բառարան, ՙՀայաստան՚ հրատարակչություն, Երեւան, 1976, էջ 279): Անցնելով օրենքի կետերին` ՀԿի նախագահն ասաց. Օրենքի 2րդ հոդվածը բնույթով հռչակագրային է: Երկրորդ մասը հռչակում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը ճանաչում է Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու ինքնակառավարումն իր նվիրապետության սահմաններում: Արդյո±ք սա պետք է վերաբերի միայն Առաքելական եկեղեցուն, եւ մյուս եկեղեցիներին չպետք է վերաբերի, մասնավորապես, ասենք, Կաթողիկե եկեղեցուն կամ Ավետարանականին: Անդրադառնալով օրենքի 6րդ հոդվածին` Ա.Իշխանյանը նշեց, որ դրա համաձայն, Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին իրավունք ունի կառուցել նոր եկեղեցիներ, գործող դարձնել պատմական հուշարձանի կարգավիճակ ունեցող եկեղեցիները: Այդ եկեղեցիների եւ պաշտամունքային այլ կառույցների պահպանությունը Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին եւ պետությունն իրականացնում են համատեղ: Օրենքի դրույթը ներկայացնելուց հետո ՀԿի նախագահը հարցրեց, թե ճիշտ չէ±ր լինի, որ օրենքով այդ դրույթը վերաբերեր ոչ միայն Առաքելական եկեղեցուն պատկանող պաշտամունքային շենքերին, այլեւ մյուս եկեղեցիներին: Բանախոսը նաեւ կասկածում է. ՙԵւ արդյո±ք սրանով սահմանափակվում է մյուս եկեղեցիների` պաշտամունքային կառույցներ կառուցելու իրավունքը՚: Շտապենք անհանգստացած իրավապաշտպանի կասկածները փարատել ու նրան հանգստացնել` օրենքի 6րդ հոդվածով եւ, ընդհանրապես, ամբողջ օրենքով չի սահմանափակվում ՙմյուս եկեղեցիների՚ իրավունքը: Օրենքը Հայաստանում գործող այլ եկեղեցիների, ինչպես նաեւ կրոնական կազմակերպությունների նկատմամբ ընդհանրապես չի պարունակում որեւէ սահմանափակող, արգելող նորմ կամ դրույթ: Նրանք կարող են իրենց համար կառուցել պաշտամունքային կառույցներ եւ օգտվել օրենքի 6րդ հոդվածով Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու համար սահմանված մյուս իրավունքներից նույնպես: ՙԽղճի ազատության եւ կրոնական կազմակերպությունների մասին՚ օրենքը, Քաղաքացիական օրենսգիրքը եւ, ընդհանրապես, Հայաստանի օրենսդրությունը նրանց տալիս են այդ իրավունքները: Նույնը կարելի է ասել նաեւ օրենքի 2րդ հոդվածի առնչությամբ ՀԿի նախագահի մեջ ծագած մտահոգության, կասկածի կամ հարցի կապակցությամբ: Փաստն այն է, որ մեր պետությունը, Հայաստանի օրենսդրության համաձայն, ճանաչում է կրոնական կազմակերպությունների ինքնակառավարումն իրենց նվիրապետությունների սահմաններում: Կրոնական կազմակերպության ինքնակառավարման հիմնական փաստաթուղթը նրա կանոնադրությունն է, եւ եթե պետությունը գրանցումճանաչում կամ հաստատում է այդ կանոնադրությունը, նշանակում է, որ ճանաչում է նաեւ տվյալ կազմակերպության ինքնակառավարումը: Չենք կարծում, թե իրավապաշտպան հանդես եկող սույն պարոնը Հայաստանի օրենսդրությանն անծանոթ է, հետեւաբար մնում է եզրակացնել, որ նրա հարցադրումները պարզապես ՙջուր պղտորելու՚ նպատակ ունեն: ԱՐԹՈՒՐ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ http://www.hayashkharh.am/#?paperid=1389&pageid=47405&lang=

Հայաստնայայց Եկեղեցու մասին ընդուված օրենքը շարունակում է կրքեր բորբոքել: Ներկայացնում եմ մամուլում եղած որոշ արձագանքներ: Закон РА "Об отношениях между Республикой Армения и Святой Апостольской Церковью Армении". "В законе мы предлагали уравновесить обязанности государства и Святой Апостольской Церкви Армении, но наше предложение не прошло", - заявила, отвечая на вопросы "ГА", начальник Управления по делам нацменьшинств и религии в правительстве РА Грануш Харатян ,передает газета «Голос Армении». - Грануш Сергеевна, недавно в третьем чтении был принят Закон РА "Об отношениях между Республикой Армения и Святой Апостольской Церковью Армении". Во-первых, немного сбивает с толку формулировка "Айастаняц Сурб Аракелакан Екехеци", утвержденная также в измененном варианте Конституции РА. Мы можем поставить знак равенства между понятиями "Святая Апостольская Церковь Армении" и "Армянская Святая Апостольская Церковь"? - Дело в том, что изначально мы настаивали на четкой юридической формулировке термина "Айастаняц", ибо, как вы справедливо заметили, не совсем понятно, можно ли поставить знак равенства между этими двумя определениями. Далее в законе говорится о Католикосе Всех Армян и не ясно, является ли Католикос главой Апостольской Церкви Армении или Армянской Апостольской Церкви. К сожалению, в законе немало подобных терминов, которые не имеют четкой юридической констатации или хотя бы уточнения. На мой взгляд, такие нестыковки могут в будущем породить разного рода юридические проблемы. Правда, в окончательном варианте закона внесено определенное уточнение, заключающееся в том, что РА признает Святую Апостольскую Церковь Армении как национальную Церковь с центром в Первопрестольном Эчмиадзине, Киликийским Католикосатом и патриархатами в Константинополе и Иерусалиме. Более или менее понятно, но все равно, если нет юридической формулировки понятия "Айастаняц", то остаются общие академические подходы и историографическое применение терминов, которые, однако, далеко не всегда ставят знак равенства между понятиями Святая Апостольская Церковь Армении и Армянская Святая Апостольская Церковь. Так что вопрос, собственно, остается открытым. - В чем была необходимость принятия закона, регулирующего отношения государства и Церкви? - Признаться, на мой взгляд, особой необходимости в принятии подобного закона не было. Но так как в Конституции РА закреплена роль Святой Апостольской Церкви Армении в идентичности и историческом развитии армянского народа и далее одним абзацем говорится о том, что отношения государства и Церкви могут регулироваться отдельным законом, то на нынешнем этапе приведения законов в соответствие с Конституцией было решено принять и данный закон. Между тем действующий с 1991 года Закон РА "О религии и совести", хоть и нуждается в усовершенствованиях, в принципе до сих пор достаточно успешно регулирует вопросы, касающиеся религии и религиозных организаций. - Между государством и Армянской Апостольской Церковью несколько лет назад, если не ошибаюсь в 2000 году, было подписано "Намерение о соглашении". В чем причина того, что вопрос столь долго висел в воздухе, не обретая черты конкретного соглашения, и закон, регулирующий отношения между государством и Церковью, принят только сегодня? - Обе стороны долго работали. Кстати, один из пунктов подписанного документа сразу нашел реальное применение в жизни - речь идет об издании учебников по истории Армянской Апостольской Церкви и изучении этого предмета в школах. Что же касается вашего вопроса, то, думаю, немалую роль в том, что процесс подписания соглашения затянулся на несколько лет, сыграл факт упразднения Комитета по религии, то есть соответствующего государственного органа, уполномоченного заниматься вопросами религии. Когда в структуре правительства РА было сформулировано Управление по делам нацменьшинств и религии, мы начали работу над общей концепцией религиозной политики Армении, собираясь опубликовать эту концепцию, провести широкомасштабные публичные обсуждения и, опираясь на все "за" и "против", прийти к некоей согласованной политике в области религии. - И что с ней стало, с этой концепцией? - Она уже готова. Что касается публичных обсуждений, то, мне кажется, будет правильнее начать их после завершения парламентских выборов в Армении - в спокойной от политического ажиотажа обстановке. - Получается несколько нескладно - закон, регулирующий отношения Церкви и государства, уже принят, а концепцию еще собираемся обсуждать. Казалось бы, законы должны разрабатываться и приниматься как раз на основе концепции, а не наоборот. - Да, действительно получается несколько нескладно. С другой стороны, ведь концепция касается не только нашей Святой Апостольской Церкви, но и охватывает широкий спектр вопросов, касающихся религиозной жизни в целом, прав религиозных организаций, прав верующих и граждан, не причастных к какой-либо религиозной практике. Конечно, было бы правильнее сначала обсудить и принять концепцию, но мы не вправе запрещать Национальному Собранию принимать тот или иной закон. Между тем мы в свою очередь тоже серьезно работали над предложенным законопроектом "Об отношениях между РА и Святой Апостольской Церковью Армении" и внесли свою лепту, равно как и многие другие ведомства (в том числе Министерство юстиции РА) , через которые прошел законопроект. - Какой была реакция? - Разной. Было множество возражений по тем или иным статьям, поправки, переформулировки, были показаны противоречия этого законопроекта с уже действующими законами Армении. В итоге закон, принятый в третьем чтении, во многом отличается от первоначального варианта. - В чем ключевые отличия? - К примеру, первоначально в законопроекте была статья, утверждающая, что в случае совершения духовным лицом преступления правоохранительные органы немедленно должны поставить об этом в известность главу соответствующей епархии или руководство Церкви. Если речь шла о епископе, оказавшемся не в ладах с законом, то в известность должен был быть поставлен Католикос Всех Армян. На мой взгляд, подобный пункт в законе был абсолютно неприемлем. Во-первых, никаких юридических последствий он иметь не мог, зато с моральной точки зрения мог вызвать крайне негативную реакцию в обществе. И она была бы справедливой. Если мы исходим из посылки, что наше общество в целом защищено, то эта защищенность касается и духовенства, ну а если общество не защищено, то почему особые привилегии должны защищать духовенство? В моральном плане это неправильно не только по отношению к рядовым нашим согражданам, но в первую очередь по отношению к тому же духовенству. В третьем чтении этот пункт был снят. - В первоначальном варианте закона, помнится, был пункт, по которому отчуждение или перенос части принадлежащих государству исторических, культурных и т. д. ценностей, наследником которых является наша Церковь, могло иметь место только с ее согласия. А что подразумевается под духовным, культурным, историческим, документальным наследием Церкви? Храмы, монастыри, манускрипты и т. д. ? И кто может определить, какой из памятников является наследием Святой Апостольской Церкви Армении, а какой нет? - Это один из пунктов, против которого мы выступали. По сути ничто, созданное в нашем историческом прошлом, не может быть причислено к кому-то индивидуально или к какому-то институту - будь то государственная инстанция, церковь и т. д. , ибо речь идет о всенародном богатстве и достоянии. Мы не вправе определять, кому это принадлежит морально, а уж тем более юридически. В самом деле, что значит культурно-историческое, духовное, документальное наследие Церкви, принадлежащие ей ценности? Если немного впасть в гротеск, то можно привести в пример армянский алфавит. Кому он принадлежит? Алфавит создал Месроп Маштоц - лицо духовное. Ну предположим, алфавит мы зачислим за Церковью - что из того? Кстати, во втором чтении этот пункт выглядел еще хуже - речь шла даже не о наследии Церкви, а о созданных ею культурно-исторических, духовных и пр. ценностях. А как определить, что именно создано Церковью? Предположим, речь идет о монастыре, построенном архитекторами по заказу какого-либо княжеского рода. Создано это Церковью или нет? Выходило, что в каждом отдельном случае надо обращаться к историографическим источникам, дабы определить, создан тот или иной памятник Церковью или нет? И какие юридические последствия это будет иметь? В последнем чтении по данному пункту произошли изменения: государство вправе только поставить Церковь в известность, когда речь идет о переносе или отчуждении части культурно-исторических, духовных, документальных ценностей Церкви, являющихся собственностью государства, а список ценностей утверждается правительством РА после предварительного обсуждения с Церковью. Это хоть какое-то решение проблемы. - В окончательном варианте закона особым пунктом избранному Католикосу Всех Армян президент Армении дарует армянское гражданство, если он не является гражданином РА. Как вы прокомментируете данный пункт? Какая, собственно, разница, является ли духовный лидер армянства, две трети которого к тому же проживает за пределами Армении, гражданином РА или нет? - На мой взгляд, подобного пункта вообще не должно было быть - ни принудительного принятия гражданства РА (так звучала статья в первом чтении) , ни его принятия в качестве дара. Я просто не вижу в этом юридического смысла. Кроме того, в Конституции Армении черным по белому записано, что Церковь отделена от государства и государство не вмешивается во внутренние дела Церкви. Пусть бы Церковь сама решала, должен ли Католикос Всех Армян стать гражданином Армении, а не закон. - Предоставляются ли Святой Апостольской Церкви Армении законом какие-либо льготы по сравнению с другими религиозными организациями, действующими в Армении? - По вновь принятому закону государство ныне будет выделять средства из госбюджета, направляя их на сохранение и развитие культурно-исторических, духовных очагов - музеев, библиотек, архивов и т. д. , предварительно согласовывая эти вопросы с Апостольской Церковью Армении. Это единственная льгота, и очень важная, нужная статья, ибо речь идет о сохранении и умножении не только культурно-исторических ценностей, являющихся собственностью Церкви, но и общенационального культурного достояния, о содействии научным исследованиям и т. д. Но, на мой взгляд, если государство берет на себя столь конкретные обязательства, то и Церковь должна сделать то же самое. В законе на государство ложится фактически одностороннее обязательство перед Церковью. Государство должно ставить в известность Церковь, если речь идет об отчуждении той части ее культурно-исторического наследия, которая является собственностью государства. При этом если Церковь отчуждает, дарит и т. д. находящиеся в ее собственности ценности, то она не ставит об этом в известность государство. К примеру, до сих пор никто не может сказать, где находятся уникальные средневековые миниатюры, которые в 60-х годах прошлого века были опубликованы в списке ценностей, являющихся собственностью Иерусалимского патриархата. После этого ни один исследователь, побывавший в Иерусалиме, не смог их увидеть. Об Иерусалиме в Англии были опубликованы книги и армянская страница в них осталось открытой, ибо, по свидетельству ученых, Иерусалимский патриархат никаких сведений не предоставляет. Эти миниатюры с свое время были сняты с продажи на аукционе Сотби - их запретили продавать. Дальнейшая их судьба неизвестна. Между тем, если это общенациональное достояние, то мы вправе знать, где они находятся. Мы предлагали в законе уравновесить обязанности государства и Апостольской Церкви Армении в этом плане. Но наше предложение не прошло. - Какие изменения произойдут с принятием закона, регулирующего отношения государства и Святой Апостольской Церкви Армении? И как, каким образом эти изменения коснутся наших сограждан в их повседневной жизни? - Во-первых, в госбюджете 2008 года уже будут предусмотрены расходы по части обязательств государства перед Церковью. Далее: по данному закону брак, заключенный Церковью, сразу признается государством. Равно как и развод. Если Церковь аннулировала брак, государство такой развод признает. Это не заменяет гражданскую процедуру регистрации брака или развода, но в моральном плане это достаточно важный пункт. Разумеется, речь идет о добровольном желании людей венчаться в церкви или разводиться. Государство не требует, а признает церковный брак и развод. - Стало быть, заявление в загс уже не надо подавать, если в церкви состоялась церемония венчания? - Честно говоря, я пока не знаю, как данный пункт закона отразится в существующих нормативных документах и в какой их части произойдут изменения.

Հըմ...Հետաքրքիր հարցադրում է համենայնդեպս: Կփորձեմ փորփրել: Բայց եթե հիշողությունս չի դավաճանում, Պապի հրամանն այդ առիթով անվիճելի է համարվում: Կարծեմ հիմնականում հիմնված է Բուզանդի վկայության վրա: Լավ, վաղը կնայեմ: Բայց հայերիս մտածելակերպի հետ կապված Ձեր դիտողությունը հեռու չէ ճշմարտությունից:

Армянские монахини: редкая порода Армянская Апостольская Церковь недавно отмечала большой праздник - Обретение Святого Креста. Праздничная литургия в Эчмиадзине, где располагается резиденция духовного лидера страны - Католикоса, была отправлена с некоторым отклонением от традиции - участие в службе приняли... четыре монахини. Несмотря на популярность и влияние Армянской Апостольской Церкви, армянские монастыри уже давно являются редкостью. Четыре участницы литургии, проходившей во второе воскресенье сентября в храме святой Рипсиме в Эчмиадзине, - обитательницы единственного в мире армянского женского монастыря. Женские монастыри в <A name=YANDEX_LAST>Армении почти перестали существовать после 4 века н.э., когда царь Пап приказал закрыть их, считая, что женщины должны выходить замуж, а не уединяться от мира, посвящая свою жизнь Богу. Храм святой Рипсиме был воздвигнут в седьмом веке на том самом месте, где тремя столетиями ранее мученической смерти были преданы Рипсиме и 32 другие праведные девы. Так царь Трдат наказал Рипсиме за то, что она отказалась выйти за него замуж. Монастырь Святой Рипсиме имеет одну особенность - здесь нет матери игуменьи, и монахини вверены заботам мужчины. "Все мы - дети Бога без различия пола и возраста", - сказал IWPR настоятель монастыря архимандрит Мартирос Погосян. Отец Мартирос, чье имя в переводе с армянского означает "мученик за веру", является "черным монахом" и не имеет права жениться. По его словам, стезя, которую выбрали женщины, придя в монастырь, необычна, но сделали они это без принуждения. "Уход из мира - дело сугубо добровольное, никто этих женщин не заставлял избрать именно эту жизнь", - сказал он. Стать монахиней совсем нетрудно, но приняты в монастырь будут только истинно верующие. "Обитель не место для решения социальных проблем, мы не можем дать людям работу и средства к существованию. У нас даже нет монашеской иерархии, как, например, в Русской Православной Церкви, нет ни срока послушания, а тем более пострига. Мы считаем, если человек пришел к Богу - он это осознал", - сказал отец Мартирос. "Я тоже человек и понимаю, что уход в монастырь - это своего рода бегство от ненормальной жизни, от неустроенности, может даже от себя". Из четырех монахинь самой младшей 42 года, самой старшей - 56. С мирянами монахини общаются редко, но это им не возбраняется. Они могут навещать родственников, съездить в город по надобности. Хотя, как призналась IWPR одна из монахинь, назвавшаяся Елизаветой, особой нужды в поездках в Ереван нет. "Мы живем тихо, ни в чем не нуждаемся, нам даже дают зарплату - 40 долларов в месяц по повелению Католикоса Всех Армян Гарегина II", - сказала она. Обитель сестер-монахинь небольшая, окружена небольшим садом и огородом. Овощей и фруктов, здесь выращиваемых, вполне хватает сестрам, отцу-настоятелю и дьякону при церкви. Держат здесь и кур, словом - вполне приличное хозяйство, если учесть то, что занимаются им всего четыре женщины, прямо скажем, не очень молодые. "Мы обязательно участвуем во всех богослужениях, помогаем батюшке, чем можем", - говорит сестра Аида. "Знаете, регламентированная жизнь имеет свои плюсы - четко расписанный день не дает времени предаваться праздным мыслям. Работа здесь есть постоянно - с утра молитва, потом трапеза, работа по хозяйству, еще молитва и отход ко сну. Есть у нас и телевизор, так что отшельниками нас назвать нельзя. Кстати, никакой "церковной цензуры" на просмотр передач нет - просто мы сами выбираем, что нам больше подходит". Разговор с настоятелем происходил во дворе обители, и из кухни вкусно пахло свежевыпеченным хлебом. "Да, у нас здесь все свое", - сказал он. Монахини подчиняются только Уставу церкви, которая по Конституции отделена от государства, а это значит, что на них не распространяются никакие социальные выплаты и льготы. Правда, они ни за что и не платят - все коммунальные расходы, равно как и бытовые потребности, оплачивает церковь, а точнее храм, где расположена обитель. "Они избавлены от мирских тягот, и их не страшит нищенская пенсия", - сказал отец Мартирос. В миру о монахинях думают по-разному. 30-летняя Астхик Погосян к обитательницам монастыря Святой Рипсиме относится скептически. "Может быть, у этих женщин не было другого выхода, кроме как уйти в монастырь, не хватило сил противостоять социальным трудностям. Но с другой стороны - это просто бегство от действительности. Что-то я не верю в их желание служить Богу", - сказала она IWPR. С ней соглашается Гарегин, работающий менеджером в одной компьютерной фирме. "Это же надо так устать от жизни, чтобы добровольно отказаться от мирских радостей, - удивляется он. - Я бы не хотел для своих родных такой участи". По его мнению, в том, что эти женщины оказались в монастыре, повинно государство, которое не смогло обеспечить им жизнь, альтернативную той, которую они ведут сейчас. Не приветствует женщин, идущих в монастырь, даже сторож храма. "Люди не должны идти наперекор природе. Женщинам на роду написано выходить замуж, рожать детей, словом - создавать семью. Правильно сделал царь Пап 16 веков тому назад, когда закрыл женские монастыри". Однако есть и такие, кто восхищается и даже завидует монахиням. "Я бы с радостью ушла в монастырь - не оттого, что жить трудно, а от недостатка духовности. Правда, мне говорят, что это все плод воображения - но я думаю, что права", - говорит мать двоих детей Кнарик Асатрян. По мнению студентки Лингвистического университета Гаяне Минасян, монахинь должно быть больше. "Что мы видим в жизни - пустоту и погоню за материальным благополучием, о душе подумать некогда. Молодцы эти женщины, будь их больше - лучше было бы для всех нас". Сестра Аида утверждает, что право выбора всегда остается за женщинами. "Мы никому не навязываем своего решения. Если кто хочет, может придти в монастырь, и если он, то есть она пришла к нам осознанно - мы будем только рады. А если нет - придется распрощаться. Зла здесь ни на кого не держат, насильно не постригают, мы, может быть, свободнее других граждан Армении", - сказала сестра Аида. Карине Тер-Саакян http://kavkaz.memo.ru/digesttext/digest/id/708740.html ·

ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ Մարտի 13, 2007թ. Իրաքի թեմակալ առաջնորդի այցը Հյուսիսային Իրաքի քաղաքներ Մարտի 2-4-ը Իրաքի հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Ավագ արքեպիսկոպոս Ասատուրյանը թեմի երկու հոգևորականների և թեմական խորհրդի երեք անդամների ուղեկցությամբ այցելեց Հյուսիսային Իրաքի մի շարք քաղաքներ, ուր հանդիպումներ ունեցավ հայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ: Մարտի 2-ին Գերաշնորհ Ավագ Սրբազանը ժամանեց Էրբիլ քաղաք, ուր նրան միացան Կիրկուկ, Մոսուլ, Զախո և Ավզրուգ քաղաքների հոգևոր սպասավորները և ծխական խորհուրդների անդամները: Էրբիլ քաղաքի հայկական եկեղեցում հայ համայնքի մասնակցությամբ կատարվեցին Խաղաղական և Հանգստյան ժամերգություններ, ապա ներկաներին քարոզեց Ավագ Սրբազանը: Արարողությունից հետո տեղի ունեցավ հանդիպում Էրբիլի հայկական եկեղեցու անդամների հետ: Մարտի 3-ի առավոտյան Սրբազանն իր շքախմբով ուղևորվեց Դուհոկ քաղաք, ուր տեղի ունեցավ տարածաշրջանային ժողով մասնակցությամբ բոլոր հոգևորականների և ծխական խորհրդի անդամների: Ժողովի ընթացքում քննարկվեցին Իրաքի հայոց թեմին առնչվող խնդիրներ: Մարտի 4-ին տեղի ունեցավ Դուհոկի նոր եկեղեցու հիմանարկեքի արարողությունը: Ավագ Սրբազանի ձեռամբ օծվեցին եկեղեցու տասնվեց վեմ քարերը` համաձայն Հայաստանյայց Առաքելական Եկեղեցու սուրբ ավանդության: Հիմանրկեքի արարողությանը ներկա էին Դուհոկի հայերը, ինչպես նաև քույր եկեղեցիների եպիսկոպոսներն եւ հոգևորականները: Արարողության ավարտին ներկաներին խոսքով դիմեց Իրաքի հայոց թեմի առաջնորդը: Ավագ Սրբազանը հորդորեց հայորդիներին, որպես Հայաստանի իսկական զավակներ, հավատարիմ մնալ քրիստոնեական հավատին և սուրբ ավանդույթներին, հակառակ, որ անցյալի անարդարությունների պատճառով, որ պետք է սրբագրվեն, այժմ հեռու են իրենց հայրենիքից: ###

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին Տեղեկատվական Համակարգ Հեռ.: (374 10) 517 128 Հեռատիպ: (374 10) 517 301 Էլ-փոստ: [email protected] Տնօրեն` Տ. Վահրամ քհն. Մելիքյան ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ Մարտի 13, 2007թ. ՙՄշակույթների և քաղաքակրթությունների երկխոսություն, կամուրջ մարդու իրավունքների և մշակութային արժեքների միջև՚ գիտաժողով Փարիզում Մարտի 13-14-ը Փարզում տեղի կունենա ՙՄշակույթների և քաղաքակրթությունների երկխոսություն. կամուրջ մարդու իրավունքների և մշակութային արժեքների միջև՚ խորագիրը կրող գիտաժողով: Գիտաժողովը կազմակերպվում է ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի հովանավորությամբ և ՙՔաղաքակրթությունների երկխոսություն՚ Համաշխարհային քաղաքական ֆորումի ջանքերով: Գիտաժողովի ընթացքում կքննարկվեն հետևյալ թեմաները. 1. Մարդու իրավունքը զանազան աշխարհայացքների և մշակույթների կոնտեքստում. 2. Իշխանությունների, քաղաքացիական հասարակության, դպրոցների և լրատվամիջոցների դերը մշակույթի և քաղաքակրթության երկխոսություններում: 3. Գլոբալ տեղաշարժերի մարտահրավերներ: Գիտաժողովին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնությամբ, Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին ներկայացնելու է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Գևորգյան Հոգևոր Ճեմարանի տեսուչ` Հոգեշնորհ Տ. Վազգեն վարդապետ Նանյանը, ով կմասնակցի ՙԻշխանությունների, քաղաքացիական հասարակության, դպրոցների և լրատվամիջոցների դերը մշակույթների և քաղաքակրթությունների երկխոսության մեջ՚ թեմայի քննարկումներին: Միջեկեղեցական հարաբերությունների բաժին Պատասխանատու` Եզնիկ Արք. Պետրոսյան Գրասենյակի վարիչ` Հովակիմ վրդ. Մանուկյան Հեռ. 517 155/160 էլ. փոստ. [email protected]

Հասկանում եմ: Սակայն այդ հարցը չի կարող առանցքային դեր ունենալ վանական ինստիտուտի վերականգնման գործընթացում: Վանական կյանքն ինքնին թելադրում է լիակատար ընծայում և ոչ թերի: Ինչու երեկվա մարդը կարող էր թողնել ամեն ինչ և ամբողջովին նվիրվել վանքին, իսկ այսօրվանը` ոչ: Նախկինում չկային այն խնդիրներն ու պարտավորությունները, ինչն այսօր առկա է ընտանեկան ու հասարակական կյանքում? Թե ժամանակի ընթացքում հնարավոր է վերանայման ենթարկել Աստծո նկատմամբ սիրո և նվիրվածության աստիճանները? Իհարկե, Ձեզ հետ համաձայն եմ, որ նման հնարավորություն պիտի ունենա մեր ժամանակի հասարակության անդամը, բայց միևնույնն է, դրա համար առաջին հերթին պետք է վերականգնված լինի իսկական վանական կյանքը և պիտի լինեն այդ կյանքով բոլորանվեր ապրող անձինք:

Այս թեմայի հետ սերտ առնչություն ունի նաև ժամանակին իմ բացած թեմաներից մեկը` կանանց քահանայության մասին : Ովքեր առիթը չեն ունեցել ծանոթանալու թեմային, ցանկության դեպքում կարող են տեսնել այն այստեղ. http://forum.hayastan.com/index.php?showtopic=30659

Խնդրեմ: Ես քիչ առաջ խոսեցի միանձնուհիների հետ. ներկայումս ժամանակավոր վանական ծառայության հնարավորությունները դեռևս չկան, սակայն նման հեռանկարը հետագայում հնարավոր կլինի: Փաստորեն կանաց մենաստանների ինստիտուտը մեզանում վերջնականապես վերականգնված համարել չենք կարող, սակայն որ այդ գործընթացի զարգացումը փաստ է:

Այսօր Երեկոյան ժամերգությունից հետո կճշտեմ:

Հետագա ընդարձակման ծրագիր անշուշտ կա: Սակայն բավականին խնդիրներ նույնպես առկա են: Եթե Ձեզ կոնկրետ մանրասներ կհետաքրքրեն` կապված հետագա ծրագրերի հետ, կարող եմ ճշտել Արարատ Սրբազանից և միանձնուհիներից:

Կներեք, Արամ ջան, ես մի քիչ լավ չհասկացա. ինչի հետագա ընդարձակման ծրագիրն ի նկատի ունեք?

ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ԿԱՆԱՆՑ ՄԱՍԻՆ ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԹԵՄԱՆԵՐՈՎ ԿԱՆԱՆՑ ԸՆՏՐԵԼՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔԸ` ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԱԿԱՆ ԿՈՆԴԱԿՈՎ ՙՑավերով երեխաներ պիտի ծնես, քո ամուսնուն պիտի ենթարկվես, եւ նա պիտի իշխի քեզ վրա՚: Աստվածային այս դատաստանից մինչեւ ֆեմինիզմի ու գենդերային քաղաքականության մեր ժամանակները կին արարածը երկար ճանապարհ է անցել: Դժվար է ասել` կանանց իրավահավասարության գաղափարն առաջինը կնո±ջ, թե± տղամարդու գլխում է ճառագել: Իրականությունն այն է, որ աշխարհի առաջադեմ կոչված հատվածում ժամանակակից կինը վաղուց վերարժեւորել է իր գոյության իմաստը` դառնալով նաեւ հասարակական ու քաղաքական կյանքի դերակատար: Նահապետական հայուհու կերպարը եւս անցյալինն է: Իսկ հայ կնոջ իրավահավասարության մասին շուրջ 100 տարի առաջ բարձրաձայնել է Հայ Եկեղեցին: ԱՎԵԼԻ ՎԱՂ, ՔԱՆ ԱՆԳԼԻԱՅՈՒՄ Ընտրական իրավունքի համար ոտքի ելած անգլիացի սուֆրաժիստուհիներին անհրաժեշտ եղան պայքարի տասնյակ տարիներ, որպեսզի հասնեն ցանկալի արդյունքի: Անգլիական պառլամենտը Ալբիոնի դուստրերին ձայնի իրավունք շնորհեց միայն 1918 թվականին: Արեւմտյան կանանց համեմատ հայուհիների քաղաքական հավակնություններն առավել քան համեստ են: Սակայն ընտրական իրավունք հայ կանանց շնորհվել է փոքր-ինչ վաղ, քան Անգլիայում: Ավելին` հայուհիներին ընտրելու իրավունք շնորհել է Հայ Եկեղեցին` չնայած կանանց համար սահմանած միջնադարյան իր խստաբարո կանոնների: ՙԿանայք պարկեշտ եղեք, զանազան գույներով երեսներդ մի ներկեք, կախարդության եւ չեղատվության հետեւից մի ընկնեք, հապա կատարեցեք ձեր պարտավորությունները սրբությամբ եւ ձեր պարկեշտ վարքով օրինակ եղեք ձեզնից փոքրերին՚,- հայ կանանց խրատում էր 12-րդ դարի կաթողիկոս Ներսես Շնորհալին: Իսկ Մխիթար Գոշն իր ՙԴատաստանագրքում՚ արգելում էր կանանց դատարանում վկայություն տալ: Ինչեւէ, ժամանակի պահանջներին համահունչ փոխվում է նաեւ եկեղեցու վերաբերմունքը: Արդեն 1908-ին, երբ Հայ Եկեղեցին նախապատրաստվում էր նոր կաթողիկոսի ընտրության, զանազան քննարկումներ են տեղի ունենում, որոնց ընթացքում ի թիվս այլ հարցերի առաջարկվում է նաեւ իգական սեռին տալ արականներին հավասար ձայնի իրավունք: Սակայն այս իրավունքը շնորհվում է միայն 1917-ին` Ամենայն Հայոց Գեւորգ Ե կաթողիկոսի կոնդակով. ՙԱյս օրվանից արտոնում ենք կանացի սեռի իրավունքների վերականգնումը համայնական գործի մեջ: Կանացի սեռի յուրաքանչյուր անհատ իրավունք ունի` տղամարդոց հետ միասին մեր հանրական կյանքի ամեն մի գործի մեջ հանդես գալու, թե ձայնավության եւ թե ընտրության ժամանակ, իրավատեր լինել ե’ւ ընտրելու, եւ’ ընտրվելու, մի արտոնություն, որ մինչեւ այժմ այր մարդոց էր վիճակված եւ նոցա’ իրավունքն էր համարվում՚: Ավելին, վերականգնելով կանանց`հանրային կյանքին մասնակցության իրավունքը` Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը նշում է, որ Հայ Եկեղեցում ի սկզբանե իշխել է քրիստոնեական եւ համայնական հավասարության ոգին, եւ եկեղեցու յուրաքանչյուր անդամ ազատորեն մասնակցել է հանրային կյանքին, իսկ այդ ոգին մոռացվել է օտար ազդեցությունների հետեւանքով: Մոռացված այդ ոգու մասին կարելի է փաստել` օրինակ բերելով 1441թ. ազգային-եկեղեցական ժողովին կանանց մասնակցության վերաբերյալ պատմական միակ վկայությունը: Ինչեւէ, այսօր հայ կինը ե’ւ ազգային-եկեղեցական ժողովի պատգամավոր է, ե’ւ եկեղեցական-ծխական մարմինների ակտիվ ներկայացուցիչ: Սակայն, այսպես թե այնպես, եկեղեցին դոգմատիկ կառույց է, եւ կանանց իրավահավասարության հարցը դուրս է եկեղեցու հոգեւոր-վարչական իշխանության տիրույթից: Թեեւ մինչ վերջերս Հայ Եկեղեցում հանդիպում էին նաեւ ձեռնադրված սարկավագուհիներ: ՁԵՌՆԱԴՐՎԱԾ, ՍԱԿԱՅՆ ՈՉ ՀՈԳԵՎՈՐԱԿԱՆ Երբ 1987թ. Լամբեթի ժողովում Անգլիկան եկեղեցին ձայների մեծամասնությամբ ընդունեց կանանց քահանայության հարցը, կաթոլիկ եւ ուղղափառ եկեղեցիները միանշանակ մերժեցին այն: Աստվածաշնչյան կանոններով արական սեռին է միայն վերապահված քահանայության իրավունքը: Կանանց` եկեղեցուն ամբողջական նվիրումի օրինակ են սակայն կանանց մենաստանները, որոնց միանձնուհիները որոշ հնադավան եկեղեցիներում անգամ ձեռնադրվում են` զերծ մնալով սակայն հոգեւոր իշխանությունից: Հայ Եկեղեցում ոչ այնքան մեծ տարածում գտած կուսանոցները եւս ունեին ձեռնադրված սարկավագուհիներ: Չունենալով որեւէ հոգեւոր իշխանություն` հնում նրանք մկրտության էին պատրաստում կանանց, քահանայի պատվերով կատարում կանանց վերաբերյալ հոգացողությունները եւ այլն: Միջնադարում նրանցից շատերը շնորհալի գրիչներ էին: Սակայն առավել հետաքրքիր են հայ սարկավագուհիների մասին ոչ վաղ անցյալի հիշատակումները: Եթե երբեւիցե ուշադրությամբ դիտել եք Սբ Էջմիածնի Մայր Տաճարի մուտքի ավագ դուռը, նկատած կլինեք նաեւ փորագիր արձանագրությունը: Փայտե քանդակազարդ դուռը Թիֆլիսի Սբ Ստեփանոս վանքի վերջին միանձնուհու` ավագ սարկավագուհի Հռիփսիմե Թահիրյանցի նվերն է Մայր Աթոռին` 1889 թվագրությամբ: 20-րդ դարի մայրապետների մասին կան նաեւ այլ հիշատակումներ: 1936թ. Պոլսից Անթիլիաս են ժամանում Գալֆայան որբանոցի մայրապետները` Աղավնի եւ Մարիամ քույրերը` Մեռոնօրհնեքին ներկա գտնվելու նպատակով: Մայրապետ Աղավնին ձեռնադրված սարկավագուհի էր, իսկ քույրը` դպիր: Նրանց մասին ՙՀասկ՚-ը հաղորդում էր, որ երկու քույրերն արաբկիրցի են եւ ուխտել են զբաղվել Գալֆայան որբանոցի հայ որբուհիների կրթությամբ ու դաստիարակությամբ, նրանց ամուսնական խնդիրներով: Անցյալ դարի կեսերին մեկ տասնյակից ավելի մայրապետներ էին բնակվում նաեւ Երուսաղեմի հայոց պատրիարքարանում: Միջինից բարձր տարիքի այս կանայք ընդունվում էին վանք` ցկյանս վանքին ծառայելու նպատակով: Նրանք հոգում էին միաբանների եւ Ժառանգավորաց վարժարանի սաների կենցաղային հարցերը: Կանայք հագնում էին սեւ վերարկու եւ քող, որը տրվում էր հոգեւորականի օրհնությամբ: Այսօր սեւազգեստ կանանց կարելի է տեսնել նաեւ Մայր Աթոռ Սբ Էջմիածնում: Սբ Գայանե վանքում բնակվող երեք կույսերը ձեռնադրություն չունեն: Շատ շուտով նրանք կզբաղվեն նոր ստեղծվող մանկատան երեխաների խնամքով` վերականգնելով նաեւ Հայ Եկեղեցու կանանց մենաստանների ավանդույթը: Եւ թերեւս սա կլինի միակ վայրը, ուր կմոռացվեն կանանց իրավահավասարության մասին պնդումները: ՀԵՂԻՆԵ ՄԿՐՏՉՅԱՆ http://www.hayashkharh.am/index.php#...id=46713&lang=

<<Կրոն և քաղաքականություն>> վերտառությամբ հոդվածի հեղինակ Վահան Իշխանյանը դժգոհում է վերջերս ընդունված օրենքով Հայաստանյաց Եկեղեցուն տրված արտոնություններից և գտնում, որ Հայ Առաքելական Եկեղեցին և Հայաստանում գործող կրոնական փոքրամասնությունները պետք է ունենան հավասար պայմաններ: Ես առայժմ զերծ կմնամ մեկնաբանություններից` սպասելով ուրիշների արձագանքներին: Կրոն եւ քաղաքականություն Վահան ԻՇԽԱՆՅԱՆ | Մարտ 9, 2007 Հայ Առաքելական եկեղեցին պետք է լինի նաեւ պետակա՞ն եկեղեցի Հայաստանի Հանրապետության եւ Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցու հարաբերությունների մասին օրենքը, որ ընդունվեց անցյալ շաբաթ, իրավապաշտպանները համարում են այլ կրոնական կազմակերպությունների նկատմամբ խտրականության խորացում: Այդ օրենքով մի շարք արտոնություններ են տրվում Առաքելական եկեղեցուն. պետական բյուջեով աջակցություն, իրավունք մասնակցելու եկեղեցու պատմություն առարկայի դպրոցական ծրագրերի մշակմանը, կրթական հաստատություններում կրթական ծրագրերի իրականացմանը: Բացի այդ, եկեղեցու պաշտոնական հաղորդագրությունները ԶԼՄ-ները պետք է հրապարակեն անփոփոխ, պետությունը ճանաչում է Առաքելական եկեղեցում կատարված ամուսնությունները եւ ամուսնալուծությունները, հարկից ազատվում է եկեղեցական ծիսական նշանակության առարկաների արտադրությունն ու իրացումը, խոստովանահայրը որպես վկա չի կարող հարցաքննվել այն հանգամանքների մասին, որոնք հայտնի են դարձել խոստովանություն ընդունելիս: Մյուս կրոնական կազմակերպությունները զուրկ են մնում այս իրավունքներից ու արտոնություններից: Օրենքը անմիջական հետեւանքն է 2005 թվականին ընդունված սահմանադրական փոփոխությունների դրույթի, որով ճանաչվում է Առաքելականի բացառիկ առաքելությունը հայ ժողովրդի հոգեւոր կյանքում, ազգային մշակույթի զարգացման եւ ինքնության պահպանման գործում: Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեի նախագահ Ավետիք Իշխանյանը ասում է, որ այս օրենքով եկեղեցուն, փաստորեն, տրվում է նախարարության կարգավիճակ, եւ տպավորություն է առաջանում, որ երկիրը, որի Սահմանադրությամբ եկեղեցին անջատ է պետությունից, հեռանում է աշխարհիկությունից: Եվրոպայի խորհրդի առաջ Հայաստանը պարտավորություն վերցրեց, որ վերացնի խտրականությունը կրոնական կազմակերպությունների միջեւ, սակայն, ըստ Իշխանյանի, այս օրենքով խտրականությունը ավելի խորացվեց: «Բազմաթիվ քաղաքացիներ կան, որ անհավատ են կամ Առաքելական եկեղեցու անդամ չեն, ինչո՞ւ նրանց տված հարկերից պիտի Առաքելականին գումար հատկացվի,- ասում է նա: -Ինչո՞ւ պիտի եկեղեցու հաղորդագրությունը անփոփոխ հրատարակվի, իսկ ուրիշ կազմակերպություններինը` ոչ: Ինչո՞ւ միայն Առաքելականի ամուսնությունն է ճանաչում, իսկ մյուսներինը` ոչ: Ինչո՞ւ պիտի դպրոցում եկեղեցու պատմություն անցնեն, որ կարող է լինել հայ ժողովրդի պատմության մի մասը: Այս եւ մյուս արտոնությունները մի բան են ցույց տալիս. եկեղեցին այս օրենքով փոխհատուցվում է իշխանության կողքը լինելու եւ նրան պաշտպանելու համար»: «Համագործակցություն հանուն ժողովրդավարության» կազմակերպության նախագահ Ստեփան Դանիելյանը ասում է, որ եթե այլ կրոնական կազմակերպությունները չօգտվեն նույն արտոնություններից ու իրավունքներից, ապա հակասություն կառաջանա Հայաստանի կողմից ստորագրված միջազգային փաստաթղթերի եւ օրենքի միջեւ: «Նախ` պետք էր խղճի ազատության մասին նոր օրենք ընդունեին համապատասխան եվրոպական կոնվենցիաների, որից հետո այդ օրենքի վրա հիմնված Առաքելական եկեղեցու եւ պետության հարաբերությունների վերաբերյալ օրենք ընդունեին, որտեղ արդեն չլիներ խտրականություն: Այժմ անհեթեթություն եղավ»,- ասում է նա: Ըստ օրենքի` Հայաստանի Հանրապետությունը ճանաչում է Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ եկեղեցին որպես ազգային եկեղեցի` Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին կենտրոնով: Իշխանյանի կարծիքով` դրանով անտեսվում է հեթանոս, կաթոլիկ, բողոքական հայերի շնորհիվ ստեղծված մշակույթը, եւ Հայաստանում գործող մյուս կրոնական կազմակերպությունների հավատացյալներին ազգից տարանջատում: Իսկ Դանիելյանը ասում է, որ ազգային դրույթը հակասում է Ազգությունների մասին եվրոպական կոնվենցիային, որով ազգը քաղաքացու եւ պետության հարաբերությունների ձեւն է, ազգային պատկանելությունը` քաղաքացիություն: Հայաստանի կառավարության Ազգային փոքրամասնությունների եւ կրոնի հարցերի վարչության պետ Հրանուշ Խառատյանը ասում է, որ որեւէ խտրականություն չի բերում այս օրենքը, եւ նրա 70 տոկոսը վերցված է «Խղճի ազատության մասին» օրենքից, որտեղ որոշ արտոնություններ տարածվում են նաեւ մյուս կրոնական կազմակերպությունների վրա: «Բյուջեից ֆինանսավորումը չի վերաբերում կրոնական արարողություններին, հետեւաբար խտրականության հարց չէ, այլ վերաբերում է «Եկեղեցու սեփականությունը եւ ազգային մշակութային ժառանգության բաղկացուցիչ մասը հանդիսացող մշակութային հաստատությունների, հավաքածուների, թանգարանների, գրադարանների, արխիվների պահպանությանն ու հարստացմանը» (մեջբերում օրենքից): Այսինքն` այն, ինչ պատկանում է եկեղեցուն, նաեւ մեր ազգային մշակույթի մասն է ու կարող է գտնվել պետության հովանավորության ներքո»: Խառատյանն ասում է, որ օրենքով Առաքելական եկեղեցում կատարված ամուսնություններն օրինական են ճանաչվում, քանի որ եկեղեցին դիմել է, որ պետությունը դրանք ճանաչի, եթե այլ կրոնական համայնքներ էլ դիմեն նույն խնդրանքով, գուցե նրանց դիմումն էլ օրենքի ուժ ստանա: Ըստ Խառատյանի, որը մասնագիտությամբ ազգագրագետ է, ազգային հասկացությունը ընդհանրապես խնդրահարույց է, եւ օգտագործվում է երկու իմաստով. մի դեպքում՝ այն հասկացվում է էթնիկական, մի այլ դեպքում` պետական: Բացի այդ, նա ասում է, որ Հայ Առաքելական եկեղեցին ազգային որակելը այնքան էլ ճիշտ չէ, քանի որ հետեւորդները միայն հայերը չեն, Ադրբեջանում բնակվող ուդիները նույնպես առաքելական են: www.armenianow.com http://www.168.am/am/articles/9666-pr

Յուրաքանչյուր մարդ փորձում է կյանքում գտնել ինքնադրսեւորման իր ճանապարհը: Ոմանք նվաճում են վերելքներ, ոմանք կոտրվում ու հիասթափվում են, իսկ որոշ մարդիկ իրենց կյանքը նվիրելով Աստծուն՝ ընտրում են վանականի կյանքը եւ ինքնահաստատվում հոգեւոր աշխարհում: Համաձայն քրիստոնեական պատմական վկայությունների՝ Հայաստանում 5-րդ դարում գործել է կանանց մենաստան: Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի տեղեկատվական համակարգի պատասխանատու Տեր Վահրամ քահանա Մելիքյանը փաստում է, որ պատմականորեն ապացուցված է, որ, մասնավորապես, Ներսես Մեծի օրոք կուսանոցների գործունեությունը մեծ վերելք է ապրել: Մինչդեռ, Պապ թագավորի ժամանակաշրջանում արդեն որոշակի արգելքներ են դրվել: Թեեւ մենաստանները կարեւոր առաքելություն ունեն քրիստոնեության մեջ, այդուհանդերձ, խորհրդային տարիներին դրանք անկում են ապրել, ավելին՝ հալածվել են իշխանությունների կողմից: Տեր Վահրամ քահանայի հավաստմամբ՝ մենաստանների գոյությունը կրկին վերաիմաստավորվել է, եւ 2000 թվին Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի նախաձեռնությամբ վերականգնվել է միանձնուհիների հաստատությունը: Նախկինում միանձնուհիներն իրենց ծառայությունն անցկացնում էին Սբ. Հռիփսիմե տաճարում, սակայն ներկայումս տեղափոխվել են Սբ. Գայանե տաճար: «Տաճարում շուտով գործելու է մանկատուն, որտեղ միանձնուհիներն իրենց քրիստոնեական ծառայությունները կմատուցեն»,- վստահեցնում է Տեր Վահրամ քահանան: Այցելելով կանանց մենաստան՝ մենք պարզեցինք, որ այնտեղ ներկայումս ապրում են 3 միանձնուհիներ՝ քույր Եղիսաբեթը, քույր Աստղիկն ու քույր Տաթեւիկը: Մ.Ա.Ս.Է.-ի լուսարարապետ, միանձնուհիների վերակացու Արարատ եպիսկոպոս Գալթակճեանին խնդրեցինք պատմել միանձնուհի դառնալու կարգ ու կանոնի, նրանց կենցաղի, հոգեւոր կրթվածության մասին: Վերջինս, սակայն, խորհուրդ տվեց խոսել անձամբ իրենց՝ քույրերի հետ՝ ասելով, որ՝ «Ճիշտ է՝ իրենց ղեկավարը ես եմ, բայց, քանի որ նոր եմ եկել այստեղ, դեռ չեմ հասցրել շատ բան իմանալ»: Միանձնուհիները կրում են հատուկ համազգեստ՝ սեւ սքեմ, գլխաշոր եւ թասակ: Սքեմի խորհուրդն աշխարհից հրաժարվելն է, ինչն ամենեւին չի նշանակում, որ մարդու հոգին սգում է, ճիշտ հակառակը` հոգին ցնծում է, մարմինը` սգում: Առանձին ծիսական արարողությունների ժամանակ կրում են ծիսական համազգեստ՝ փարաջա: Միանձնուհիների կենցաղը կարգավորվում է կազմակերպված օրակարգով՝ աղոթաժամերով եւ տարաբնույթ աշխատանքներով: Խստորեն պահպանվում են բոլոր պահոց օրերը: Հիվանդության դեպքում պահքը պետք է պահել բացառությամբ վանահոր օրհնությամբ, հակառակ պարագայում հնարավոր է առողջությունը վտանգել, ինչը համարվում է անհնազանդություն: Ըստ միանձնուհիների, պահքը խոկումի շրջան է, Աստծո հետ մերձենալու հնարավորություն: Պահքի ժամանակ հրաժարվում են կենդանական կերակուրներից, ոմանք նույնիսկ հաց ու ջրով կամ ծոմով են անցկացնում պահոց օրերը: Միանձնուհիներն իրավունք ունեն ամսվա մեջ մեկ անգամ այցելել հարազատներին, սակայն, եթե նրանց տրված հանձնարարությունը թերի է, ապա նախընտրելի է այդ օրը նույնպես նվիրել ծառայությանը: Մեր այցելության ժամանակ քույր Եղիսաբեթը խնամում էր ծեր հոգեւորականներից մեկին: Փորձեցինք խոսել քույր Աստղիկի եւ քույր Տաթեւիկի հետ: «Նախ՝ դուք մեր մի քանի հարցերին պատասխանեք, հետո նոր կխոսենք: Ինչո՞ւ որոշեցիք հենց այս թեմայով գրել: Դուք Ավետարան կարդո՞ւմ եք: Հավատո՞ւմ եք Աստծուն: Դուք մկրտվա՞ծ եք»,- հարցերով դիմեցին ինձ: Միայն այս հարցերի պատասխանները լսելուց հետո նրանք պատրաստակամություն հայտնեցին հարցազրույց տալ, ամենայն հավանականությամբ՝ համոզվելով, որ «չար ուժերի կողմից չենք եկել»: Նրանց համոզմամբ՝ վանքում առաջին պայմանը հնազանդությունն է: Հետեւաբար՝ հպարտությունն ամենամեծ մեղքն է, իսկ խոնարհությունը` մեծագույն առաքինություն: «Իմ միջի հին մարդը վիրավորվում էր» Քույր Տաթեւիկն արդեն 7 տարի ապրում է կանանց մենաստանում: Անգլերենի մասնագետ է, աշխատել է Ազգային գրադարանի օտար լեզուների բաժնում, այնուհետեւ՝ Պրակտոլոգիայի ինստիտուտում: Պատմելով աշխարհիկ իր կյանքից՝ ասում է, որ եկեղեցու եւ հոգեւորականների նկատմամբ խորը հարգանք տածելով հանդերձ, անգամ մկրտված չի եղել: «Շարժման տարիներին ես մեծ հիասթափություն ապրեցի եւ սկսեցի Աստծուն փնտրել: Մարդիկ շատ դեպքերում հավատքի են գալիս սթրեսներից, հիասթափությունից, կամ էլ բարեպաշտ ծնողների դաստիարակությունից են ժառանգում հավատքը, եւ լինում է, երբ հրաշքից է ծնվում այն: Մարդկային տկարությունը տեսա, Աստծուն փնտրեցի եւ հասկացա, որ միակ ճշմարիտը, ամենակարողը Աստված է»,- ասում է նա: Քույր Տաթեւիկի հարազատները չեն փորձել նրան ետ պահել ընտրած ճանապարհից, քանի որ նրա մեջ, ի վերջո, երջանկություն են տեսել: «Ֆիլմերում վանականների մասին դրվագներ էի տեսնում ու էնպիսի զգացողություն էի ունենում, որ այդ մարդիկ ինչ-որ խաղաղություն ունեն, մի բան են գտել, որը ես չունեմ»,- պատմում է նա ու հավելում, որ մշտապես փնտրել է ներքին հանդարտություն: Այնուհետեւ իմացել է, որ Վեհափառը նպատակ ունի վանական կյանքով ապրողների համար հաստատություն բացել: Ցանկացողներին հավաքագրելիս, սակայն, նա չի համարձակվել ցուցակում ընդգրկվել՝ համարելով, որ այդ կյանքն իր համար անհասանելի բարձունք է: «Բայց Աստծո կանչը շատ առարկայորեն ստացել եմ: Բոլորովին անծանոթ, պատահական մարդիկ ինձ մոտեցել, ասել են՝ դու ինչո՞ւ չես գնում վանք: Մարդկայնորեն վիրավորվել եմ, դե՛, հին մարդն է քո մեջ խոսում, բայց ներքուստ ինձ համար դա մեծագույն գնահատական էր»: Այդուհանդերձ, նա ցուցակագրվել է: Նա ասում է, որ այդ ժամանակ միանձնյա կյանք վարել ցանկացողները բավականին շատ են եղել: Փորձնական շրջանը հաղթահարելու համար ցուցակագրված միանձնուհիներին ուղարկել են Հաղպատ: «4 ամիս Հաղպատում մնացինք: Բոլորովին ծանոթ չէինք այդ հոգեբանական ապրումներին, նրբություններին»: 11 հոգուց 5 հոգով են վերադարձել Սբ. Հռիփսիմե, իսկ մյուսները չեն դիմացել, հեռացել են: Քույր Տաթեւիկը մենաստանի բացվելուց ի վեր այնտեղ է եւ վկայում է, որ շատ կանայք են ընտրել միանձնուհու կյանքը, սակայն որոշ ժամանակ անց տարբեր պատճառներով դուրս են եկել: Միանձնյա կյանքն ընտրելով՝ մարդն ամբողջ կյանքը մենաստանում անցկացնելու ուխտ է կնքում Աստծո հետ: «Վանք մտնողը պիտի համարի, որ ինքը ոչինչ չունի, ինչ էլ ունի` պետք է թողնի վանքին: Կամքդ նվիրում ես Աստծուն, բայց ոչ թե դառնում ես անկամ մեկն, այլ կամքդ հզորանում է: Երբ քո կամքը միացնում ես Աստծո կամքին` դառնում ես զորեղ: Դրանից հետո տագնապ, ընդվզում չի լինում, խաղաղություն է տիրում»,- վստահեցնում է քույր Տաթեւիկը: Ասում է, որ թե՛ դժվար պահերին, թե՛ երջանկության զգացողության ժամանակ հասկանում է, որ ճիշտ է իր ընտրած ճանապարհը: «Միշտ օրհնում եմ մեր Վեհափառին, որ վանքի կայացման հնարավորություն ստեղծեց: Սա իմ կոչումն է, ամեն մարդ պետք է իր կոչումն ունենա, եւ, եթե նա աշխարհական կոչում ունի, ապա կարող է աշխարհական լինելով փրկվել: Սա անփոխարինելի մի բան է, կատարյալ երջանկություն է»,- վստահեցնում է նա` ասելով, որ հոգեւոր պատերազմում վհատությունը, ձանձրույթն ու պատրանքներն անխուսափելի են, ինչը հնարավոր է ի չիք դարձնել աղոթքով եւ Աստծուն ապավինելով: Միանձնուհին աշխարհիկ պարտականություններ չպետք է ունենա Քույր Աստղիկը մեկ ու կես տարի է, ինչ կանանց մենաստանում է: Մասնագիտությամբ քիմիկ-ինժեներ է եւ մինչ մենաստան գալն աշխատել է «Ալմաստ» գործարանի էքսպորտի բաժնում, այնուհետեւ՝ «Կանազ» գործարանում: Ասում է, որ բարեպաշտ ընտանիքում է մեծացել: Հայրական եւ մայրական գերդաստաններում բոլորը մկրտված, Առաքելական եկեղեցու հետնորդներ են: «Ծնված օրվանից մշտապես քրիստոնեական հավատքի մեջ եմ եղել, բայց դեռեւս չէի ճանաչում Քրիստոսին, իսկ երբ իր աստվածագիտության լույսը մեջս առկայծեց` բոլորովին այլ կերպ մոտեցա այս խնդրին: Հասկացա, որ իմ երջանկությունը կապված է Քրիստոս անվան հետ: Երբ ստանում ես այդ գիտության լույսը` ուզում ես ապրել այդ կյանքը»,- մենաստան գնալու իր որոշման նախապատմությունը ներկայացնում է քույր Աստղիկը: Նրա հավաստմամբ` վանքն այն հաստատությունն է, որտեղ կարելի է իրագործել ավետարանական ճշմարտությունները: «Քանի որ մեզ մոտ ընդհատված էր վանական կյանքը, ինձ համար այն երազանք էր: Շատ էի կարդում, վանական, անապատական, սրբերի կյանքով ապրած մարդկանց մասին: Վանական կյանքի փափագն աշխարհում միշտ իմ մեջ կար»,- ասում է քույր Աստղիկը, ով այդ կյանքն ընտրել է հոգու կանչով: Ի դեպ, քույր Աստղիկը մեկ ու կես տարի փորձաշրջան է անցել. «Այսինքն՝ փորձաշրջանն այն կյանքն է, ինչ որ հետո պիտի ապրես: Այն շրջանն է, որպեսզի տեսնեն՝ կարո՞ղ ես կրոնավորի կյանքով ապրել, թե՞ աշխարհի խնդիրներից փախել ես: Կամ պրոբլեմներ ունես, եւ վանքը քեզ համար պատսպարան է»,- ասում է նա: Այն կարծիքը, թե ամուսնացած կանայք չեն կարող միանձնուհի դառնալ` ճիշտ չէ, պարզապես վանական կինն աշխարհիկ կյանքում պարտականություններ չպետք է ունենա, օրինակ` երեխայի կամ ծնողի խնամք եւ այլն: Միանձնուհիների հետ զրույցի ընթացքում հետաքրքիր խաղաղություն էի նկատում. այս կանայք իրենց աշխարհում երջանիկ են: http://www.168.am/am/articles/9631-pr

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին Տեղեկատվական Համակարգ Հեռ.: (374 10) 517 128 Հեռատիպ: (374 10) 517 301 Էլ-փոստ: [email protected] Տնօրեն` Տ. Վահրամ քհն. Մելիքյան ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ Մարտի 9, 2007թ. Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում գումարվեց Գերագույն Հոգևոր Խորհրդի ժողով Մարտի 7-9-ը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի բարձր նախագահությամբ գումարվեց Գերագույն Հոգևոր Խորհրդի ժողով: Ժողովը բացվեց Տերունական աղոթքով: Ողջունելով Գերագույն Հոգևոր Խորհրդի անդամներին` Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն Հայրապետական իր օրհնությունն ու բարեմաղթանքները բերեց ժողովականներին` մասնավոր գնահատանք հայտնելով Եկեղեցու առջև ծառացած խնդիրների քննարկմանն ու լուծմանն իրենց բերած ներդրումի համար: Որպես ատենապետեր` եռօրյա նիստերը վարելու հրավիրվեցին Տ. Վաչե արքեպիսկոպոս Հովսեփյանը, Տ. Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Գրիգորյանը, Տ. Աղան արքեպիսկոպոս Պալիոզյանը և Տ. Հովնան արքեպիսկոպոս Տերտերյանը: Օրակարգի հաստատումից և նախորդ ժողովի արձանագրության վավերացումից հետո Վեհափառ Հայրապետի կողմից կատարվեցին ծանուցումներ նախորդ ժողովի ընթացքին կայացված որոշումների կատարման ընթացքի վերաբերյալ: Այնուհետև քննության առնվեցին հաստատված օրակարգի հարցերը: Ժողովականներին ներկայացվեցին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի 2006 թվականի գործունեության տարեկան զեկույցը և ֆինանսական հաշվետվությունը: Մասնակի անդրադարձումներ կատարվեցին սոցիալական ծառայությունների, եկեղեցաշինության, հոգևորականների պատրաստության, Եկեղեցի-պետություն, Մայր Աթոռ - նվիրապետական Աթոռներ հարաբերությունների, գիտա-կրթական գործունեության ոլորտներին: Գերագույն Հոգևոր խորհուրդը գոհունակությամբ ընդունեց զեկույցը: Տ. Հովնան արքեպիսկոպոս Տերտերյանի զեկույցով ներկայացվեցին Համահայկական երիտասարդական եկեղեցասիրաց կազմակերպության կառույցի ձևավորման ուղղությամբ կատարված աշխատանքները: Սրբազանը տեղեկացրեց, որ մարտի 6-ին Մայր Աթոռում տեղի ունեցավ երիտասարդական ներկայացուցչական հավաք` մասնակցությամբ Հայաստանից և արտերկրից շուրջ 70 երիտասարդների, որն ընտրեց կենտրոնական խորհուրդ` կազմակերպության 2008թ. առաջին պատգամավորական ժողովը նախապատրաստելու համար: Ժողովը գնահատանքով ընդունեց կատարված աշխատանքների մասին ծանուցումները` վստահություն հայտնելով, որ այս կառույցը նոր խթան կդառնա թեմերում եկեղեցասեր երիտասարդաց միությունների գործունեության առավել արդյունավորման համար: Օրակարգի հաջորդ հարցով անդրադարձ կատարվեց Վիրահայոց թեմի խնդիրներին: Հարցի վերաբերյալ զեկույցով հանդես եկող Վիրահայոց թեմի առաջնորդ Տ. Վազգեն եպիսկոպոս Միրզախանյանը հանգամանորեն անդրադարձավ թեմի առջև ծառացած մարտահրավերներին, թեմի իրավաբանական կարգավիճակի հաստատման ու եկեղեցիների վերադարձման ուղղությամբ կատարվելիք աշխատանքների անհրաժեշտությանը: Խնդրի առնչությամբ տեղի ունեցած քննարկումների արդյունքում Գերագույն Հոգևոր խորհուրդը որոշեց շարունակել աշխատանքները Վրաց պետության և Վրաց Ուղղափառ Եկեղեցու հետ` մատնանշված խնդիրներին բարվոք լուծում գտնելու համար: Գերագույն Հոգևոր խորհրդը քննության առավ նաև թեմական կանոնադրության ուղենիշային փաստաթղթի նախագիծը: Զեկուցող Տ. Եզնիկ արքեպիսկոպոս Պետրոսյանը նախորդ ժողովի ընթացքին նախագծի վերաբերյալ կատարված դիտողությունների և առաջարկությունների հիման վրա ժողովականներին ներկայացրեց թեմական կանոնադրության ուղենիշային փաստաթղթի նախագծի` ծուխին վերաբերող բաժնի լրամշակված տարբերակը, որը մասնակի քննարկումներից հետո ընդունվեց որպես հիմք: Ժողովականները քննարկեցին նախագծի մյուս բաժինները, որոնք վերաբերում են առաջնորդի, թեմերի կառավարման մարմինների, դրանց ընտրության և գումարման կարգին, իրավասությունների ու պարտականությունների շրջանակներին և հարակից այլ հարցերի: Ընթացակարգային առումով թեմական կանոնադրության ուղենիշային փաստաթղթի նախագիծը պիտի առաքվի թեմեր, լրամշակման ենթարկվի թեմերից եկած դիտողությունների և առաջարկների հիման վրա, ապա Գերագույն Հոգևոր խորհրդի և թեմական ներկայացուցչական ժողովի վերջնական քննարկումից հետո ներկայացվի ի հաստատումն Ամենայն Հայոց Հայրապետին: Ի շարս այլ հարցերի որոշում կայացվեց, որի համաձայն առաջիկա տարի` 2008թ. սեպտեմբերի 28-ին կկատարվի Մյուռոնօրհնության արարողություն: ###

Ուզում էին Հայոց Պատրիարքի՞ն սպանել Մարտ 8, 2007 | 14:04 Կիրակի օրը Ստամբուլի հայկական Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցու բակում օդ կրակող թուրքը երեկ հայտարարել է, թե իր թիրախը Կ. Պոլսի հայոց պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆյանը պետք է լիներ: Ես դա պատրաստել էի Մեսրոպ Մութաֆյան երկրորդի համար,- բղավել է Վոլքան Քարովան, երբ նա եւ մյուս կասկածյալ Յըլմազ Ջան Օզալփը ցուցմունքներ տալու համար տեղափոխվում էին դատախազություն: Հարկ է նշել, որ երեկ երեկոյան դատարանը երկու կասկածյալների նկատմամբ մեղադրանք է ներկայացրել կրակոցների միջոցով սպառնալու եւ չարտոնված զենք կրելու համար։ Հիշեցնենք, որ կրակոցը հնչել էր Հրանտ Դինքի մահվան քառասունքի կապակցությամբ Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցում Հայոց պատրիարքի հանդիսապետությամբ մատուցված պատարագից շատ չանցած: Այս տարվա հունվարի 19-ին Դինքի սպանությունից հետո Մեսրոպ պատրիարքը հայտնել էր, որ իր գրասենյակում սպառնալից բովանդակությամբ հաղորդագրություններ են ստացվում: http://www.168.am/am/news/4216

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին Տեղեկատվական Համակարգ Հեռ.: (374 10) 517 128 Հեռատիպ: (374 10) 517 301 Էլ-փոստ: [email protected] Տնօրեն` Տ. Վահրամ քհն. Մելիքյան ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ Մարտի 7, 2006թ. Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԳԱՐԵԳԻՆ Բ ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ ՊԱՏՐԻԱՐՔ ԵՎ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՇՆՈՐՀԱՎՈՐԱԿԱՆ ՈՒՂԵՐՁԸ ԿԱՆԱՆՑ ՏՈՆԻ ԱՌԻԹՈՎ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից Հայրապետական Մեր օրհնությունն ենք բերում բոլոր տիկնանց և օրիորդներին և շնորհավորում Կանանց տոնի` մարտի 8-ի առիթով: Աղոթում ենք առ Ամենակալն Աստված, որ տերունաշնորհ երջանկությունը միշտ ապրի մեր մայրերի, քույրերի ու դուստրերի սրտերում, և նրանք շարունակեն ազնիվ ու նվիրյալ ընթացքով ծառայել իրենց ընտանիքների բարօրությանը և Հայրենիքի զարթոնքին ու առաջընթացին: Թող Աստված Իր Ամենախնամ Սուրբ Աջի հովանու ներքո պահի և պահպանի բոլոր տիկնանց և օրիորդաց, պարգևի քաջառողջություն ու արևշատություն և հանապազ օրհնությամբ ու երկնառաք բյուր բարիքներով բարեզարդի նրանց կյանքը: Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի շնորհները, սերն ու խաղաղությունը թող լինեն Ձեզ ամենքիդ հետ. Ամեն:

ՇՆՈՐՀԱՎՈՐՈՒՄ ԵՄ ԳԵՂԵՑԻԿ ՍԵՌԻ ԲՈԼՈՐ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉՆԵՐԻՆ:

Ուրախությամբ միանում եմ շնորհավորանքներին:

Մարտի 29-ին Թուրքիայի կառավարությունը նախատեսում է բացել Աղթամարի Ս. Խաչ եկեղեցին: Եկեղեցին, սակայն, կլինի... առանց խաչի: Կարդացեք այստեղ. http://azg.am/?num=2007030301&lang=AM

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին Տեղեկատվական Համակարգ Հեռ.: (374 10) 517 128 Հեռատիպ: (374 10) 517 301 Էլ-փոստ: [email protected] Տնօրեն` Տ. Վահրամ քհն. Մելիքյան ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ Մարտի 6, 2007թ. Երիտասարդական ներկայացուցչական հավաք Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում Մայր Աթոռի հովանու ներքո հիմնվում է Հայ Եկեղեցասեր երիտասարդաց կազմակերպություն Մարտի 6-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնությամբ և նախագահությամբ ԱՄՆ Արևմտյան թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Տ. Հովնան արքեպիսկոպոս Տերտերյանի տեղի ունեցավ երիտասարդական ներկայացուցչական հավաք: Հավաքի նպատակն է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի հովանու ներքո հիմնադրել Համազգային հայ եկեղեցասեր երիտասարդաց կազմակերպություն, որի կենտրոնական գրասենյակը գտնվելու է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի Հայրապետական տնօրինությամբ կազմակերպության ստեղծման աշխատանքները համակարգում է Տ. Հովնան արքեպիսկոպոս Տերտերյանը, իսկ Սրբազանին օգնական նշանակվել է Մայր Աթոռի միաբան Տ. Նշան աբեղա Պետրոսյանը: Ներկայացուցչական հավաքին մասնակցում են Գևորգյան և Վազգենյան հոգևոր ճեմարանների սաներ, Մայր Աթոռի երիտասարդ միաբաններ, Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքության ներկայացուցիչներ, Հայաստանի, Արցախի և աշխարհասփյուռ գրեթե բոլոր թեմերից ժամանած շուրջ յոթանասուն երիտասարդներ: Ժողովի աշխատանքներն սկսվեցին Տերունական աղոթքով և ՙՍուրբ Աստուած՚ շարականի երգեցողությամբ, ապա հավաքի բացման խոսքով երիտասարդներին դիմեց Տ. Հովնան արքեպիսկոպոս Տերտերյանը: ՙԱյս օրը ձեր կյանքի մեջ պատմական պետք է համարեք, որովհետև առաջին անգամ պաշտոնապես հիմք է դրվում Հայ եկեղեցասեր երիտասարդաց կազմակերպության: Թեև առանձին թեմական կառույցներից ներս երիտասարդաց միություններ կան, սակայն այսօրվա ժողովի նպատակն է ստեղծել համազգային երիտասարդական մի կառույց, որ պետք է առաջնորդվի մեկ ընդհանուր կանոնադրությամբ և համակարգված գործի Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի հովանու ներքո՚,- ասաց Սրբազան Հայրն իր խոսքում: Վերհիշելով Քրիստոնեությունը Հայաստանում պետական կրոն հռչակման 1700-ամյա հոբելյանի տոնակատարությունների շրջանակներում ստեղծված Մայր Աթոռի երիտասարդական գրասենյակի գործունեությունը` Հովնան Սրբազանը կարևոր և հրամայական նկատեց երիտասարդների ամբողջական մասնակցությունը Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու կյանքին: Սրբազանը հորդորեց ամենքին միմյանցով զորանալ և զորացնել իրենց հոգիներից ներս Աստծու տված կոչումը: ՙԱյս հավաքը պետք է որ մեր կյանքում այլակերպության, փոխակերպման առիթ դառնա, որպեսզի յուրաքանչյուր հանգրվան մեր ծառայության հնարավորություն դառնա դեպի Աստված բարձրանալու՚,- նշեց Հովնան Սրբազանը: Կազմակերպության առաքելության և գործունեության ոլորտների վերաբերյալ քննարկումներից հետո հավաքի մասնակիցներն ընտրեցին Կենտրոնական խորհուրդ, որը, գործադրելով ներկայացուցչական ժողովի որոշումները, կնախապատրաստի Համազգային հայ եկեղեցասեր երիտասարդաց կազմակերպության 2008թ. առաջին պատգամավորական ժողովը: Պատգամավորական ժողովին կներկայացվի նաև ներկայացուցչական հավաքի որդեգրված` Կազմակերպության կանոնադրության նախագիծը: Մինչ պատգամավորական ժողովը Հայ Եկեղեցու թեմերում կհաստատվեն Հայ եկեղեցասեր երիտասարդաց կազմակերպության գրասենյակներ, տարբեր մայրցամաքներում կգումարվեն շրջանային ենթահանձնախմբերի ժողովներ: Հավաքի մասնակիցներին Վեհարանի հարկի ներքո ընդունեց և Հայրապետական իր օրհնությունը փոխանցեց Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը: ՙՄեզ համար շատ էական է և կարևոր այս նախաձեռնությունը` Հայ Եկեղեցու եկեղեցասեր երիտասարդաց կառույցի ձևավորումը, որն օգտակար և շահեկան պիտի լինի եկեղեցական մեր առաքելության իրականացման գործում: ....Եկեղեցին պետք է կարողանա ներկայություն լինել մեր կյանքի բոլոր ոլորտներում: Դա չի կարող միայն հոգևորականների աշխատանքի շնորհիվ իրականացվել, այլ ավագ և երիտասարդ սերնդի բոլոր հայորդիների աջակցությամբ: ...Երիտասարդների ձայնը պետք է հնչի եկեղեցական մեր կառույցներից ներս, և ձեր շարքերը պիտի ժամանակի մեջ ավելի ընդարձակվեն և համալրվեն նոր անդամներով՚,- ասաց Նորին Սրբությունը` խոստումնալից և հուսադրող նկատելով ձեռնարկված առաջին քայլերը: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը կարևոր նկատեց, որ երիտասարդները հաղորդ դառնան եկեղեցական կյանքի խնդիրներին, որպեսզի իրենց գործունեությամբ թե ներկայիս և թե ապագային նպաստեն հոգևոր կյանքի առավել արդյունավետ կազմակերպմանը և առկա խնդիրների լուծմանը: Վեհափառ Հայրապետը նաև իր գնահատանքը հայտնեց Հովնան Սրբազանին երիտասարդների նկատմամբ ունեցած սիրո և հետևողական ու նախանձախնդիր աշխատանքի համար: Ներկայացուցչական հավաքին ներկա էր Իտալիայի Հայոց հոգեւոր հովիվ Տ. Առեն վարդապետ Շահինյանը: ###

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին Տեղեկատվական Համակարգ Հեռ.: (374 10) 517 128 Հեռատիպ: (374 10) 517 301 Էլ-փոստ: [email protected] Տնօրեն` Տ. Վահրամ քհն. Մելիքյան ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ Մարտի 6, 2007թ. Հանդիպում Հնդկաստանի նախագահի հետ Մարտի 4-ին Նոր Դելիում Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը նախագահական նստավայրում հանդիպեց Հնդկաստանի Հանրապետության նախագահ Աբդուլ Քալամի հետ: Ողջունելով Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին` նախագահ Կալամն անդրադարձավ հայ եւ հնդիկ ժողովուրդների դարավոր բարեկամությանը: Նա հատկապես ընդգծեց 17-19-րդ դարերում հայ առևտրականների ունեցած կարևոր դերակատարությունը Կալկաթա, Բոմբեյ եւ Մադրաս քաղաքների տնտեսական եւ հասարակական զարգացման գործում: Դոկտ. Աբդուլ Քալամն ուրախություն հայտնեց Հայաստանի եւ Հնդկաստանի միջև հատկապես վերջին 15 տարիների ընթացքում զարգացող հարաբերությունների համար: Վեհափառ Հայրապետը, իր հերթին ողջունելով Հնդկաստանի նախագահին, գոհունակություն հայտնեց ազգային փոքրամասնությունների նկատմամբ Հնդկաստանի իշխանությունների կողմից մշտապես ցուցաբերվող հոգատար վերաբերմունքի համար` նշելով, որ Հնդկաստանում բնակություն հաստատած հայորդիները միշտ էլ ազատ են եղել իրենց ազգային եւ հոգևոր կյանքը կազմակերպելու գործում: Վեհափառ Հայրապետը նաև Հնդկաստան այցի իր տպավորությունները փոխանցեց նախագահին` մասնավորաբար վերհիշելով Նոր Դելի, Կալկաթա, Մադրաս եւ Բոմբեյ քաղաքներ կատարած իր այցերը: Նորին Սրբությունն գոհունակությամբ արձանագրեց նաև, որ Կալկաթայի Հայոց Մարդասիրական ճեմարանը, հայկական եկեղեցիներն ու կառույցները, հայկական գերեզմանատները լավ խնամվում են: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն իր երախտագիտությունը հայտնեց հնդիկ ժողովրդին եւ պետությանը` 1988 թվականի երկրաշարժի օրերին Հայաստանին ցուցաբերած մարդասիրական օգնության, ինչպես նաև այսօր գյուղատնտեսության եւ տեխնոլոգիաների զարգացման ոլորտներում շարունակական աջակցության համար: Հանդիպման ընթացքում կարևոր նկատվեց հայ եւ հնդիկ երիտասարդների ուսումնառությունը Հայաստանի եւ Հնդկաստանի տարբեր կրթական բարձրագույն հաստատություններում: Նորին Սրբությանը ուղեկցում էին Հնդկաստանում ՀՀ արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Աշոտ Քոչարյանը, Տ. Կտրիճ քհն. Դևեջյանը եւ գավազանակիր Տ. Հովնան աբղ. Հակոբյանը: Հանդիպմանը ներկա էր նաև Հայաստանում Հնդկաստանի դեսպան Ռինա Պանդեյը: Մարտի 5-ի երեկոյան Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը ժամանեց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին: